Bệnh Tiểu Đường và Sức Khỏe Tâm Thần: Mối Liên Kết Bị Bỏ Quên
Bệnh tiểu đường đang ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới và vẫn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Bên cạnh những biến chứng về thể chất như bệnh tim mạch, suy thận, tổn thương thần kinh, bệnh tiểu đường còn có những tác động đáng kể đến sức khỏe tâm thần của người bệnh. Tuy nhiên, những ảnh hưởng này thường bị bỏ qua hoặc không được đánh giá đúng mức. 'Chứng trầm cảm và bệnh tiểu đường' là một khái niệm mới, nhấn mạnh đến những biểu hiện tâm lý mà người bệnh tiểu đường có thể trải qua trong quá trình điều trị và quản lý bệnh.
Bệnh Tiểu Đường Ảnh Hưởng Đến Tâm Lý Như Thế Nào?
Tỷ lệ cao các vấn đề tâm lý chưa được chẩn đoán: Một báo cáo gần đây cho thấy có đến 2/3 số bệnh nhân tiểu đường gặp các vấn đề về tâm lý nhưng chưa được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Điều này có nghĩa là một số lượng lớn bệnh nhân tiểu đường đang phải sống chung với những gánh nặng tâm lý không đáng có, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống của họ.
Hậu quả nghiêm trọng: Việc không nhận ra và điều trị các vấn đề tâm lý ở bệnh nhân tiểu đường có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm:
- Kiểm soát đường huyết kém hơn: Trầm cảm và lo âu có thể khiến người bệnh khó tuân thủ chế độ ăn uống, tập luyện và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, dẫn đến đường huyết không ổn định.
- Tăng nguy cơ biến chứng: Đường huyết không ổn định làm tăng nguy cơ phát triển các biến chứng của bệnh tiểu đường như bệnh tim mạch, bệnh thận, tổn thương thần kinh, và các vấn đề về mắt.
- Giảm chất lượng cuộc sống: Các vấn đề tâm lý có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, chán nản, mất hứng thú với cuộc sống, và gặp khó khăn trong các mối quan hệ xã hội.
- Tăng chi phí chăm sóc sức khỏe: Khi bệnh tiểu đường không được kiểm soát tốt và các vấn đề tâm lý không được giải quyết, người bệnh có thể phải nhập viện thường xuyên hơn, sử dụng nhiều dịch vụ y tế hơn, và do đó, chi phí chăm sóc sức khỏe cũng tăng lên.
Các vấn đề tâm lý phổ biến: Theo các nghiên cứu, các vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu, và rối loạn ăn uống xuất hiện thường xuyên hơn ở người bệnh tiểu đường so với những người không mắc bệnh. Ví dụ:
- Trầm cảm: Ước tính có khoảng 20-25% bệnh nhân tiểu đường mắc chứng trầm cảm, cao gấp đôi so với tỷ lệ ở người không mắc bệnh.
- Lo âu: Khoảng 40% bệnh nhân tiểu đường báo cáo có các triệu chứng lo âu đáng kể.
- Rối loạn ăn uống: Đặc biệt phổ biến ở phụ nữ mắc tiểu đường loại 1, thường liên quan đến việc kiểm soát cân nặng và đường huyết.
Biến chứng gia tăng: Các vấn đề tâm lý có thể làm tăng nguy cơ phát triển các biến chứng của bệnh tiểu đường, bao gồm mù lòa, đoạn chi, đột quỵ, sa sút tâm thần, giảm chất lượng cuộc sống và thậm chí là tử vong sớm.
Mối Liên Hệ Giữa Tiểu Đường và Bệnh Tâm Thần?
Mối liên hệ giữa bệnh tâm thần và tiểu đường là một chủ đề được nhiều chuyên gia nghiên cứu trong suốt các thập kỷ qua. Mặc dù chúng ta vẫn chưa có được một kết luận chính xác về cơ chế liên kết giữa hai bệnh này, nhưng chúng ta có thể hiểu mối liên hệ này là hai chiều:
Mối liên hệ hai chiều:
- Vấn đề tâm thần làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường: Các nghiên cứu cho thấy những người bị trầm cảm, lo âu, hoặc căng thẳng mãn tính có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn.
- Tiểu đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh tâm thần: Ngược lại, những người mắc bệnh tiểu đường cũng có nguy cơ cao hơn mắc các vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu, rối loạn nhận thức.
Tác động của tiểu đường lên não: Bệnh tiểu đường có thể dẫn đến nhiều khiếm khuyết về nhận thức và tâm lý. Một trong những lý do chính là do những thay đổi về cấu trúc, chức năng và thành phần cấu tạo của nơ-ron và tế bào thần kinh đệm trong não.
Thiếu sự chăm sóc toàn diện: Trong bối cảnh số lượng bệnh nhân quá đông so với khả năng đáp ứng của các cơ sở y tế, bệnh nhân thường không nhận được một sự chăm sóc toàn diện. Các căn bệnh thường được chữa trị theo phác đồ và thủ thuật, và việc chữa trị thường chỉ dựa trên kết quả xét nghiệm. Tất nhiên, kết quả đo lường là chính xác, nhưng thật ra có nhiều thứ phải để ý tới đối với bệnh nhân bị tiểu đường chứ không chỉ là lượng glucôzơ trong máu. Bác sĩ thường không nhận ra được những vấn đề về tâm lý ở các bệnh nhân tiểu đường, và đương nhiên, các vấn đề đó không được điều trị.
Triệu chứng chồng chéo: Một nhân tố làm phức tạp vấn đề này lên đó là rất nhiều triệu chứng của bệnh về tâm thần làm che lấp cả những triệu chứng của bệnh tiểu đường. Ví dụ, những triệu chứng do lo âu có thể giống với các triệu chứng của hạ đường huyết, điều này có thể gây nhầm lẫn cho cả bệnh nhân và bác sĩ. Chứng rối loạn ăn uống có thể xuất hiện ở 40% phụ nữ mắc bệnh tiểu đường loại 1, bệnh thường khởi phát do việc thay đổi chế độ ăn uống để kiểm soát bệnh tiểu đường.
Khó khăn trong tự kiểm soát: Bác sĩ sẽ là người kiểm tra và nhận ra những khó khăn bạn gặp phải trong việc tự kiểm soát bệnh tiểu đường của bạn, nhưng những nhà tâm lý nói rằng những các bác sĩ thường không nhận ra được vấn đề này. 'Chứng trầm cảm do bệnh tiểu đường' là một chẩn đoán riêng biệt, khác với chứng trầm cảm thông thường, và nó được miêu tả như là những khủng hoảng về mặt cảm xúc do áp lực từ việc tự kiểm soát bệnh của mình.
Biến Chứng Về Tinh Thần Có Thể Chữa Trị Hay Không?
Có thể chữa trị: Tin tốt lành là những biến chứng về tinh thần này có thể chữa trị một khi đã được chẩn đoán. Việc tầm soát và chẩn đoán sớm các vấn đề tâm lý ở bệnh nhân tiểu đường là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời và hiệu quả.
Thuốc chống trầm cảm: Thuốc chống trầm cảm rất hiệu quả cho các bệnh nhân bị tiểu đường và không ảnh hưởng đến lượng glucôzơ trong máu. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Cải thiện nhận thức: Hơn thế nữa, cải thiện insulin bằng các thuốc điều trị tiểu đường dẫn đến cải thiện chức năng về nhận thức trong những trường hợp tâm thần.
Chăm sóc toàn diện: Bệnh tiểu đường, cũng như tất cả những bệnh mạn tính khác, tốt nhất là nên chữa trị cả thể chất lẫn tinh thần của bệnh nhân. Chúng ta không thể hiểu hết được sự liên kết giữa bệnh về tâm lý và bệnh tiểu đường, nhưng chúng ta hiểu được việc chữa trị thành công bệnh về tâm lý có liên quan đến kết quả tốt hơn của bệnh tiểu đường. Hãy theo dõi và điều trị kịp thời tình trạng tâm lý của bệnh nhân tiểu đường, bệnh của họ sẽ được cải thiện.
Tầm soát thường xuyên: Bệnh nhân bị bệnh tiểu đường nên thường xuyên được tầm soát các vấn đề về mặt tâm lý. Chỉ cần những câu hỏi đơn giản như bệnh nhân có cảm thấy khỏe trong người không hay có thích thú với công việc, gia đình, hay hoạt động xã hội hay không là đủ để có thể gợi ý được tình trạng tâm lý của bệnh nhân ra sao và có cần phải thăm khám về tâm lý kỹ hơn không, nhưng vẫn cần những điều tra và hỗ trợ nhiều hơn nữa. Những phương pháp tầm soát bệnh cơ bản này rất quan trọng đối với những bệnh nhân có khả năng bị biến chứng cao, bao gồm:
- Bệnh nhân không thể tiếp cận các dịch vụ y tế thường xuyên.
- Bệnh nhân có trình độ học vấn và khả năng tài chính có hạn.
- Bệnh nhân không nhận được sự hỗ trợ của gia đình và xã hội.
- Bệnh nhân có nhiều áp lực trong cuộc sống.