Kiến thức cần biết về bệnh tiểu đường ở trẻ em
Khi con bạn được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường (đái tháo đường), việc trang bị kiến thức về bệnh là vô cùng quan trọng. Điều này giúp bạn hỗ trợ con kiểm soát bệnh một cách hiệu quả hơn. Tuy nhiên, trong thế giới thông tin rộng lớn trên internet, không phải nguồn nào cũng đáng tin cậy. Thông tin sai lệch hoặc diễn giải không chính xác có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến việc điều trị bệnh tiểu đường.
Lưu ý quan trọng: Hãy luôn trao đổi với bác sĩ nếu bạn đọc được bất kỳ thông tin nào có vẻ không hợp lý, khó tin hoặc mâu thuẫn với lời khuyên của họ. Tuyệt đối không tự ý thay đổi kế hoạch điều trị bệnh tiểu đường của con bạn mà không thông báo cho bác sĩ.
Những quan niệm sai lầm phổ biến về bệnh tiểu đường bạn nên tránh
1. Quan niệm: Ăn quá nhiều đường gây ra bệnh tiểu đường
- Sự thật: Bệnh tiểu đường tuýp 1 là một bệnh tự miễn, gây ra bởi sự phá hủy các tế bào sản xuất insulin của tuyến tụy. Nguyên nhân này không liên quan đến lượng đường tiêu thụ. Bệnh tiểu đường tuýp 2 xảy ra do cơ thể không có khả năng đáp ứng với insulin một cách bình thường, còn gọi là tình trạng kháng insulin. Mặc dù xu hướng mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 có tính chất di truyền, việc tiêu thụ quá nhiều đường (ví dụ như các loại thức ăn chứa nhiều đường, nước ngọt) có thể dẫn đến tăng cân, từ đó làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường tuýp 2.
2. Quan niệm: Trẻ con mắc bệnh tiểu đường không bao giờ được ăn đồ ngọt
- Sự thật: Trẻ em mắc bệnh tiểu đường vẫn có thể ăn một lượng nhất định thức ăn chứa đường, miễn là nó phù hợp với chế độ dinh dưỡng cân bằng của trẻ. Điều quan trọng là bạn cần kiểm soát tổng lượng carbohydrate (tinh bột, đường) mà trẻ ăn, bao gồm cả các loại bánh kẹo. Các loại bánh kẹo thường chỉ cung cấp calo rỗng (calo không chứa giá trị dinh dưỡng), do đó trẻ nên hạn chế, nhưng không nhất thiết phải loại bỏ hoàn toàn. Theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng, tất cả trẻ em (và cả người lớn) nên tránh ăn quá nhiều các thức ăn ít giá trị dinh dưỡng và tập trung vào các thực phẩm lành mạnh hơn.
3. Quan niệm: Bệnh tiểu đường tự hết khi trẻ lớn lên
- Sự thật: Bệnh tiểu đường không tự khỏi khi trẻ lớn lên. Trong bệnh tiểu đường tuýp 1, các tế bào tuyến tụy sản xuất insulin đã bị phá hủy. Một khi đã bị phá hủy, chúng không thể sản xuất insulin trở lại. Trẻ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 cần phải sử dụng insulin thường xuyên và liên tục (cho đến khi tìm ra phương pháp chữa trị khác). Mặc dù trẻ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể có nồng độ đường huyết cải thiện hơn sau tuổi dậy thì hoặc nhờ điều chỉnh lối sống, chỉ số đường huyết của những trẻ này vẫn có xu hướng cao hơn bình thường, đặc biệt nếu trẻ lười vận động hoặc thừa cân quá mức.
4. Quan niệm: Bệnh tiểu đường là bệnh lây nhiễm
- Sự thật: Bệnh tiểu đường không lây nhiễm. Bạn không thể bị mắc bệnh này từ người khác. Mặc dù các nhà nghiên cứu cho rằng bệnh tiểu đường tuýp 1 có thể liên quan đến một yếu tố nào đó trong môi trường, ví dụ như một loại virus, hầu hết những người bị bệnh tiểu đường tuýp 1 đều thừa hưởng các gen làm cho họ dễ mắc bệnh hơn.
5. Quan niệm: Đường huyết cao là bình thường ở một số người và không phải là dấu hiệu của bệnh tiểu đường
- Sự thật: Một số tình trạng nhất định (ví dụ như bị ốm, căng thẳng) và một số loại thuốc (ví dụ như steroid) có thể làm tăng đường huyết tạm thời ở người không mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, đường huyết cao không bao giờ là dấu hiệu bình thường. Khi bạn có đường huyết cao hơn bình thường hoặc có đường trong nước tiểu, bạn nên đi kiểm tra để xem có bị bệnh tiểu đường hay không.
6. Quan niệm: Người bị bệnh tiểu đường có thể cảm nhận được khi đường huyết của họ cao hay thấp
- Sự thật: Mặc dù người mắc bệnh tiểu đường có thể cảm thấy các triệu chứng thể chất (ví dụ như rất khát nước, yếu hoặc mệt mỏi) khi mức đường trong máu của họ quá cao hoặc quá thấp, cách duy nhất để biết chắc chắn mức độ đường huyết là làm xét nghiệm. Ví dụ, vì lượng đường trong máu phải rất cao mới gây ra các triệu chứng, một người không làm xét nghiệm thường xuyên có thể có mức đường trong máu cao đến mức đủ để gây tổn thương cho cơ thể mà không hề có triệu chứng rõ ràng nào.
7. Quan niệm: Tất cả mọi người mắc bệnh tiểu đường đều cần insulin
- Sự thật: Tất cả mọi người mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 đều cần tiêm insulin, vì tuyến tụy của họ không còn sản xuất insulin nữa. Một số người, nhưng không phải tất cả, những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, phải sử dụng insulin (kèm theo các thuốc khác hoặc không) để kiểm soát đường huyết của họ.
8. Quan niệm: Insulin chữa khỏi bệnh tiểu đường
- Sự thật: Sử dụng insulin giúp quản lý đường huyết, nhưng không chữa khỏi bệnh tiểu đường. Insulin giúp đưa glucose từ máu vào trong tế bào, nơi nó có thể được sử dụng để tạo ra năng lượng. Điều này giúp duy trì đường trong máu ở mức kiểm soát được, nhưng việc sử dụng insulin không giải quyết được nguyên nhân gây bệnh.
9. Quan niệm: Các thuốc viên điều trị bệnh tiểu đường là một dạng insulin
- Sự thật: Các thuốc điều trị bệnh tiểu đường dùng đường uống không phải là một dạng insulin. Insulin là một protein và sẽ bị phá hủy bởi axit và các enzyme tiêu hóa trong dạ dày, ruột nếu dùng đường uống. Hiện nay, chưa có cách nào khác để sử dụng insulin ngoài đường tiêm, mặc dù các dạng insulin dùng đường miệng, mũi hoặc hít vào phổi đang được nghiên cứu.
Một số người bị tiểu đường tuýp 2 uống thuốc viên để giúp cơ thể sản xuất nhiều insulin hơn hoặc sử dụng insulin hiệu quả hơn. Tuy nhiên, thuốc viên trị bệnh tiểu đường không có tác dụng với trẻ bị tiểu đường tuýp 1 vì cơ thể chúng không thể sản xuất insulin nữa.
10. Quan niệm: Dùng càng nhiều insulin thì bệnh tiểu đường càng nặng
- Sự thật: Không đúng khi cho rằng việc điều chỉnh lượng insulin liên tục đồng nghĩa với bệnh tình ngày càng xấu đi. Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến lượng đường trong máu, bao gồm chế độ ăn, tập thể dục và các thời điểm khác nhau trong ngày. Hơn nữa, lượng insulin cần thiết không phải lúc nào cũng tăng lên theo thời gian. Tại thời điểm được chẩn đoán, tuyến tụy của trẻ có thể vẫn còn sản xuất một chút insulin, do đó lượng insulin cần tiêm sẽ ít hơn. Tuy nhiên, khi tuyến tụy sản xuất lượng insulin ít dần đi, lượng insulin cần tiêm sẽ tăng lên để đảm bảo lượng đường huyết được duy trì trong mức cho phép.
Tùy theo mức độ phát triển của trẻ, việc trẻ đang ở độ tuổi dậy thì hay không, lượng thức ăn trẻ ăn và mức độ vận động của trẻ cũng sẽ ảnh hưởng đến lượng insulin cần tiêm mỗi ngày.
11. Quan niệm: Trẻ mắc bệnh tiểu đường không cần tiêm insulin hay uống thuốc điều trị khi bị ốm
- Sự thật: Khi trẻ bị ốm, đặc biệt khi trẻ bị nôn hoặc ăn ít, việc tiêm insulin có vẻ không hợp lý. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải tiếp tục sử dụng insulin trong thời gian bị ốm. Liều insulin có thể cần được điều chỉnh trong thời gian bị bệnh (hãy kiểm tra với bác sĩ) nhưng không được bỏ qua. Khi ốm, trẻ cần năng lượng để giúp cơ thể hồi phục nhanh chóng, và insulin giúp cơ thể chuyển hóa năng lượng một cách hợp lý. Hãy hỏi bác sĩ để đảm bảo bạn hiểu rõ phải làm gì khi trẻ ốm.
12. Quan niệm: Trẻ mắc bệnh tiểu đường không thể tập thể dục
- Sự thật: Tập thể dục là điều quan trọng cho tất cả trẻ em – dù có hay không bị bệnh tiểu đường. Tập thể dục mang lại nhiều lợi ích cho trẻ bị bệnh tiểu đường. Nó giúp trẻ quản lý cân nặng và ngăn ngừa tình trạng dư thừa chất béo trong cơ thể. Nó cũng cải thiện sức khỏe tim mạch, giúp tâm trạng tốt hơn, giảm căng thẳng và giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Hãy hỏi bác sĩ về các bài tập thể dục phù hợp với con bạn.
13. Quan niệm: Chế độ ăn ít tinh bột tốt cho trẻ mắc bệnh tiểu đường, vì thế trẻ nên tránh ăn tinh bột
- Sự thật: Tinh bột là nguồn năng lượng được cơ thể ưu tiên sử dụng, và thực phẩm chứa tinh bột nên cung cấp khoảng 50 đến 60% lượng calo mà một người cần mỗi ngày. Chế độ ăn kiêng ít tinh bột thường có xu hướng làm tăng quá nhiều lượng chất đạm và chất béo trong khẩu phần ăn. Việc duy trì một chế độ ăn giàu chất béo và chất đạm trong thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và thận ở tuổi trưởng thành (những bệnh mà người bị tiểu đường có nguy cơ mắc cao hơn). Những người mắc bệnh tiểu đường nên tuân theo một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng. Thông thường, điều này có nghĩa là tuân thủ một kế hoạch ăn uống giúp họ cân bằng lượng tinh bột với thuốc và tập thể dục để đạt được khả năng kiểm soát bệnh tiểu đường tốt nhất.
14. Quan niệm: Có cách trị dứt điểm bệnh tiểu đường nhưng bác sĩ không cho mọi người biết
- Sự thật: Cho dù bạn có nghe hay nhìn thấy gì trên internet, sự thật là hiện nay không có cách chữa khỏi bệnh tiểu đường. Rất nhiều nhà khoa học và các nhà nghiên cứu đã cống hiến sự nghiệp của mình để tìm ra phương pháp chữa bệnh tiểu đường và họ đã có nhiều tiến bộ trong nghiên cứu bệnh này. Tuy nhiên, cách duy nhất để kiểm soát bệnh tiểu đường hiện nay là tiêm insulin và uống thuốc theo toa, ăn một chế độ ăn uống cân bằng, tập thể dục thường xuyên và kiểm tra lượng đường trong máu thường xuyên. Cho đến khi thực sự có một phương pháp chữa bệnh cho bệnh tiểu đường, bạn hãy cố gắng hết sức để kiểm soát bệnh tiểu đường của con bạn bằng các phương pháp hiện có.
Tham khảo thêm:
- American Diabetes Association (ADA)
- National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK)
- Hiệp hội Đái tháo đường Việt Nam (VADA)
Bạn có thể quan tâm đến chủ đề:
- 7 dấu hiệu cảnh báo của bệnh tiểu đường tuýp 2
- Những điều bạn cần biết về bệnh tiểu đường
- Tránh xa bệnh tiểu đường, 5 mẹo hay cần biết!