Bệnh Van Hai Lá: Tổng Quan, Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phục Hồi Sau Phẫu Thuật
Bệnh van hai lá là một trong những bệnh tim mạch phổ biến hiện nay. Bệnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng và hoạt động của tim, gây ra các hệ lụy nguy hiểm cho sức khỏe, thậm chí có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Với sự phát triển của y học, phẫu thuật đã trở thành một phương pháp điều trị hiệu quả cho nhiều bệnh nhân. Hồi phục sau phẫu thuật là một giai đoạn quan trọng trong quá trình điều trị bệnh.
1. Bệnh Van Hai Lá Là Gì?
Van hai lá là van tim nằm giữa tâm nhĩ trái và tâm thất trái. Chức năng chính của nó là kiểm soát dòng máu chảy một chiều từ tâm nhĩ trái xuống tâm thất trái. Máu sau đó sẽ chảy qua van động mạch chủ để đi nuôi dưỡng toàn bộ các cơ quan trong cơ thể.
Bệnh van hai lá xảy ra khi van tim này không hoạt động bình thường. Những bất thường này bao gồm hai loại chính:
1.1. Hẹp Van Hai Lá
Hẹp van hai lá là tình trạng van hai lá trở nên dày và cứng, không thể mở hoàn toàn. Điều này làm giảm lượng máu chảy từ nhĩ trái xuống thất trái, gây ứ đọng máu ở tuần hoàn phổi và tim phải [tham khảo: timmachhoc.com]. Tùy thuộc vào tình trạng bệnh, phương pháp điều trị sẽ khác nhau. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật thay van tim.
1.2. Hở Van Hai Lá
Hở van hai lá là tình trạng các lá van không thể đóng chặt lại, khiến máu trào ngược từ tâm thất trái lên tâm nhĩ trái. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh nhân có thể gặp phải các vấn đề tổn thương tim nghiêm trọng. Nguyên nhân chính thường là do sa van (lá van bị đẩy ngược vào nhĩ trái) [tham khảo: acc.org].
Ngoài ra, bệnh có thể tồn tại ở các dạng:
- Hẹp van hai lá đơn thuần
- Hở van hai lá đơn thuần
- Kết hợp hẹp và hở van hai lá
2. Nguyên Nhân Gây Bệnh Van Hai Lá
Một số nguyên nhân chính gây ra bệnh van hai lá bao gồm:
- Bệnh tim bẩm sinh
- Chấn thương
- Hậu quả của nhồi máu cơ tim [tham khảo: medscape.com]
- Viêm khớp (biến chứng từ nhiễm trùng Streptococcus)
- Hở van hai lá do sa van
- Bệnh ở lá van dẫn tới hở van hai lá thứ phát
- Thấp tim
- Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn
- Thoái hóa
Mức độ tiến triển và tiên lượng của bệnh phụ thuộc vào:
- Tình trạng của van hai lá (hẹp, hở hoặc kết hợp)
- Mức độ tổn thương của van
- Thời gian diễn biến của bệnh và các tổn thương khác
3. Dấu Hiệu và Triệu Chứng
Nhiều trường hợp bệnh van hai lá không có triệu chứng rõ ràng trong những năm đầu. Khi bệnh tiến triển, người bệnh thường có các triệu chứng sau:
- Cơ thể mệt mỏi
- Phù mắt cá
- Nhịp tim bất thường
- Khó thở khi vận động mạnh hoặc khi nằm
- Âm thổi tim (tiếng tim bất thường) [tham khảo: ahajournals.org]
Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trên, nên đến thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
4. Chẩn Đoán và Điều Trị
4.1. Các Phương Pháp Chẩn Đoán
Để chẩn đoán tình trạng và mức độ tổn thương của bệnh, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm sau:
- Siêu âm tim: Quan sát van tim và hoạt động của chúng, đánh giá áp lực phổi đi kèm [tham khảo: escardio.org].
- Điện tâm đồ (ECG): Phát hiện hội chứng lớn các buồng tim, rung nhĩ và các bệnh tim khác.
- X-quang ngực: Xác định kích thước tim và tình trạng phổi.
- Chụp cộng hưởng từ tim (MRI): Tạo hình ảnh chi tiết của tim để xác định mức độ tiến triển của bệnh.
- Test thể chất và tâm thần kinh: Đo độ chịu đựng và kiểm tra sự đáp ứng của tim trong các hoạt động thể lực. Có thể sử dụng thuốc thay thế cho vận động nếu bệnh nhân không thể tập thể thao.
4.2. Các Phương Pháp Điều Trị
Phương pháp điều trị sẽ khác nhau tùy thuộc vào tình trạng và mức độ tổn thương của bệnh:
- Phẫu thuật sửa chữa van hai lá: Bảo tồn van và chức năng của van [tham khảo: vnah.org.vn].
- Phẫu thuật thay thế van hai lá: Thay thế van bị tổn thương bằng van tim nhân tạo hoặc van sinh học. Van sinh học có thể thoái hóa theo thời gian và cần phải thay lại. Van nhân tạo đòi hỏi sử dụng thuốc chống đông máu để tránh huyết khối [tham khảo: nejm.org].
5. Những Vấn Đề Có Thể Mắc Phải Sau Khi Mổ Van Hai Lá
Thời gian hồi phục hoàn toàn sau phẫu thuật thường là 6-8 tuần. Trong khoảng thời gian này, bạn có thể gặp phải các vấn đề sau:
- Chán ăn, buồn nôn trong khoảng 2-4 tuần
- Đau ngực ở vùng xung quanh vết mổ
- Thay đổi tâm trạng, buồn vui thất thường, đôi khi cảm thấy ức chế hoặc trầm cảm nhẹ
- Cảm giác ngứa và tê ở sẹo mổ có thể kéo dài tới 6 tháng
- Táo bón
- Mất ngủ hoặc nửa đêm thức giấc
- Hơi khó thở
- Hai tay bị yếu đi trong 1 hoặc 2 tháng đầu
Đây là những triệu chứng thường gặp sau phẫu thuật tim và sẽ cải thiện theo thời gian. Bạn và gia đình không nên quá lo lắng.
6. Hồi Phục Sau Khi Mổ Van Hai Lá
Để quá trình hồi phục nhanh chóng hơn, người bệnh và gia đình cần lưu ý những điều sau:
6.1. Hạn Chế Thăm Người Bệnh
Hạn chế người thân vào thăm trong vài giờ đầu sau phẫu thuật để tránh nguy cơ nhiễm trùng.
6.2. Tập Ho và Hít Thở Sâu
Người bệnh nên tập ho để làm giảm tình trạng ứ trệ ở phổi, giúp giảm nguy cơ viêm phổi và sốt. Việc ho không làm ảnh hưởng tới vết mổ hoặc cầu nối tại tim. Có thể kê một chiếc gối dưới lưng để ho dễ dàng hơn.
6.3. Thay Đổi Tư Thế Nằm
Thường xuyên thay đổi tư thế nằm và trở mình liên tục để giúp quá trình hồi phục nhanh hơn. Khi ngủ, nên nằm nghiêng và thay đổi tư thế vài tiếng một lần.
6.4. Ăn Thức Ăn Lỏng
Sau khi rút ống nội khí quản, bạn có thể ăn các thức ăn lỏng như cháo hoặc súp.
6.5. Vận Động Nhẹ Nhàng
Sau khi mổ 2 ngày, nên ngồi dậy và đi lại xung quanh phòng, đi bộ một quãng ngắn ngoài hành lang để chuẩn bị cho xuất viện. Tuy nhiên, trong vòng 6-8 tuần sau mổ, không được bê vác hoặc dùng sức kéo bất cứ vật nặng nào có trọng lượng hơn 50 cân. Việc này có thể gây áp lực lên vết mổ và khiến xương ức không có đủ thời gian để hồi phục.
6.6. Vệ Sinh Thân Thể
Ngay sau khi mổ, bạn có thể lau người. Sau vài ngày, bạn có thể tắm vòi hoa sen và gội đầu.
6.7. Băng Vết Mổ
Vết mổ được băng vừa phải để thoáng khí, dễ khô và liền da. Vết mổ có thể được cắt chỉ sau một tuần phẫu thuật.
6.8. Tái Khám Đều Đặn
Sau khi xuất viện, trong vòng 3 tháng đầu, bạn nên tái khám đều đặn để kiểm tra tình trạng sức khỏe và chế độ dùng thuốc. Sau đó, bạn nên thăm khám lại khoảng 2 lần/năm để kiểm tra sức khỏe đã thực sự ổn định hay chưa.
6.9. Chế Độ Ăn Uống
Sau khi phẫu thuật, bạn cần hạn chế ăn các thực phẩm có nhiều muối như dưa, cà muối, cá khô, đồ ăn nhanh, đồ đóng hộp,… Bữa ăn cần đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết với tỷ lệ cân đối giữa các loại thịt, rau, củ, quả.
6.10. Hoạt Động Thể Chất
Tập thể dục đều đặn giúp sức khỏe tim mạch và sức khỏe tổng thể của bạn tốt hơn. Tuy nhiên, bạn nên tránh hoạt động mạnh, thay vào đó là các bài tập vận động nhẹ nhàng, vừa sức như đi bộ, đạp xe,… Sau vài tuần phẫu thuật, bạn có thể đi bộ khoảng 3-4 km mỗi ngày.
6.11. Nhập Viện Khi Có Dấu Hiệu Cảnh Báo
Sau phẫu thuật, nếu bạn thấy xuất hiện các biến chứng như đau thắt vùng ngực, khó thở, hoa mắt, chóng mặt, bất tỉnh, tay chân yếu đi,.. thì bạn nên lập tức tới bệnh viện để được điều trị.