Đái Tháo Đường Thai Kỳ: Những Điều Mẹ Bầu Cần Biết
Mở đầu:
Nhiều mẹ bầu thường lo lắng liệu đái tháo đường thai kỳ (ĐTĐTK) có nguy hiểm không. Thực tế, nếu không được kiểm soát tốt, ĐTĐTK có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và bé. Do đó, việc khám thai đầy đủ và đúng lịch là vô cùng quan trọng để tầm soát, phát hiện sớm và phòng ngừa các biến chứng có thể xảy ra.
Đái Tháo Đường Thai Kỳ Là Gì?
ĐTĐTK là tình trạng rối loạn dung nạp glucose, được phát hiện lần đầu tiên trong thai kỳ, thường xuất hiện vào khoảng tuần thứ 24 đến 28 của thai kỳ. Khác với đái tháo đường típ 2, ĐTĐTK chỉ xảy ra trong quá trình mang thai do những thay đổi nội tiết tố trong cơ thể người mẹ, đặc biệt là sự gia tăng của các hormone nhau thai, làm giảm tác dụng của insulin. Theo thống kê, tỷ lệ mắc ĐTĐTK khá cao, chiếm khoảng 13% tổng số thai phụ.
Biến Chứng Nguy Hiểm Của ĐTĐTK:
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, ĐTĐTK có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé.
- Đối với Mẹ:
- Tiền sản giật và sản giật: Tăng huyết áp sau tuần 20 của thai kỳ kèm theo protein niệu (có protein trong nước tiểu). Đây là một biến chứng rất nguy hiểm, có thể dẫn đến co giật, hôn mê, suy đa tạng và thậm chí tử vong cho cả mẹ và bé (Nguồn: https://www.acog.org/).
- Nguy cơ thai to gây sang chấn đường sinh dục: Đường huyết tăng cao khiến thai nhi phát triển quá lớn (macrocosmia), gây khó khăn trong quá trình sinh nở, dẫn đến các sang chấn cho đường sinh dục của mẹ như tổn thương trực tràng, sa sàn chậu, sa bàng quang.
- Băng huyết sau sinh: ĐTĐTK làm tăng nguy cơ băng huyết sau sinh do rối loạn đông máu.
- Thuyên tắc ối: Một biến chứng hiếm gặp nhưng vô cùng nguy hiểm, xảy ra khi nước ối và các tế bào thai nhi xâm nhập vào máu của mẹ, gây tắc mạch phổi và suy hô hấp.
- Nguy cơ mắc đái tháo đường típ 2 sau sinh: Phụ nữ bị ĐTĐTK có nguy cơ cao tiến triển thành đái tháo đường típ 2 sau này (Nguồn: https://www.diabetes.org/).
- Đối với Bé:
- Suy hô hấp sau sinh: Do phổi của thai nhi chậm trưởng thành.
- Hạ đường huyết sau sinh: Do thai nhi quen với việc nhận lượng đường cao từ mẹ trong thai kỳ, sau khi sinh ra, lượng đường này đột ngột giảm, gây hạ đường huyết.
- Vàng da sơ sinh: Do tăng bilirubin trong máu.
- Tử vong chu sinh: Nguy cơ tử vong của thai nhi trong giai đoạn gần sinh tăng cao.
- Con to, sang chấn khi sinh: Thai nhi quá lớn có thể gây ra các sang chấn trong quá trình sinh như gãy xương đòn, kẹt vai.
- Tăng nguy cơ béo phì và đái tháo đường típ 1 khi trưởng thành: Trẻ sinh ra từ mẹ bị ĐTĐTK có nguy cơ cao bị béo phì và mắc đái tháo đường típ 1 khi lớn lên (Nguồn: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/).
Chính vì những nguy cơ nghiêm trọng này, các hướng dẫn điều trị tại nhiều quốc gia khuyến cáo tầm soát ĐTĐTK cho tất cả thai phụ ở tuần thứ 24 – 28 của thai kỳ.
Ai Có Nguy Cơ Mắc ĐTĐTK?
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ĐTĐTK bao gồm:
- Thừa cân hoặc béo phì: Chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 25 trở lên trước khi mang thai.
- Có người thân (cha mẹ, anh chị em) bị đái tháo đường típ 2.
- Thuộc chủng tộc có nguy cơ cao: Người gốc Phi, người Mỹ bản địa, người Latinh, người châu Á.
- Ít vận động.
- Từng sinh con to (trên 4kg).
- Tăng huyết áp hoặc mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
Nếu bạn thuộc một trong các nhóm nguy cơ này, việc tầm soát ĐTĐTK trong quá trình mang thai là vô cùng quan trọng.
Thời Điểm Tầm Soát Đái Tháo Đường:
- Tầm soát đái tháo đường típ 2: Nên được thực hiện ngay trước khi có thai hoặc trong lần khám thai đầu tiên. Bác sĩ có thể chỉ định nghiệm pháp dung nạp glucose (uống 75g đường glucose và xét nghiệm kiểm tra đường máu sau 2 giờ) hoặc đo nồng độ HbA1c (phản ánh mức đường huyết trung bình trong 3 tháng gần nhất).
- Tầm soát đái tháo đường thai kỳ: Nếu kết quả tầm soát đái tháo đường típ 2 bình thường, bạn sẽ cần tiếp tục tầm soát ĐTĐTK ở tuần thứ 24 – 28 của thai kỳ.
Phòng Ngừa Biến Chứng:
- Phát hiện sớm và điều trị ổn định đường huyết: Chìa khóa để phòng ngừa các biến chứng do ĐTĐTK là phát hiện sớm bệnh và kiểm soát đường huyết ổn định trong suốt thai kỳ. Giai đoạn đầu của tăng đường huyết thường không có triệu chứng rõ ràng (có thể có tăng khát nước, uống nhiều nước, đi tiểu nhiều, sụt cân). Do đó, xét nghiệm tầm soát là phương pháp duy nhất để chẩn đoán sớm bệnh.
- Khám thai định kỳ, dinh dưỡng và tập luyện hợp lý: Đây là những biện pháp quan trọng để phòng ngừa ĐTĐTK và nhiều bệnh lý khác trong thai kỳ. Chế độ ăn uống nên cân bằng, giàu chất xơ, hạn chế đồ ngọt và tinh bột tinh chế. Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga cho bà bầu cũng rất tốt cho sức khỏe.
- Kiểm tra đường huyết sau sinh 6-12 tuần: Sau khi sinh, phụ nữ bị ĐTĐTK cần được kiểm tra đường huyết để đảm bảo đường huyết đã trở về bình thường.
- Theo dõi và tầm soát đái tháo đường típ 2 định kỳ: ĐTĐTK là một yếu tố nguy cơ của đái tháo đường típ 2. Do đó, những phụ nữ này cần được theo dõi và tầm soát đái tháo đường típ 2 định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ.
Kết luận:
Đái tháo đường thai kỳ có thể gây ra những nguy hiểm tiềm ẩn cho cả mẹ và bé. Tuy nhiên, với việc tầm soát sớm, kiểm soát đường huyết chặt chẽ và tuân thủ chế độ chăm sóc thai kỳ đúng cách, bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu nguy cơ biến chứng và có một thai kỳ khỏe mạnh. Đừng ngần ngại tham khảo ý kiến của bác sĩ về chế độ dinh dưỡng phù hợp, và trong trường hợp cần thiết, có thể sử dụng thêm các sản phẩm sữa dành cho người tiểu đường như Glucerna để hỗ trợ kiểm soát đường huyết.