Phình Động Mạch Chủ Bụng: Hiểu Rõ và Phòng Ngừa
Phình động mạch chủ bụng là một bệnh lý nguy hiểm, thường gặp ở người lớn tuổi. Bệnh tiến triển âm thầm trong nhiều năm mà không có triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, khi túi phình lớn nhanh, bị rách (vỡ phình) hoặc bóc tách động mạch chủ, các triệu chứng có thể xuất hiện đột ngột và đe dọa tính mạng.
1. Phình Động Mạch Chủ Bụng Là Gì?
Động Mạch Chủ Là Gì?
Động mạch chủ là động mạch lớn nhất trong cơ thể, có vai trò vận chuyển máu giàu oxy từ tim đến tất cả các cơ quan và mô. Động mạch chủ bắt đầu từ tim, đi qua ngực (động mạch chủ ngực) và xuống bụng (động mạch chủ bụng). Ở bụng, động mạch chủ chia thành hai nhánh động mạch chậu, cung cấp máu cho hai chân.
Phình Động Mạch Chủ Bụng
Phình động mạch chủ bụng (Abdominal Aortic Aneurysm - AAA) là tình trạng động mạch chủ bụng bị giãn nở bất thường, lớn hơn 1,5 lần so với kích thước bình thường. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), phình động mạch chủ bụng thường được chẩn đoán khi đường kính động mạch chủ bụng vượt quá 3 cm.
Đoạn động mạch chủ bị phình có thành mạch yếu hơn, dễ bị vỡ dưới áp lực của máu. Vỡ phình động mạch chủ bụng là một biến chứng nguy hiểm, gây chảy máu ồ ạt vào ổ bụng, dẫn đến sốc, mất máu cấp và thậm chí tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Nguyên Nhân Gây Phình Động Mạch Chủ Bụng
Phình động mạch chủ bụng thường do nhiều yếu tố kết hợp gây ra, trong đó phổ biến nhất là:
- Xơ vữa động mạch: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây phình động mạch chủ bụng. Xơ vữa động mạch là quá trình tích tụ mảng bám (cholesterol, chất béo, canxi và các chất khác) trên thành động mạch, làm suy yếu thành mạch và dễ bị giãn nở.
- Tăng huyết áp: Huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành động mạch, gây tổn thương và làm yếu thành mạch, dẫn đến phình động mạch.
- Viêm mạch máu (Vasculitis): Nhiễm trùng hoặc viêm có thể làm suy yếu thành động mạch chủ, dẫn đến phình động mạch.
- Bệnh mô liên kết: Một số bệnh lý di truyền ảnh hưởng đến mô liên kết, như hội chứng Marfan hoặc hội chứng Ehlers-Danlos, có thể làm yếu thành động mạch và tăng nguy cơ phình động mạch chủ.
- Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc phình động mạch chủ bụng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
2. Ai Có Nguy Cơ Mắc Phình Động Mạch Chủ Bụng?
Bất kỳ ai cũng có thể mắc phình động mạch chủ bụng, nhưng bệnh thường gặp hơn ở những người trên 60 tuổi. Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới.
Các Yếu Tố Nguy Cơ
- Tuổi tác: Nguy cơ mắc phình động mạch chủ bụng tăng lên theo tuổi, đặc biệt là sau 60 tuổi.
- Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới gấp 4-6 lần.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất, làm tăng đáng kể nguy cơ phình động mạch chủ bụng và vỡ phình.
- Tiền sử gia đình: Nếu có người thân (bố, mẹ, anh chị em ruột) mắc phình động mạch chủ bụng, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Cao huyết áp: Huyết áp cao không kiểm soát làm tăng áp lực lên thành động mạch.
- Xơ vữa động mạch: Tình trạng tích tụ mảng bám trong động mạch làm suy yếu thành mạch.
- Béo phì: Thừa cân, béo phì làm tăng áp lực lên hệ tim mạch.
3. Dấu Hiệu Nhận Biết Phình Động Mạch Chủ Bụng
Phình động mạch chủ bụng thường tiến triển âm thầm trong nhiều năm mà không gây ra triệu chứng rõ rệt. Túi phình phát triển từ từ, do đó người bệnh thường không cảm nhận được bất kỳ sự thay đổi nào.
Các Triệu Chứng Có Thể Gặp
- Đau bụng: Một số người có thể cảm thấy đau âm ỉ ở vùng bụng, thường ở vùng hạ vị (dưới rốn) hoặc sau lưng. Cơn đau có thể liên tục hoặc xuất hiện từng đợt.
- Cảm giác пульсации (rung giật): Một số người có thể cảm thấy một khối пульсации (rung giật) ở bụng, gần rốn.
- Đau lưng: Đau lưng có thể là dấu hiệu của phình động mạch chủ bụng, đặc biệt khi cơn đau xuất hiện đột ngột và dữ dội.
- Các triệu chứng của vỡ phình: Vỡ phình động mạch chủ bụng là một tình trạng cấp cứu, gây ra các triệu chứng sau:
- Đau bụng dữ dội, đột ngột.
- Đau lưng dữ dội, đột ngột.
- Chóng mặt, choáng váng.
- Tụt huyết áp.
- Mất ý thức.
Lưu ý: Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ phình động mạch chủ bụng, đặc biệt là đau bụng hoặc đau lưng dữ dội, đột ngột, hãy đến ngay cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.
4. Phòng Ngừa và Kiểm Soát Bệnh Phình Động Mạch Chủ Bụng
Cách tốt nhất để phòng ngừa và kiểm soát phình động mạch chủ bụng là duy trì lối sống lành mạnh và kiểm soát các yếu tố nguy cơ.
Các Biện Pháp Phòng Ngừa
- Không hút thuốc lá: Bỏ hút thuốc lá là biện pháp quan trọng nhất để giảm nguy cơ phình động mạch chủ bụng và các bệnh tim mạch khác.
- Kiểm soát huyết áp: Duy trì huyết áp ở mức bình thường bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
- Kiểm soát cholesterol: Giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL) bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục và dùng thuốc khi cần thiết.
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Hạn chế chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa, cholesterol và natri.
- Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và bệnh lý tiềm ẩn.
Tầm Soát Phình Động Mạch Chủ Bụng
- Siêu âm bụng: Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (ACC) và Hiệp hội Phẫu thuật Mạch máu (SVS) khuyến cáo nên siêu âm bụng để tầm soát phình động mạch chủ bụng ở nam giới từ 65-75 tuổi có tiền sử hút thuốc lá. Ngoài ra, những người có tiền sử gia đình mắc phình động mạch chủ bụng cũng nên được tầm soát.
Lưu ý: Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ hoặc triệu chứng nghi ngờ phình động mạch chủ bụng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.