Chấn Thương Tim: Hiểm Họa và Cách Nhận Biết, Điều Trị
Chấn thương tim là một tổn thương nghiêm trọng, đe dọa tính mạng với nguy cơ tử vong cao. Theo các thống kê y tế, chấn thương tim trên lâm sàng rất hiếm gặp, bởi đa phần các trường hợp nạn nhân tử vong ngay sau khi xảy ra tai nạn. Chỉ có một số ít trường hợp chấn thương vỡ tim nhỏ hoặc dập tim mới có cơ hội sống sót nếu được cấp cứu và điều trị kịp thời. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về chấn thương tim, từ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết đến phương pháp điều trị, giúp bạn đọc có cái nhìn tổng quan và chủ động hơn trong việc phòng ngừa và xử lý tình huống.
1. Những Điều Cần Biết về Chấn Thương Tim
- Vị trí và vai trò của tim: Tim là cơ quan quan trọng bậc nhất trong cơ thể, đảm nhận chức năng bơm máu và oxy đi nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể. Tim nằm trong lồng ngực và được bảo vệ bởi khung xương sườn, xương ức và cột sống. Theo các chuyên gia y học, để gây ra chấn thương tim, cần một lực cực lớn tác động vào lồng ngực.
- Các loại tổn thương tim: Chấn thương tim có thể xảy ra trong các chấn thương ngực, tuy nhiên tỷ lệ xuất hiện rất hiếm. Tổn thương có thể từ nhẹ đến rất nặng, bao gồm: tụ máu màng tim, đụng giập cơ tim, rách vỡ các buồng và cấu trúc cơ tim, đứt rời cuống tim.
- Nguyên nhân gây chấn thương tim: Nguyên nhân thường gặp là các chấn thương mạnh và đột ngột vào vùng xương ức, thường xảy ra trong tai nạn giao thông, ngã cao hoặc tai nạn lao động.
- Cơ chế chấn thương tim: Cơ chế chấn thương bao gồm sự giảm tốc đột ngột khi buồng tim đang căng máu gây vỡ các điểm yếu trên thành cơ tim, hoặc các sang chấn trực tiếp đè ép vào vùng xương ức gây tụ máu, dập tim, đứt các van tim hoặc cuống tim.
- Mức độ nghiêm trọng: Đa phần các chấn thương tim đều gây tử vong nhanh chóng. Chỉ có các thương tổn nhỏ, bệnh nhân mới có thể sống sót để được đưa đi cấp cứu và điều trị.
2. Các Dấu Hiệu Nhận Biết Chấn Thương Tim
Tùy vào loại chấn thương tim, bệnh nhân sẽ có các biểu hiện khác nhau liên quan đến các hội chứng hoặc triệu chứng của hệ tuần hoàn và hô hấp. Tuy nhiên, mỗi loại chấn thương tim lại có những dấu hiệu nhận biết riêng biệt:
- Dập tim (Contusion): Người bệnh thường không có các triệu chứng cụ thể, đa phần có hiện tượng nhịp tim nhanh hơn bình thường. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, chấn thương có thể tiến triển thành bất thường dẫn truyền hoặc rối loạn nhịp tim. Theo nghiên cứu trên tạp chí Circulation, dập tim có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như suy tim và đột tử.
- Vỡ tâm thất (Ventricular Rupture): Các chấn thương vỡ tim thường gây tử vong rất nhanh. Tuy nhiên, trong một vài trường hợp vỡ nhỏ, đặc biệt ở tâm thất phải, bệnh nhân có thể có biểu hiện chèn ép tim. Trường hợp vỡ tâm nhĩ, các biểu hiện chèn ép tim sẽ xuất hiện dần dần.
- Rách van tim (Valvular Rupture): Chấn thương này gây ra tiếng thổi tâm thu và các biểu hiện của suy tim tiến triển. Theo ACC.org, rách van tim do chấn thương thường gặp ở van động mạch chủ và van hai lá.
- Vỡ vách tim (Septal Rupture): Người bệnh có thể không có biểu hiện ban đầu, tuy nhiên về sau có thể xuất hiện tình trạng suy tim.
- Ngưng tim do chấn thương (Commotio Cordis): Chấn thương này xảy ra do một lực tác động đột ngột và nhanh vào vùng trước tim, sinh lý bệnh học chưa được hiểu rõ hoàn toàn. Theo NEJM, commotio cordis thường xảy ra ở những vận động viên trẻ tuổi.
Mặc dù các dấu hiệu trên có thể giúp bác sĩ chẩn đoán được tình trạng chấn thương của người bệnh, nhưng để xác định chính xác nhất các tổn thương do chấn thương tim, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện một số xét nghiệm như chụp X-quang, điện tâm đồ (ECG), siêu âm tim (Echocardiography), và trong một số trường hợp cần thiết có thể chọc dò màng tim. Vì tính chất nguy hiểm của chấn thương, đặc biệt là các chấn thương vỡ tim, bệnh nhân cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
3. Điều Trị Chấn Thương Tim
Tùy thuộc vào từng trường hợp chấn thương tim cụ thể, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất.
- Chấn thương vỡ tim: Điều trị phẫu thuật là bắt buộc trong trường hợp cấp cứu này. Phương pháp mổ hở với đường mở dọc giữa xương ức thường được áp dụng. Nguyên tắc điều trị phẫu thuật bao gồm:
- Dẫn lưu màng phổi trước khi gây mê nội khí quản nếu có tràn máu hoặc tràn khí khoang màng phổi.
- Chuẩn bị hệ thống tuần hoàn ngoài cơ thể và mọi phương tiện cầm máu trước khi mở màng tim để phòng ngừa mất máu quá nhiều.
- Mở dọc màng tim, lấy bỏ huyết khối và nước máu, đồng thời thăm dò tổn thương.
- Nếu tổn thương đơn giản, xử lý như vết thương tim, chấn thương vỡ tim ở các mỏm tiểu nhĩ thì phải buộc tiểu nhĩ để cầm máu.
- Nếu tổn thương phức tạp, cầm máu tạm thời, lắp đặt tuần hoàn ngoài cơ thể để thăm dò kỹ và xử lý tổn thương.
- Rửa sạch khoang màng tim, dẫn lưu và đóng xương ức.
- Theo nghiên cứu trên PubMed, đa phần các chấn thương vỡ tim nếu được cấp cứu và phẫu thuật kịp thời thì khả năng sống sót có thể lên đến 80% đối với tổn thương vỡ một buồng tim.
- Đụng dập cơ tim: Bệnh nhân thường được chỉ định điều trị nội khoa, nghỉ ngơi tại giường, đảm bảo thông khí tốt để cung cấp đủ oxy, và bù đủ khối lượng tuần hoàn. Nếu bệnh nhân có các biểu hiện suy tim hoặc loạn nhịp tim, cần điều trị ngay lập tức. Chỉ sử dụng thuốc tăng co bóp cơ tim khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
- Chấn thương van tim: Các trường hợp chấn thương van tim chủ yếu được điều trị nội khoa để chống suy tim. Phẫu thuật sửa van hoặc thay van được chỉ định trong các trường hợp hở van nặng và thường được thực hiện sau 1 tháng kể từ ngày chấn thương.