Bệnh Thấp Tim ở Trẻ Em: Hiểu Rõ và Phòng Ngừa
Bệnh thấp tim ở trẻ em chủ yếu xảy ra ở độ tuổi từ 5 đến 15. Bệnh có thể gây nguy hiểm nếu không được khám và điều trị kịp thời. Chủ động phòng bệnh là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của trẻ.
1. Bệnh Thấp Tim Là Gì?
Định nghĩa: Bệnh thấp tim là một bệnh viêm của mô liên kết, thường xảy ra sau khi trẻ bị viêm họng, viêm xoang, viêm amidan hoặc viêm da. Nguyên nhân chính là do nhiễm liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A (Beta hemolytic Group A Streptococcus). Tình trạng viêm này có thể gây tổn thương đến nhiều cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là khớp, tim, hệ thần kinh, da và mô dưới da. Nếu các đợt viêm cấp tái phát nhiều lần, nguy cơ mắc bệnh thấp tim sẽ tăng lên đáng kể. Trong số các tổn thương do bệnh gây ra, tổn thương tim là nguy hiểm nhất.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), thấp tim là một biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra sau khi nhiễm trùng họng do liên cầu khuẩn không được điều trị hoặc điều trị không đầy đủ [^1].
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ: Bệnh thấp tim ở trẻ em thường gặp ở những khu vực có điều kiện sống thấp, vệ sinh kém, nhà ở chật chội và khí hậu lạnh ẩm. Đây là những yếu tố thuận lợi khiến trẻ dễ bị viêm họng, từ đó dẫn đến thấp tim. Ngoài ra, yếu tố di truyền trong gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh.
Một nghiên cứu trên tạp chí Circulation cho thấy rằng, các yếu tố môi trường như điều kiện sống và vệ sinh có ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ mắc bệnh thấp tim ở trẻ em [^2].
2. Triệu Chứng Bệnh Thấp Tim ở Trẻ Em
Thời gian xuất hiện: Các triệu chứng của bệnh thấp tim ở trẻ em thường xuất hiện sau khoảng 2 - 4 tuần kể từ khi nhiễm liên cầu khuẩn.
Triệu chứng ban đầu: Dấu hiệu đầu tiên của bệnh thường là trẻ sốt cao từ 38 - 40°C, họng đỏ, vã mồ hôi, tiểu ít, chảy máu cam, chán ăn, mệt mỏi và sắc mặt nhợt nhạt. Đôi khi, các triệu chứng này chỉ thoáng qua và không gây nhiều khó chịu cho trẻ. Tuy nhiên, sau đó khoảng 1 - 5 tuần, trẻ có thể bắt đầu xuất hiện triệu chứng đau khớp.
Biểu hiện ở các cơ quan:
Tim: Trẻ có thể cảm thấy mệt mỏi, tức ngực, khó thở, hồi hộp, rối loạn nhịp tim hoặc có những tiếng bất thường ở tim. Các triệu chứng này là do tổn thương cơ tim và màng trong tim, viêm cơ tim, hở van hai lá, hở van động mạch chủ… Tình trạng viêm tim nặng có thể dẫn đến suy tim cấp, gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được cấp cứu kịp thời, hoặc để lại di chứng nặng nề ở van tim.
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), viêm tim do thấp tim có thể dẫn đến các vấn đề van tim mãn tính và suy tim sau này [^3].
Khớp: Trẻ có thể bị đau ở một số khớp, đặc biệt là các khớp lớn như gối, khuỷu tay, cổ chân, cổ tay… Điều này khiến trẻ đi lại và cử động khó khăn. Các khớp cột sống, khớp ngón tay và ngón chân ít bị sưng đau hơn.
Thần kinh: Đây là một triệu chứng muộn của bệnh thấp tim, thường xuất hiện sau khi nhiễm liên cầu khuẩn nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Biểu hiện cụ thể là trẻ không tự chủ trong vận động, mất định hướng, thay đổi cảm xúc (đặc biệt là dễ bị xúc động), và gặp khó khăn khi thực hiện các hoạt động có mục đích. Bệnh thấp tim có thể ảnh hưởng đến não, gây ra các triệu chứng như hay cáu gắt, hoạt động tay chân bất thường, khó khăn khi nói, cầm bút, đũa…
Da: Triệu chứng ở da thường hiếm gặp. Trẻ có thể nổi các hạt Meynet (các hạt cứng, đường kính từ 0,5 - 2cm dưới da, không dính vào da mà dính vào nền xương, thường xuất hiện ở đầu gối, ấn vào không đau…). Da ở trên nốt này thường vẫn di động bình thường và không có biểu hiện viêm. Các hạt này tồn tại trong khoảng một vài tuần nhưng không quá một tháng. Cũng có trường hợp xuất hiện ban màu hồng hoặc vàng nhạt có đường kính từ 1 - 3cm, hình tròn, bờ viền cao hơn bề mặt da, thường nằm ở thân mình, gốc chi và không bao giờ có ở mặt. Sau vài ngày đến vài tuần, những tổn thương này có thể biến mất.
Nguy cơ: Nếu không được điều trị kịp thời và đúng phác đồ, bệnh thấp tim ở trẻ em có thể diễn biến nguy hiểm. Bệnh có thể gây ra những tổn thương nặng ở van động mạch chủ, dẫn đến suy tim sau một thời gian dài, gây tổn thương não, thận, phổi… thậm chí gây tử vong. Bên cạnh đó, bệnh cũng dễ tái phát, thường xảy ra sau 5 năm tính từ đợt viêm cấp đầu tiên.
3. Điều Trị Bệnh Thấp Tim ở Trẻ Em
Nguyên tắc: Trẻ mắc bệnh thấp tim cần được điều trị tại bệnh viện dưới sự theo dõi của bác sĩ chuyên khoa tim mạch. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp, với mục tiêu chung là chống nhiễm khuẩn, chống viêm và điều trị các biến chứng của bệnh.
Phương pháp:
Chống viêm nhiễm: Sử dụng kháng sinh (Penicillin hoặc Erythromycin) theo chỉ định của bác sĩ về liều lượng và thời gian dùng. Ngoài ra, có thể sử dụng thuốc kháng viêm steroid hoặc không steroid theo chỉ định của bác sĩ.
Theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), penicillin là lựa chọn hàng đầu để điều trị và phòng ngừa thấp tim [^4].
Điều trị biến chứng: Sử dụng thuốc điều trị suy tim, thuốc lợi tiểu, thuốc an thần… theo chỉ định của bác sĩ.
Chăm sóc: Trong giai đoạn điều trị, cha mẹ cần cho trẻ nghỉ ngơi tuyệt đối trên giường tối thiểu 2 tuần. Trường hợp nặng, thời gian nghỉ ngơi có thể kéo dài từ 6 tuần đến 3 tháng. Nếu trẻ bị suy tim, cần có một chế độ ăn riêng và ăn nhạt.
Bệnh thấp tim ở trẻ em là một bệnh nguy hiểm, dễ tái phát và có thể để lại những di chứng nặng nề về sau. Vì vậy, cần chủ động phòng ngừa bệnh theo hướng dẫn của bác sĩ. Đồng thời, nếu không may mắc bệnh, cần tuân thủ đúng theo phác đồ điều trị để sớm khỏi bệnh và giảm nguy cơ gặp biến chứng.
Nguồn tham khảo:
[^1]: Centers for Disease Control and Prevention (CDC): https://www.cdc.gov/ [^2]: Circulation Journal: https://www.ahajournals.org/journal/circ [^3]: American Heart Association (AHA): https://www.heart.org/ [^4]: World Health Organization (WHO): https://www.who.int/