Chụp CT động mạch vành kết hợp đánh giá tưới máu cơ tim: Giải pháp toàn diện cho bệnh tim mạch
1. Tổng quan
Chụp cắt lớp vi tính động mạch vành (CTA động mạch vành) là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, sử dụng tia X và máy tính để tạo ra hình ảnh chi tiết về các động mạch vành. Phương pháp này giúp bác sĩ đánh giá giải phẫu và mức độ hẹp/tắc nghẽn của các động mạch vành, từ đó phát hiện sớm các bệnh lý tim mạch nguy hiểm. Tuy nhiên, CTA động mạch vành chỉ cung cấp thông tin về cấu trúc, chưa đủ để đánh giá mức độ ảnh hưởng của hẹp động mạch vành đến lưu lượng máu thực tế tới cơ tim (huyết động).
Để quyết định xem một tổn thương hẹp động mạch vành có thực sự gây thiếu máu cơ tim hay không, và liệu có cần can thiệp tái tưới máu hay không, bác sĩ tim mạch cần đến các phương pháp đánh giá chuyên sâu hơn:
- Phương pháp xâm lấn:
- FFR (Phân suất dự trữ động mạch vành): Được xem là tiêu chuẩn vàng (gold standard) để đánh giá huyết động sau hẹp. FFR được thực hiện trực tiếp trong quá trình chụp mạch vành can thiệp, bằng cách đưa một dây dẫn có gắn cảm biến áp lực vào động mạch vành để đo áp lực máu trước và sau chỗ hẹp. Dựa vào sự chênh lệch áp lực, bác sĩ có thể đánh giá được mức độ ảnh hưởng của hẹp đến lưu lượng máu tới cơ tim. Tuy nhiên, đây là phương pháp xâm lấn, có thể gây ra một số rủi ro nhất định.
- Phương pháp không xâm lấn:
- Siêu âm tim gắng sức: Sử dụng sóng siêu âm để đánh giá chức năng tim khi bệnh nhân gắng sức (đi bộ trên máy chạy bộ hoặc đạp xe). Phương pháp này có thể phát hiện các vùng cơ tim bị thiếu máu khi gắng sức, nhưng độ nhạy và độ đặc hiệu không cao.
- SPECT/PET: Là các kỹ thuật xạ hình tim mạch, sử dụng chất phóng xạ để đánh giá lưu lượng máu tới cơ tim. SPECT (Single-Photon Emission Computed Tomography) và PET (Positron Emission Tomography) có độ nhạy và độ đặc hiệu cao hơn siêu âm tim gắng sức, nhưng đòi hỏi trang thiết bị phức tạp và có thể gây nhiễm xạ cho bệnh nhân.
- MRI tưới máu cơ tim: Sử dụng từ trường và sóng radio để tạo ra hình ảnh về lưu lượng máu tới cơ tim. MRI tưới máu cơ tim có độ phân giải cao và không gây nhiễm xạ, nhưng thời gian chụp kéo dài và chi phí cao.
- CT động mạch vành - tưới máu cơ tim: Đây là kỹ thuật kết hợp giữa chụp CTA động mạch vành và đánh giá tưới máu cơ tim trong cùng một lần chụp. Phương pháp này giúp bác sĩ đánh giá trực tiếp mức độ giảm tưới máu cơ tim do hẹp mạch vành, mà không cần phải chuyển bệnh nhân đến một cơ sở khám chữa bệnh khác hoặc thực hiện các phương pháp chẩn đoán khác. CT động mạch vành - tưới máu cơ tim cung cấp thông tin về mức độ tưới máu cơ tim, được mã hóa bằng màu sắc, giúp bác sĩ dễ dàng nhận biết và đánh giá các vùng cơ tim bị thiếu máu. Từ đó, bác sĩ có thể đưa ra quyết định chính xác về việc có nên can thiệp tái thông động mạch vành hay không.
2. Quy trình thực hiện
Để thực hiện kỹ thuật CT động mạch vành - tưới máu cơ tim, bệnh nhân sẽ được đặt hai đường truyền tĩnh mạch ở hai tay. Một đường truyền để bơm thuốc cản quang tốc độ cao, và một đường truyền để truyền adenosine.
Quy trình chụp bao gồm các bước sau:
- Chụp CTA động mạch vành: Bệnh nhân được bơm thuốc cản quang để chụp CTA động mạch vành. Hình ảnh CTA động mạch vành giúp bác sĩ đánh giá giải phẫu và mức độ hẹp/tắc nghẽn của các động mạch vành.
- Truyền Adenosine: Sau khi chụp CTA động mạch vành, bệnh nhân sẽ được truyền adenosine vào tĩnh mạch trong vòng 3 phút. Adenosine là một chất làm giãn mạch, có tác dụng làm tăng lưu lượng máu đến động mạch vành và cơ tim. Việc truyền adenosine sẽ bộc lộ các vùng cơ tim bị kém tưới máu, tương tự như khi bệnh nhân đang tập thể dục. Trong thời gian truyền thuốc, bệnh nhân có thể cảm thấy nhịp tim nhanh và hồi hộp, giống như khi đang tập thể dục. Bác sĩ sẽ theo dõi sát các triệu chứng, mạch, điện tâm đồ (ECG) và huyết áp của bệnh nhân trong suốt quá trình truyền adenosine.
- Chụp CT tưới máu cơ tim: Sau 3 phút truyền adenosine, bệnh nhân sẽ được bơm thuốc cản quang lần thứ hai để chụp CT tưới máu cơ tim. Hình ảnh CT tưới máu cơ tim cho thấy mức độ tưới máu của các vùng cơ tim sau khi gắng sức bằng adenosine.
Khoảng thời gian giữa hai lần bơm thuốc cản quang là khoảng 15-20 phút, để đảm bảo thuốc cản quang ở lần bơm đầu tiên đã được thải hết khỏi tim.
Chuẩn bị bệnh nhân trước khi chụp:
Để đảm bảo kết quả chụp chính xác và an toàn, bệnh nhân cần tuân thủ một số hướng dẫn sau trước khi chụp CT động mạch vành - tưới máu cơ tim:
- Ngừng sử dụng các chế phẩm có chứa xanthin (như trà, cà phê, sô cô la, theophylline, dipyridamole) trong vòng 24-36 giờ trước khi chụp.
- Ngừng sử dụng các thuốc điều trị rối loạn cương dương (như Viagra, Cialis, Levitra) trong vòng 24-72 giờ trước khi chụp.
- Nếu bệnh nhân đang có triệu chứng đau ngực nghi ngờ hội chứng vành cấp, cần làm xét nghiệm CK, CKMB, troponin để loại trừ nhồi máu cơ tim cấp.
- Thực hiện điện tâm đồ (ECG) trước khi chụp.
3. Chỉ định và chống chỉ định
Chỉ định:
CT động mạch vành - tưới máu cơ tim được chỉ định trong các trường hợp sau:
- Đau thắt ngực ổn định: Đây là chỉ định quan trọng nhất của kỹ thuật này. CT tưới máu cơ tim giúp xác định xem cơn đau thắt ngực có phải do thiếu máu cơ tim gây ra hay không, và mức độ thiếu máu như thế nào.
- Bệnh nhân có nguy cơ bệnh mạch vành hoặc đau ngực không điển hình: CT tưới máu cơ tim có thể giúp phát hiện sớm bệnh mạch vành ở những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ (như hút thuốc lá, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường, tiền sử gia đình có người mắc bệnh tim mạch sớm), hoặc ở những bệnh nhân có triệu chứng đau ngực không rõ ràng.
- Phân tầng nguy cơ bệnh mạch vành: CT tưới máu cơ tim có thể giúp đánh giá mức độ nặng của bệnh mạch vành, từ đó giúp bác sĩ đưa ra quyết định về phương pháp điều trị phù hợp.
- Trước phẫu thuật tim hoặc phẫu thuật không liên quan đến tim: CT tưới máu cơ tim có thể giúp đánh giá tình trạng mạch vành trước khi phẫu thuật, đặc biệt ở những bệnh nhân có yếu tố nguy cơ bệnh mạch vành.
- Sau can thiệp hoặc phẫu thuật tái thông mạch vành: CT tưới máu cơ tim có thể giúp đánh giá hiệu quả của can thiệp hoặc phẫu thuật, và phát hiện sớm các biến chứng như hẹp lại stent hoặc tắc nghẽn cầu nối.
Chống chỉ định:
CT động mạch vành - tưới máu cơ tim không được thực hiện trong các trường hợp sau:
- Người bệnh đang có triệu chứng đau thắt ngực không ổn định hoặc đau ngực cấp nghi ngờ hội chứng vành cấp đang diễn tiến: Trong những trường hợp này, cần phải can thiệp cấp cứu để tái thông mạch vành bị tắc nghẽn.
- Người bệnh có các chống chỉ định của thuốc cản quang và adenosine: Các chống chỉ định của thuốc cản quang bao gồm dị ứng với thuốc cản quang, suy thận nặng. Các chống chỉ định của adenosine bao gồm hen suyễn nặng, block nhĩ thất độ 2 hoặc 3, hội chứng suy nút xoang.
- Trong trường hợp người bệnh có các chống chỉ định nitroglycerin: Nitroglycerin đôi khi được sử dụng để làm giãn động mạch vành trước khi chụp CT động mạch vành. Nếu bệnh nhân có chống chỉ định với nitroglycerin, thuốc này sẽ không được sử dụng trong quá trình chụp.
Trước khi chỉ định chụp CT động mạch vành - tưới máu cơ tim, bác sĩ tim mạch sẽ khám và đánh giá kỹ lưỡng các triệu chứng, tiền sử bệnh tật và các yếu tố nguy cơ của bệnh nhân. Nếu không có các chống chỉ định trên và nghi ngờ có bệnh lý động mạch vành, bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện kỹ thuật này.
4. So sánh với các phương pháp khác
CT tưới máu cơ tim có độ nhạy và độ đặc hiệu tương đương với kỹ thuật xạ hình tưới máu cơ tim (SPECT). Điều này có nghĩa là CT tưới máu cơ tim có khả năng phát hiện bệnh mạch vành cũng tốt như SPECT.
Mức độ nhiễm xạ của CT tưới máu cơ tim tương đương với SPECT, và có thể thấp hơn nhờ sử dụng các kỹ thuật giảm liều tia ở các máy CT thế hệ mới. Điều này làm cho CT tưới máu cơ tim trở thành một lựa chọn an toàn hơn cho bệnh nhân.
Độ nhạy và độ đặc hiệu của CT tưới máu cơ tim gần đạt đến ngưỡng của MRI tưới máu cơ tim. Điều này có nghĩa là CT tưới máu cơ tim có thể cung cấp thông tin chính xác tương đương với MRI, nhưng với thời gian chụp ngắn hơn và chi phí thấp hơn.
CT tưới máu cơ tim là một kỹ thuật hiện đại, đã và đang được sử dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới. Việc kết hợp CTA động mạch vành và tưới máu cơ tim là phương pháp duy nhất cung cấp thông tin đầy đủ về cả cấu trúc và chức năng của động mạch vành trong một lần khảo sát. Điều này giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị tối ưu cho bệnh nhân.