Bệnh tim thiếu máu cục bộ mãn tính là tình trạng nguy hiểm do hẹp động mạch vành, giảm lưu lượng máu đến tim. Bài viết cung cấp thông tin về nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán (ECG, siêu âm tim, chụp CT...), và điều trị (nong mạch, phẫu thuật, thuốc). Thay đổi lối sống (bỏ thuốc lá, ăn uống lành mạnh, tập thể dục) rất quan trọng để kiểm soát bệnh.

Bệnh Tim Thiếu Máu Cục Bộ Mãn Tính: Hiểu Rõ và Chẩn Đoán

Bệnh tim thiếu máu cục bộ mãn tính là một hung thần thầm lặng, cướp đi sinh mạng của nhiều người. Việc hiểu rõ về bệnh, nhận biết các triệu chứng và lựa chọn phương pháp chẩn đoán chính xác là yếu tố then chốt để phát hiện và điều trị bệnh hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ cho bệnh nhân.

1. Bệnh Tim Thiếu Máu Cục Bộ Mãn Tính Là Gì?

• Định nghĩa: Bệnh tim thiếu máu cục bộ (còn gọi là bệnh động mạch vành, bệnh mạch vành tim, bệnh suy vành) xảy ra khi các động mạch vành bị hẹp lại. Động mạch vành là các mạch máu có nhiệm vụ cung cấp máu giàu oxy và các chất dinh dưỡng cho cơ tim. Khi động mạch vành bị hẹp, lưu lượng máu đến tim bị hạn chế, dẫn đến tình trạng thiếu máu cơ tim, gây tổn thương một phần cơ tim. Nếu tình trạng thiếu máu cơ tim cục bộ kéo dài, các mô tim có thể bị chết do không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất.

• Phân loại: Bệnh tim thiếu máu cục bộ có thể diễn tiến theo hai hướng:

  • Cấp tính: Thường biểu hiện bằng các cơn đau thắt ngực dữ dội, nhồi máu cơ tim (tắc nghẽn hoàn toàn động mạch vành).
  • Mãn tính: Tiến triển chậm, các triệu chứng có thể không rõ ràng hoặc chỉ xuất hiện khi gắng sức.

• Biểu hiện lâm sàng của bệnh suy vành mãn tính:

  • Cơn đau thắt ngực ổn định: Đây là biểu hiện thường gặp nhất. Cơn đau thường xuất hiện khi gắng sức (ví dụ: đi bộ nhanh, leo cầu thang), kéo dài vài phút và giảm dần khi nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giãn mạch vành (nitroglycerin).
  • Cơn đau thắt ngực thay đổi (không ổn định): Cơn đau xuất hiện thường xuyên hơn, kéo dài hơn, và có thể xảy ra ngay cả khi nghỉ ngơi. Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ nhồi máu cơ tim.
  • Thiếu máu cơ tim yên lặng: Không có triệu chứng đau ngực rõ ràng, bệnh chỉ được phát hiện thông qua các xét nghiệm tim mạch.

2. Triệu Chứng

Các triệu chứng của bệnh tim thiếu máu cục bộ mãn tính có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Cảm thấy áp lực hoặc tức ngực, khó thở: Đây là triệu chứng phổ biến nhất. Cảm giác này có thể giống như có ai đó đang đè nặng lên ngực bạn.
• Đau ngực lan ra lưng, hàm, cánh tay (đặc biệt là tay trái): Cơn đau có thể kéo dài vài phút, giảm dần và tái phát.
• Buồn nôn, nôn:
• Đổ mồ hôi lạnh:
• Ho:
• Lo lắng, chóng mặt, nhịp tim nhanh:

3. Nguyên Nhân

Nguyên nhân chính gây ra bệnh thiếu máu cơ tim cục bộ mãn tính là do sự tích tụ của mảng xơ vữa trong lòng động mạch vành, dẫn đến hẹp lòng mạch và hạn chế lưu lượng máu đến tim. Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng hình thành mảng xơ vữa bao gồm:

• Xơ vữa động mạch:
  • Cholesterol trong máu cao: Cholesterol LDL (cholesterol xấu) cao có thể tích tụ trong thành động mạch, tạo thành mảng xơ vữa.
  • Béo phì: Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý như cholesterol cao, tăng huyết áp, tiểu đường, từ đó làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
  • Lão hóa: Khi tuổi tác tăng lên, các động mạch trở nên kém đàn hồi và dễ bị tổn thương hơn, tạo điều kiện cho mảng xơ vữa hình thành.
• Hút thuốc lá: Các hóa chất trong thuốc lá gây tổn thương lớp nội mạc (lớp lót bên trong thành mạch máu), tạo điều kiện cho cholesterol tích tụ.
• Đề kháng insulin, tiểu đường: Bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch khác.
• Cao huyết áp: Huyết áp cao làm tăng áp lực lên thành động mạch, gây tổn thương và thúc đẩy quá trình xơ vữa.
• Viêm khớp, lupus ban đỏ, nhiễm trùng: Các bệnh viêm nhiễm mãn tính có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Tiền sử gia đình: Nếu có người thân (cha mẹ, anh chị em ruột) mắc bệnh tim mạch sớm (trước 55 tuổi đối với nam và trước 65 tuổi đối với nữ), bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Ít vận động, căng thẳng, sử dụng chất kích thích, tiền sử tiền sản giật khi mang thai: Đây cũng là những yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

4. Chẩn Đoán

Để chẩn đoán bệnh tim thiếu máu cục bộ mãn tính, bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm:

• Bệnh sử và khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh tim mạch của gia đình và các yếu tố nguy cơ của bạn.
• Xét nghiệm cơ bản:
  • Hemoglobin: Đánh giá tình trạng thiếu máu, có thể ảnh hưởng đến khả năng cung cấp oxy cho tim.
  • Đường máu khi đói: Kiểm tra xem bạn có bị tiểu đường hay không.
  • Hệ thống lipid máu (cholesterol toàn phần, LDL-C, HDL-C, Triglycerid): Đánh giá nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Điện tâm đồ (ECG): Ghi lại hoạt động điện của tim. ECG có thể phát hiện các dấu hiệu của thiếu máu cơ tim, rối loạn nhịp tim hoặc các bất thường khác.
• Siêu âm tim: Sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh của tim. Siêu âm tim giúp đánh giá kích thước, hình dạng, chức năng co bóp của tim và các van tim.
• Holter điện tim: Theo dõi điện tim liên tục trong 24-48 giờ để phát hiện các rối loạn nhịp tim hoặc thiếu máu cơ tim thoáng qua mà ECG thông thường không ghi lại được.
• Xạ hình tưới máu tim: Sử dụng một lượng nhỏ chất phóng xạ để đánh giá lưu lượng máu đến tim trong quá trình gắng sức và nghỉ ngơi. Xạ hình tưới máu tim giúp xác định các vùng cơ tim bị thiếu máu.
• Chụp động mạch vành: Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất để xác định vị trí và mức độ hẹp của động mạch vành. Bác sĩ sẽ đưa một ống thông nhỏ vào động mạch vành và bơm chất cản quang vào để chụp X-quang. Phương pháp này xâm lấn nên cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
• Chụp CT scan: Chụp CT scan tim có thể giúp phát hiện vôi hóa động mạch vành và đánh giá mức độ hẹp của động mạch vành.
• Test gắng sức: Theo dõi nhịp tim, huyết áp và điện tâm đồ trong khi bạn tập thể dục (đi bộ trên máy chạy bộ hoặc đạp xe). Test gắng sức giúp phát hiện các vấn đề tim mạch chỉ xuất hiện khi gắng sức.

5. Điều Trị

Mục tiêu của điều trị bệnh tim thiếu máu cục bộ mãn tính là giảm các triệu chứng, ngăn ngừa các biến chứng (nhồi máu cơ tim, suy tim, đột tử) và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị bao gồm:

5.1. Can thiệp và Phẫu thuật

• Nong mạch vành (có hoặc không đặt stent): Thủ thuật này giúp mở rộng động mạch vành bị hẹp, cải thiện lưu lượng máu đến tim. Bác sĩ sẽ đưa một ống thông nhỏ có gắn bóng vào động mạch vành bị hẹp, sau đó bơm phồng bóng để nong rộng lòng mạch. Trong nhiều trường hợp, bác sĩ sẽ đặt một stent (ống lưới kim loại) vào vị trí nong để giữ cho động mạch không bị hẹp lại.
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành: Trong phẫu thuật này, bác sĩ sẽ lấy một đoạn mạch máu từ một bộ phận khác của cơ thể (ví dụ: tĩnh mạch hiển ở chân, động mạch ngực trong) và ghép vào động mạch vành, tạo ra một đường lưu thông mới xung quanh vùng động mạch bị tắc nghẽn.

5.2. Điều trị nội khoa

Sử dụng thuốc để kiểm soát các triệu chứng và giảm nguy cơ biến chứng:

• Thuốc làm loãng máu (aspirin): Giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông, giảm nguy cơ tắc nghẽn động mạch vành.
• Thuốc làm tan huyết khối: Được sử dụng trong trường hợp nhồi máu cơ tim cấp tính để làm tan cục máu đông gây tắc nghẽn động mạch vành.
• Nitroglycerin: Giúp giãn mạch vành, giảm đau thắt ngực.
• Thuốc chống tiểu cầu (clopidogrel, prasugrel, ticagrelor): Ngăn chặn sự kết tập của tiểu cầu, giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
• Thuốc chẹn beta (atenolol, metoprolol, bisoprolol): Làm chậm nhịp tim, giảm huyết áp, giảm gánh nặng cho tim.
• Thuốc ức chế men chuyển ACE (enalapril, lisinopril, ramipril) hoặc thuốc ức chế thụ thể angiotensin II (losartan, valsartan, irbesartan): Giúp giảm huyết áp, bảo vệ tim và thận.
• Thuốc statin (atorvastatin, simvastatin, rosuvastatin): Giúp giảm cholesterol LDL (cholesterol xấu), giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.
• Thuốc giảm đau: Sử dụng khi cần thiết để giảm đau thắt ngực.

6. Kiểm Soát Bệnh

Thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh tim thiếu máu cục bộ mãn tính:

• Bỏ thuốc lá:
• Điều trị các bệnh lý nền: Kiểm soát tốt các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, cholesterol cao.
• Chế độ ăn uống lành mạnh:
  • Hạn chế chất béo bão hòa, chất béo trans, cholesterol.
  • Ăn nhiều trái cây, rau quả, ngũ cốc nguyên hạt.
  • Hạn chế muối.
• Tập thể dục đều đặn: Tham khảo ý kiến bác sĩ để có kế hoạch tập luyện phù hợp.
• Duy trì cân nặng hợp lý:
• Giảm căng thẳng: Tập yoga, thiền, hoặc các hoạt động thư giãn khác.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Giúp phát hiện sớm các vấn đề tim mạch và có biện pháp can thiệp kịp thời.

7. Chẩn Đoán Bệnh Cơ Tim Ở Đâu Tốt?

Khi có cơn đau ngực xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài trên 10 phút, bạn nên đến bệnh viện ngay lập tức để được bác sĩ chuyên khoa tim mạch thăm khám và điều trị kịp thời. Hiện nay, kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính động mạch vành, tim không dùng thuốc beta blocker đang được áp dụng rộng rãi tại nhiều bệnh viện và trung tâm tim mạch, giúp phát hiện sớm bệnh tim thiếu máu cục bộ mãn tính.

Ưu điểm của phương pháp này:

• Được chẩn đoán bằng máy móc hiện đại: Sử dụng các máy CT scanner hiện đại như máy CT scanner 640 lát Aquilion One (Vision Edition), cho tốc độ chụp nhanh, độ phân giải cao và giảm thiểu liều tia xạ.
• Đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm:
  • ThS.BS. Đoàn Xuân Sinh: Có 17 năm kinh nghiệm trong chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh.
  • BS.CKI Nguyễn Đình Hùng: Có kinh nghiệm trên 10 năm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, chụp CT, MRI).
  • TS.BS. Phạm Quốc Thành: Có 13 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh, được đào tạo chuyên sâu và tham gia nhiều hội thảo khoa học về chẩn đoán hình ảnh trong nước và quốc tế.