Xét nghiệm HbA1c: 'Chìa khóa' kiểm soát đường huyết
Xét nghiệm huyết sắc tố A1C (HbA1c) cho phép bác sĩ kiểm tra nồng độ đường trong máu trong khoảng thời gian 2-3 tháng. Đây là một công cụ hữu ích để đánh giá hiệu quả của kế hoạch điều trị bệnh tiểu đường.
Xét nghiệm huyết sắc tố A1C (HbA1c) là gì?
Trước đây, bệnh nhân tiểu đường chủ yếu dựa vào xét nghiệm nước tiểu hoặc máy đo đường huyết cá nhân để theo dõi lượng đường trong máu. Tuy các xét nghiệm này thường chính xác, nhưng chúng chỉ phản ánh tình trạng đường huyết tại thời điểm đo. Đường huyết có thể thay đổi tùy thuộc vào thời gian trong ngày, mức độ hoạt động thể chất, và thậm chí cả sự thay đổi hormone. Do đó, các xét nghiệm này có nhiều hạn chế.
Xét nghiệm HbA1c là một công cụ quan trọng trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường. Xét nghiệm này đo lượng đường huyết trung bình trong khoảng thời gian 2-3 tháng. Ngay cả khi kết quả xét nghiệm đường huyết lúc đói cao, lượng đường huyết tổng thể của bạn vẫn có thể bình thường, hoặc ngược lại. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), xét nghiệm HbA1c có thể được sử dụng để chẩn đoán tiền tiểu đường và tiểu đường tuýp 2 (American Diabetes Association, 2023).
Kết quả xét nghiệm đường huyết lúc đói bình thường không loại trừ khả năng mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Đó là lý do tại sao xét nghiệm HbA1c hiện nay đang được sử dụng để chẩn đoán và tầm soát tiền tiểu đường. Xét nghiệm này không yêu cầu nhịn đói, nên có thể được thực hiện như một phần của quá trình tầm soát máu tổng thể.
A1C đo lường gì?
A1C đo lượng đường gắn vào huyết sắc tố trong máu. Huyết sắc tố là một protein được tìm thấy trong hồng cầu, có chức năng vận chuyển oxy đi khắp cơ thể. Các tế bào hồng cầu liên tục chết đi và tái sinh, nhưng chúng có tuổi thọ trung bình khoảng 3 tháng. Huyết sắc tố gắn với đường (đường hóa), do đó, kết quả ghi lại lượng đường gắn với huyết sắc tố của bạn cũng kéo dài khoảng 3 tháng. Nếu có quá nhiều đường gắn vào tế bào hồng cầu, bạn sẽ có kết quả A1C cao. Nếu lượng đường trong máu bình thường, kết quả A1C của bạn sẽ bình thường.
Tại sao bạn cần phải xét nghiệm?
Xét nghiệm HbA1c hiệu quả vì tuổi thọ của tế bào hồng cầu. Ví dụ, nếu đường huyết trong tuần hoặc tháng trước cao, nhưng hiện tại đã trở lại bình thường, huyết sắc tố vẫn sẽ mang theo dữ liệu về đường huyết cao của tuần trước ở dạng HbA1c trong máu. Lượng đường gắn vào huyết sắc tố trong suốt 3 tháng qua vẫn sẽ được ghi lại bởi xét nghiệm này, vì các tế bào hồng cầu sống được khoảng 3 tháng. Xét nghiệm A1C cho thấy lượng đường huyết trung bình trong 3 tháng qua. Nó không chính xác cho bất kỳ ngày cụ thể nào, nhưng nó giúp bác sĩ hình dung được bạn đã kiểm soát đường huyết như thế nào trong thời gian qua.
Các con số có ý nghĩa gì?
Ở một người không mắc bệnh tiểu đường, thường có khoảng 5% huyết sắc tố bị đường hóa. Nếu chỉ số A1C của bạn dưới 5.7%, bạn không cần phải lo lắng.
- Mức A1C bình thường: Dưới 5.7%
- Tiền tiểu đường: 5.7–6.4%
- Tiểu đường: 6.5% trở lên
Để theo dõi đường huyết tổng thể, bạn nên xét nghiệm A1C ít nhất hai lần một năm. Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA) khuyến cáo những người mắc bệnh tiểu đường nên xét nghiệm HbA1c ít nhất hai lần một năm, và thường xuyên hơn nếu đường huyết không ổn định hoặc có sự thay đổi trong điều trị (American Diabetes Association, 2023).
Độ chính xác của A1C hoặc kiểm tra đường huyết là tương đối. Kết quả xét nghiệm A1C có thể cao hoặc thấp hơn 0.5% so với tỷ lệ thực tế. Điều đó có nghĩa là nếu A1C của bạn là 6%, nó có thể dao động từ 5.5–6.5%. Một số người có thể có kết quả đường huyết báo hiệu bệnh tiểu đường, trong khi kết quả A1C là bình thường hoặc ngược lại. Trước khi chẩn đoán bệnh tiểu đường, bác sĩ nên lặp lại các xét nghiệm.
Một số người có thể có kết quả sai lệch nếu họ bị thiếu máu nặng, suy thận hoặc bệnh gan. Nguồn gốc chủng tộc cũng có thể ảnh hưởng đến xét nghiệm. Người gốc Phi, Địa Trung Hải hoặc Đông Nam Á có thể có các biến thể huyết sắc tố ít phổ biến hơn, có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm A1C.
Phải làm gì nếu kết quả A1C của bạn cao?
Nếu bạn đang ở trong giai đoạn đầu của bệnh tiểu đường, những thay đổi nhỏ trong lối sống có thể tạo ra sự khác biệt lớn và thậm chí đảo ngược kết quả bệnh tiểu đường. Giảm vài cân hoặc bắt đầu một chương trình tập thể dục có thể giúp bạn tránh xa bệnh tiểu đường.
Đối với những người đã bị tiền tiểu đường hoặc mắc bệnh tiểu đường trong một thời gian dài, kết quả A1C tăng cao là dấu hiệu cho thấy bạn cần bắt đầu dùng thuốc hoặc thay đổi loại thuốc bạn đang dùng. Bạn cũng có thể thay đổi lối sống và theo dõi đường huyết hàng ngày chặt chẽ hơn. Tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều chỉnh phương pháp điều trị phù hợp.
Tài liệu tham khảo:
- American Diabetes Association. (2023). Standards of Medical Care in Diabetes—2023. Diabetes Care, 46(Supplement_1).