Viêm Cơ Tim: Hiểm Họa Tiềm Ẩn và Những Điều Cần Biết
1. Viêm Cơ Tim Là Gì?
Định nghĩa: Viêm cơ tim là một bệnh lý, trong đó mô cơ tim bị viêm và tổn thương. Quá trình viêm này có thể liên quan hoặc không liên quan đến van tim và lớp màng ngoài tim (pericardium). Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), viêm cơ tim có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ nhiễm trùng đến các bệnh tự miễn.
Mức độ nguy hiểm: Bệnh không phải là hiếm gặp, nhưng tỷ lệ tử vong còn khá cao, đặc biệt là ở trẻ em. Điều này là do các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra, bao gồm: rối loạn nhịp tim (loạn nhịp tim), suy tim cấp tính, tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim do cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu.
Nguyên nhân: Một trong những lý do khiến viêm cơ tim nguy hiểm là bệnh thường được phát hiện ở giai đoạn muộn. Các triệu chứng ban đầu có thể không rõ ràng, hoặc bị nhầm lẫn với các bệnh khác.
Đối tượng: Viêm cơ tim có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở người trẻ tuổi, đặc biệt là trong độ tuổi từ 20 đến 40.
Thời điểm: Bệnh có thể xuất hiện rải rác quanh năm, và đôi khi có thể bùng phát thành dịch.
Lưu ý: Để giảm tỷ lệ tử vong do viêm cơ tim, cần nghĩ đến bệnh này khi nghi ngờ nhiễm virus kèm theo các triệu chứng tim mạch. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể tạo ra sự khác biệt lớn.
2. Viêm Cơ Tim Ở Trẻ Em Có Nguy Hiểm Không?
Mức độ nguy hiểm: Mặc dù không phải là đối tượng mắc bệnh nhiều nhất, nhưng viêm cơ tim ở trẻ em được coi là một bệnh lý đặc biệt nguy hiểm, với tỷ lệ tử vong cao.
Triệu chứng: Ở trẻ em, các biểu hiện lâm sàng của viêm cơ tim rất đa dạng, và diễn tiến bệnh có thể từ nhẹ đến nặng, xảy ra nhanh chóng và khó lường trước được.
Biểu hiện ban đầu: Trẻ thường có các triệu chứng gợi ý một tình trạng nhiễm virus cấp tính, chẳng hạn như sốt cao, mệt mỏi và đau đầu. Đây là một cái bẫy, vì các bậc cha mẹ thường chủ quan và không đưa con đi khám và điều trị kịp thời.
Hậu quả: Trẻ em mắc viêm cơ tim thường chỉ được đưa đến các cơ sở y tế khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn muộn, với nhiều biến chứng đe dọa tính mạng.
Tỷ lệ tử vong: Tỷ lệ tử vong trung bình của viêm cơ tim ở trẻ em lên đến trên 70%. Trong những trường hợp nặng, khi chức năng tim suy giảm nghiêm trọng, nếu không được ghép tim, tỷ lệ tử vong có thể lên đến khoảng 50% sau hai năm và tăng lên 80% sau năm năm.
3. Virus Gây Viêm Cơ Tim
Tác nhân chính: Theo nhiều thống kê, virus là tác nhân gây viêm cơ tim phổ biến nhất trên lâm sàng. Các loại virus viêm cơ tim thường gặp bao gồm Adenovirus và Enterovirus (như virus Coxsackie nhóm B, A6 hoặc A14), Parvovirus B19, virus herpes type 6, và nhiều loại khác.
Adenovirus: Đây là nhóm virus thường gây ra các bệnh cúm hoặc các viêm nhiễm đường hô hấp trên.
Parvovirus B19: Là tác nhân gây ra “bệnh thứ năm”, một bệnh nhiễm trùng phổi và khí phế quản phổ biến nhất ở trẻ từ 6 đến 10 tuổi. Virus này lây truyền chủ yếu qua các chất tiết của hệ hô hấp từ trẻ nhiễm bệnh. Các triệu chứng thường xuất hiện khoảng một tuần sau khi nhiễm virus và kéo dài trong khoảng một tuần. Trẻ nhỏ nhiễm virus thường có ban đỏ ở hai bên má, trong khi trẻ lớn hơn có thể có ban đỏ ở nhiều vị trí khác trên cơ thể, như bàn tay và bàn chân. Hiện nay, vẫn chưa có vắc xin đặc hiệu để phòng ngừa Parvovirus B19.
Virus Herpes nhóm 6: Đây là một nhóm virus mới được phát hiện gần đây và thường gây nhiễm trùng ở trẻ nhỏ. Thống kê cho thấy khoảng 20% các trường hợp trẻ nhập viện vì sốt có liên quan đến virus Herpes nhóm 6 ở người. Sau lần phơi nhiễm đầu tiên, virus thường cư trú tại các tuyến nước bọt và tủy xương trong thời gian dài. Các biểu hiện lâm sàng do virus này gây ra bao gồm sốt cao và nổi ban đỏ trên da, và có thể liên quan đến cả viêm gan và viêm não.
Enterovirus (Coxsackie): Virus Coxsackie có liên quan nhiều đến bệnh viêm cơ tim ở trẻ em. Nhóm virus Coxsackie A gây ra bệnh tay chân miệng, trong khi virus Coxsackie B gây ra các biểu hiện nhẹ hơn, tương tự như bệnh cúm. Cùng với viêm cơ tim, viêm màng não, viêm màng ngoài tim và viêm tụy cũng có liên quan đến tình trạng nhiễm Enterovirus. Các dấu hiệu trên lâm sàng bao gồm ban đỏ, nhiễm trùng vùng họng và mũi.
4. Chẩn Đoán Viêm Cơ Tim Ở Trẻ Em
Khó khăn: Chẩn đoán viêm cơ tim nói chung, và viêm cơ tim ở trẻ em nói riêng, không phải là một việc dễ dàng, vì các triệu chứng của bệnh rất đa dạng nhưng không đặc hiệu.
Biểu hiện sớm: Trong giai đoạn sớm, viêm cơ tim có thể biểu hiện với các triệu chứng của nhiễm siêu vi (như sốt, đau đầu, nhức mỏi), hoặc các triệu chứng không đặc hiệu gồm các biểu hiện hô hấp (khò khè, ho) và triệu chứng dạ dày ruột (biếng ăn, đau bụng, nôn ói). Những triệu chứng không đặc hiệu này dễ gợi ý đến những chẩn đoán khác (như nhiễm trùng hô hấp, viêm dạ dày ruột, viêm ruột thừa), dẫn đến chẩn đoán ban đầu không chính xác ở trẻ em.
Biểu hiện muộn: Khi bệnh tiến triển đến giai đoạn muộn hơn, các triệu chứng nặng nề sẽ xuất hiện, báo hiệu các biến chứng của bệnh như rối loạn nhịp tim hoặc suy tim cấp tính (khó thở khi gắng sức hoặc khi nghỉ ngơi, đau ngực nhiều, phù hai chi dưới, đột tử).
Phương tiện chẩn đoán:
- X-quang ngực: Để đánh giá kích thước tim và tình trạng phổi.
- Xét nghiệm BNP/NT-proBNP: Đây là các dấu ấn sinh học cho thấy tình trạng suy tim.
- Điện tâm đồ (ECG): Để phát hiện các rối loạn nhịp tim và các dấu hiệu tổn thương cơ tim.
- Siêu âm tim: Để đánh giá chức năng co bóp của thất trái, các bất thường trong cử động của thành thất/vách liên thất, tràn dịch màng tim và hở van hai lá. Siêu âm tim cũng giúp loại trừ các bệnh tim mạch khác không do viêm, chẳng hạn như bất thường mạch vành trái từ động mạch phổi (ALCAPA), có thể có biểu hiện giống viêm cơ tim. Ngoài ra, siêu âm tim cũng được sử dụng để loại trừ các bệnh lý liên quan đến van tim có biểu hiện tương tự.
- Sinh thiết nội mô cơ tim: Đây là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán viêm cơ tim, nhưng bị giới hạn do độ nhạy kém. Sinh thiết nội mạc cơ tim (EMB) vẫn là một công cụ chẩn đoán quan trọng, đặc biệt trong các trường hợp viêm cơ tim tế bào khổng lồ hoặc viêm cơ tim do sarcoidosis theo ACC.
- Cấy virus từ mẫu sinh thiết: Có thể giúp xác định nguyên nhân gây viêm cơ tim. Tuy nhiên, kết quả cấy hiếm khi dương tính, đặc biệt nếu lấy mẫu ở giai đoạn muộn của bệnh.
Kết luận: Có nhiều loại virus có thể gây viêm cơ tim, với các biểu hiện lâm sàng khác nhau. Tuy nhiên, không phải cơ sở y tế nào cũng có khả năng chẩn đoán chính xác được loại virus gây bệnh, và không phải tất cả các loại virus đều có thuốc điều trị đặc hiệu. Vì tính chất nguy hiểm của bệnh, viêm cơ tim, đặc biệt là viêm cơ tim ở trẻ em, nên được nghĩ đến trong các trường hợp nghi ngờ, để không bị bỏ sót và bỏ qua cơ hội điều trị khi các biến chứng chưa xảy ra.