Ngừng Tim Ngừng Thở: Sơ Cứu Ép Tim Thổi Ngạt Đúng Cách
Ngừng tim, ngừng thở là tình trạng vô cùng nguy hiểm, có thể xảy ra đột ngột và đe dọa tính mạng. Việc sơ cứu ép tim, thổi ngạt kịp thời trước khi được đưa đến bệnh viện là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, cần thực hiện đúng kỹ thuật để tránh gây thêm tổn thương cho nạn nhân, như gãy xương sườn do ép tim sai cách.
1. Nguyên Nhân Ngừng Tim Ngừng Thở
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến ngừng tim, ngừng thở, có thể chia thành các nhóm chính sau:
- Ngoại khoa:
- Chấn thương sọ não: Các chấn thương nghiêm trọng ở đầu có thể ảnh hưởng đến trung tâm hô hấp và tuần hoàn của não bộ.
- Sốc: Sốc do nhiều nguyên nhân (mất máu, nhiễm trùng, dị ứng…) làm giảm lưu lượng máu đến các cơ quan quan trọng, bao gồm tim và não.
- Tai biến gây mê: Phản ứng bất lợi với thuốc gây mê hoặc sai sót trong quá trình gây mê có thể dẫn đến ngừng tim, ngừng thở.
- Mất máu: Mất một lượng lớn máu nhanh chóng làm giảm thể tích tuần hoàn, gây thiếu oxy cho các cơ quan.
- Nội khoa:
- Rối loạn nhịp tim: Các rối loạn nhịp tim nguy hiểm (như rung thất, nhịp nhanh thất) làm tim không thể bơm máu hiệu quả.
- Tắc động mạch vành: Cục máu đông làm tắc nghẽn động mạch vành, gây nhồi máu cơ tim và có thể dẫn đến ngừng tim.
- Quá liều thuốc: Một số loại thuốc (đặc biệt là thuốc điều trị rối loạn nhịp tim) nếu dùng quá liều có thể gây ngừng tim.
- Hạ kali máu: Kali là một chất điện giải quan trọng cho hoạt động của tim. Hạ kali máu có thể gây rối loạn nhịp tim và ngừng tim, đặc biệt ở những người đang dùng thuốc lợi tiểu hoặc digitalis (tham khảo: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557479/).
- Tai biến mạch máu não: Xuất huyết não hoặc nhồi máu não diện rộng có thể ảnh hưởng đến các trung tâm điều khiển hô hấp và tuần hoàn.
- Các nguyên nhân khác:
- Tai nạn: Điện giật, sét đánh, đuối nước có thể gây ngừng tim do tổn thương trực tiếp đến tim hoặc hệ thần kinh.
- Nhiễm độc: Một số chất độc (như Aconitin trong cây ô đầu, nọc cóc) có thể gây rối loạn nhịp tim và ngừng tim.
- Nhiễm toan: Tình trạng nhiễm toan nặng trong các bệnh như đái tháo đường, suy thận có thể ảnh hưởng đến chức năng tim.
- Suy hô hấp cấp: Tình trạng phổi không thể cung cấp đủ oxy cho máu có thể dẫn đến ngừng thở và sau đó là ngừng tim.
- Giai đoạn cuối của bệnh: Ở giai đoạn cuối của các bệnh hiểm nghèo, các cơ quan suy yếu dần và có thể dẫn đến ngừng tim, ngừng thở.
2. Dấu Hiệu Nhận Biết
Khi thấy một người có các dấu hiệu sau, cần nghĩ ngay đến tình trạng ngừng tim, ngừng thở và tiến hành sơ cứu ngay lập tức:
- Bất động, không phản ứng: Nạn nhân đột ngột ngã xuống hoặc không cử động, không phản ứng khi gọi hỏi.
- Tím tái: Da và môi của nạn nhân chuyển sang màu tím do thiếu oxy.
- Ngừng thở: Không thấy lồng ngực di động, không nghe thấy tiếng thở, không cảm nhận được hơi thở khi áp sát tai vào mũi nạn nhân.
- Không bắt được mạch: Không thấy mạch đập ở cổ (động mạch cảnh) hoặc tay (động mạch cánh tay).
- Không nghe thấy tiếng tim: (Cần có ống nghe để xác định chính xác)
3. Lưu Ý Khi Ép Tim, Thổi Ngạt
Sơ cứu ngừng tim, ngừng thở đúng cách là yếu tố quyết định sự sống còn của nạn nhân. Dưới đây là những điều cần lưu ý khi thực hiện:
- Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức: Đây là việc đầu tiên và quan trọng nhất. Trong khi chờ xe cấp cứu đến, bạn hãy bắt đầu sơ cứu.
- Đặt nạn nhân nằm ngửa trên mặt phẳng cứng: Điều này giúp việc ép tim hiệu quả hơn. Nếu có thể, hãy kê một vật cứng dưới lưng nạn nhân.
- Cố định đầu nạn nhân: Để tránh tổn thương cột sống cổ, đặc biệt nếu nghi ngờ có chấn thương.
- Vị trí ép tim: Xác định vị trí ép tim chính xác là rất quan trọng:
- Đối với nam giới: Điểm ép tim nằm ở giữa xương ức, trên đường nối hai núm vú.
- Đối với nữ giới: Điểm ép tim nằm ở nửa dưới xương ức, khoảng 2 khoát ngón tay phía trên mỏm mũi kiếm.
- Kỹ thuật ép tim:
- Đặt chồng hai bàn tay lên nhau, đặt phần gốc bàn tay dưới lên vị trí đã xác định.
- Giữ thẳng khuỷu tay, dùng lực của toàn thân (không chỉ dùng lực tay) ấn xuống lồng ngực nạn nhân.
- Ép lồng ngực xuống khoảng 5-6 cm.
- Tần số ép tim: 100-120 lần/phút (tương đương với nhịp điệu của bài hát 'Staying Alive').
- Đảm bảo lồng ngực được nâng lên hoàn toàn giữa các lần ép.
- Thổi ngạt (nếu có thể):
- Sau 30 lần ép tim, thổi 2 lần.
- Bịt mũi nạn nhân, thổi vào miệng nạn nhân cho đến khi thấy lồng ngực phồng lên.
- Nếu không có mặt nạ phòng độc, có thể dùng khăn hoặc vải che miệng nạn nhân để tránh tiếp xúc trực tiếp.
- Tiếp tục ép tim, thổi ngạt cho đến khi:
- Nạn nhân có dấu hiệu hồi phục (tỉnh lại, thở được).
- Có nhân viên y tế đến tiếp quản.
- Bạn quá mệt mỏi để tiếp tục.
Quan trọng:
- Nếu bạn không được đào tạo bài bản về sơ cứu ngừng tim, ngừng thở, hãy tập trung vào việc ép tim liên tục với tần số 100-120 lần/phút. Ép tim đúng cách quan trọng hơn thổi ngạt trong những phút đầu tiên (tham khảo: https://www.heart.org/en/health-topics/cardiac-arrest/cpr-american-heart-association-cpr-facts-and-stats).
- Việc ép tim có thể gây gãy xương sườn, nhưng đây là điều cần thiết để duy trì tuần hoàn máu cho não và các cơ quan quan trọng khác. Đừng lo lắng về việc gây thêm tổn thương cho nạn nhân; mục tiêu chính là cứu sống họ.
Lưu ý của ThS, BS Võ Quang Huy - Phó Giám đốc của Trung tâm Cấp cứu 115 thành phố Hồ Chí Minh: 'Cần lưu ý nếu chỉ có một mình thì trước hết hãy gọi cấp cứu và đặt nạn nhân trên mặt phẳng cứng, để nạn nhân nằm ngửa, tốt nhất là dùng vải, gỗ… chèn để giữ đầu nạn nhân nằm cố định nhằm tránh tổn thương cột sống cổ, tiếp đến mới bắt đầu thực hiện sơ cứu'.
Việc trang bị kiến thức và kỹ năng sơ cứu ngừng tim, ngừng thở là vô cùng quan trọng. Hãy tham gia các khóa đào tạo sơ cứu để có thể tự tin ứng phó với tình huống khẩn cấp và cứu giúp người thân, bạn bè hoặc bất kỳ ai cần đến bạn.