1. Hẹp động mạch thận là gì?
Hẹp động mạch thận là thuật ngữ chung dùng để chỉ bất kỳ tổn thương mạch máu nào gây hẹp lòng động mạch cung cấp máu cho thận, do đó làm suy giảm lưu lượng máu đến thận.
Có 2 dạng sinh lý bệnh bệnh phổ biến nhất là loạn sản xơ cơ và bệnh động mạch thận do xơ vữa. Trong đó, hẹp động mạch thận do xơ vữa động mạch chiếm nhiều đa số các trường hợp.
Các bệnh động mạch thận nói chung và hẹp động mạch thận nói riêng có liên quan đến ba hội chứng lâm sàng chính: bệnh thận do thiếu máu cục bộ, tăng huyết áp và hội chứng mất ổn định tim mạch. Tuy nhiên, chẩn đoán hẹp động mạch thận đôi khi cũng có thể là kết quả của một phát hiện tình cờ ở một bệnh nhân không có triệu chứng. Trong đa số các trường hợp, xác chẩn hẹp động mạch thận có liên quan đến tiên lượng xấu và thường đi kèm với bệnh xơ vữa động mạch đồng thời ở các giường mạch máu khác.
Chính vì vậy, một loạt các phương thức chẩn đoán và phương pháp điều trị hẹp động mạch thận đã được trình bày cho các bác sĩ lâm sàng xem xét chỉ định tùy thuộc vào từng bệnh cảnh. Trong đó, sự ra đời của các biện pháp can thiệp nội mạch cho phép khả năng can thiệp tối ưu đối với các bệnh nhân không đáp ứng với điều trị bảo tồn trong các dạng hẹp động mạch thận, bao gồm hẹp động mạch thận do xơ vữa động mạch và không do xơ vữa.
Hẹp động mạch thận phần lớn do xơ vữa thận
2. Hẹp động mạch thận không do xơ vữa động mạch
Bệnh động mạch thận không do xơ vữa động mạch dù có tỷ lệ hiếm gặp, nhưng có nhiều nguyên nhân:
- Chứng loạn sản xơ cơ
- Chứng phình động mạch
- Rò động mạch bẩm sinh hoặc do chấn thương
- Viêm mạch máu
- U xơ thần kinh
- Chấn thương mạch máu
- Tắc mạch do huyết khối, thuyên tắc ối
- Hệ quả sau liệu pháp xạ trị và phẫu thuật
Trong các nguyên nhân nêu trên, chứng loạn sản xơ cơ cho đến nay được ghi nhận là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm 10% tổng số các trường hợp hẹp động mạch thận nói chung. Bệnh sinh chủ yếu ảnh hưởng đến phụ nữ tiền mãn kinh, có liên quan đến tiền sử hút thuốc và tăng huyết áp. Không giống như nhóm bệnh lý mạch máu do xơ vữa động mạch, hẹp động mạch thận do loạn sản xơ cơ phần lớn là bệnh của người trẻ và khỏe mạnh với ít yếu tố nguy cơ tim mạch.
Trên hình ảnh chụp động mạch, chứng loạn sản xơ cơ xảy ra trên hẹp động mạch thận được mô tả cổ điển là có dạng “hạt xếp một chuỗi” do chất cản quang của các túi phình liên tiếp dọc theo động mạch thận. Vị trí thường bị ảnh hưởng nhất là khoảng hai phần ba xa của động mạch thận; tuy nhiên, căn bệnh này cũng có thể đồng thời ảnh hưởng đến cả động mạch đốt sống, động mạch cảnh với các triệu chứng của thiếu máu não.
Mặc dù có có thể giống với bệnh viêm mạch máu, loạn sản xơ cơ đã phủ nhận cơ chế sinh lý của bệnh viêm và vẫn chưa rõ nguyên nhân. Một số giả thiết đã cho rằng các vật liệu di truyền có thể đóng một vai trò nhất định.
May mắn là trong hầu hết các trường hợp, hẹp động mạch thận do loạn sản xơ cơ nói chung có tiên lượng tốt và thường không tiến triển đến tắc nghẽn hoàn toàn động mạch thận, gây biến chứng suy thận mãn.
hẹp động mạch thận do loạn sản xơ cơ chủ yếu ảnh hưởng đến phụ nữ tiền mãn kinh
3. Hẹp động mạch thận do xơ vữa động mạch
Bệnh xơ vữa động mạch là bệnh sinh phổ biến nhất ảnh hưởng đến động mạch thận, chiếm 90% tổng số các trường hợp. Vị trí xơ vữa động mạch thận gây hẹp động mạch thường xảy ra tại vị trí một phần ba gần của động mạch thận, bao gồm cả ngay vị trí chia từ động mạch chủ.
Không giống như hẹp động mạch thận do loạn sản xơ cơ, bệnh nhân mắc hẹp động mạch thận do xơ vữa động mạch thường là người cao tuổi và có nhiều yếu tố nguy cơ tim mạch. Ở những bệnh nhân này, xơ vữa động mạch nói chung là tình trạng xảy ra toàn thân và không giới hạn ở động mạch thận mà còn liên quan đến nhiều giường mạch khác nhau như tim, não.
Theo diễn tiến bệnh không được điều trị, hẹp động mạch thận do xơ vữa động mạch sẽ đặc trưng bởi tình trạng hẹp nặng dần và cuối cùng là tắc hoàn toàn động mạch thận. Chính vì vậy, dự hậu của nhóm bệnh nhân này thường xấu hơn,
Tóm lại, bệnh lý hẹp động mạch thận là một bệnh phổ biến thường gặp liên quan đến các bệnh mạch máu do xơ vữa động mạch khác. Nếu không được phát hiện và điều trị, hẹp động mạch thận có thể dẫn đến tiên lượng xấu về tiến triển tổn thương, suy giảm chức năng thận và tử vong nói chung. Như vậy, trên nhóm đối tượng nguy cơ cao mắc bệnh lý tim mạch do xơ vữa, tầm soát chức năng thận và theo dõi động mạch thận định kỳ là một thành phần không thể thiếu để bảo vệ sức khỏe tim mạch nói chung.
