Thông Liên Nhĩ (Dị Tật Tâm Nhĩ): Tổng Quan Dành Cho Người Đọc Phổ Thông
Thông liên nhĩ, hay còn gọi là dị tật tâm nhĩ, là một dạng bệnh tim bẩm sinh, đặc trưng bởi sự xuất hiện của một lỗ thông bất thường giữa hai buồng tâm nhĩ (buồng tim trên). Mức độ ảnh hưởng của dị tật này đến sức khỏe của người bệnh có thể khác nhau, tùy thuộc vào kích thước và vị trí của lỗ thông. Bài viết này cung cấp thông tin tổng quan về dị tật thông liên nhĩ, giúp người đọc hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động, phân loại, nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng, ảnh hưởng đến thai kỳ và các biện pháp phòng ngừa.
1. Khiếm Khuyết Thông Liên Nhĩ Ảnh Hưởng Đến Tim Như Thế Nào?
Tim bình thường: Để hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của thông liên nhĩ, chúng ta cần nắm vững cấu trúc và hoạt động của một trái tim khỏe mạnh. Tim bình thường được chia thành bốn buồng: hai buồng tâm nhĩ (trên) và hai buồng tâm thất (dưới). Tim phải (bao gồm tâm nhĩ phải và tâm thất phải) có nhiệm vụ bơm máu nghèo oxy lên phổi thông qua động mạch phổi. Tại phổi, máu sẽ nhận oxy và thải CO2, sau đó trở về tim trái (tâm nhĩ trái) qua tĩnh mạch phổi. Từ tâm nhĩ trái, máu giàu oxy sẽ xuống tâm thất trái và được bơm đi nuôi toàn bộ cơ thể thông qua động mạch chủ. (Nguồn: ACC.org)
Tim có thông liên nhĩ: Khi có một lỗ thông liên nhĩ, máu từ tâm nhĩ trái (nơi chứa máu giàu oxy) sẽ chảy sang tâm nhĩ phải (nơi chứa máu nghèo oxy). Điều này dẫn đến tình trạng máu trộn lẫn giữa hai buồng tim. Sau đó, hỗn hợp máu này sẽ được bơm lên phổi. Lượng máu lên phổi tăng lên một cách bất thường, gây ra tình trạng tăng áp lực trong phổi.
Hậu quả: Nếu lỗ thông liên nhĩ lớn, tim phải phải làm việc vất vả hơn để bơm máu lên phổi. Tình trạng này kéo dài sẽ khiến tim phải bị giãn nở và suy yếu. Theo thời gian, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy tim phải, tăng áp phổi và thậm chí là hội chứng Eisenmenger. (Nguồn: Mayo Clinic)
2. Các Dạng Thông Liên Nhĩ
Có nhiều loại thông liên nhĩ khác nhau, được phân loại dựa trên vị trí của lỗ thông trên vách liên nhĩ:
- Lỗ thông thứ phát (Secundum): Đây là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 70-80% các trường hợp thông liên nhĩ. Lỗ thông nằm ở vị trí trung tâm của vách liên nhĩ.
- Lỗ thông tiên phát (Primum): Loại này ít phổ biến hơn, lỗ thông nằm ở phần dưới của vách liên nhĩ, gần van ba lá. Thông liên nhĩ tiên phát thường đi kèm với các dị tật tim bẩm sinh khác, chẳng hạn như hở van hai lá.
- Xoang tĩnh mạch (Sinus venosus): Đây là một dạng hiếm gặp, lỗ thông nằm ở vị trí tĩnh mạch chủ trên hoặc tĩnh mạch chủ dưới đổ vào tâm nhĩ phải.
- Xoang vành (Coronary sinus): Đây là dạng thông liên nhĩ rất hiếm gặp, do một phần của vách ngăn giữa xoang vành và tâm nhĩ phải bị thiếu hụt.
3. Yếu Tố Nguy Cơ
- Nguyên nhân: Rất khó để xác định chính xác nguyên nhân gây ra dị tật tim bẩm sinh nói chung và thông liên nhĩ nói riêng. Các nhà khoa học cho rằng có thể có sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường.
- Các yếu tố nguy cơ: Mặc dù nguyên nhân chính xác chưa được biết rõ, nhưng một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thông liên nhĩ ở trẻ:
- Nhiễm rubella trong thai kỳ: Nếu người mẹ bị nhiễm virus rubella (sởi Đức) trong những tháng đầu của thai kỳ, nguy cơ con bị dị tật tim bẩm sinh sẽ tăng lên đáng kể.
- Sử dụng thuốc, lá, rượu, chất gây nghiện: Việc sử dụng một số loại thuốc (đặc biệt là thuốc chống động kinh), hút thuốc lá, uống rượu hoặc sử dụng các chất gây nghiện trong khi mang thai có thể làm tăng nguy cơ dị tật tim ở thai nhi.
- Mẹ bị tiểu đường hoặc lupus: Mẹ bị tiểu đường hoặc lupus ban đỏ hệ thống có nguy cơ sinh con bị dị tật tim cao hơn.
- Mẹ bị Phenyl keton niệu không tuân thủ chế độ ăn: Phenyl keton niệu (PKU) là một rối loạn chuyển hóa di truyền. Nếu người mẹ bị PKU không tuân thủ chế độ ăn uống đặc biệt trong khi mang thai, nguy cơ con bị dị tật tim sẽ tăng lên.
4. Triệu Chứng
- Ở trẻ em: Nhiều trẻ em sinh ra với thông liên nhĩ không có bất kỳ triệu chứng nào, đặc biệt là khi lỗ thông nhỏ. Dị tật có thể được phát hiện tình cờ trong một lần khám sức khỏe định kỳ.
- Ở người lớn: Các triệu chứng thường xuất hiện ở độ tuổi 20-30 hoặc muộn hơn. Tuy nhiên, một số người có thể không có triệu chứng cho đến khi trưởng thành.
- Các triệu chứng: Các triệu chứng của thông liên nhĩ có thể bao gồm:
- Mệt mỏi, đặc biệt là khi gắng sức.
- Khó thở, thở dốc khi gắng sức.
- Phù ở chân, mắt cá chân hoặc bàn chân.
- Đánh trống ngực hoặc nhịp tim không đều.
- Đột quỵ (trong một số trường hợp hiếm gặp).
- Hậu quả nếu không điều trị: Nếu không được điều trị, thông liên nhĩ có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, làm giảm tuổi thọ của người bệnh. Các biến chứng có thể bao gồm rối loạn nhịp tim, tăng áp phổi và suy tim.
5. Biến Chứng
- Rối loạn nhịp tim: Rung nhĩ là một biến chứng rối loạn nhịp tim phổ biến ở những người bị thông liên nhĩ. Rung nhĩ có thể gây ra các triệu chứng như hồi hộp, đánh trống ngực, khó thở và mệt mỏi. Ngoài ra, rung nhĩ còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông trong tim, có thể dẫn đến đột quỵ.
- Tăng áp động mạch phổi: Khi lỗ thông liên nhĩ lớn, lượng máu lên phổi tăng lên đáng kể, gây tăng áp lực trong các động mạch phổi. Tình trạng này được gọi là tăng áp động mạch phổi. Nếu không được điều trị, tăng áp động mạch phổi có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho phổi và tim.
- Hội chứng Eisenmenger: Đây là một biến chứng nghiêm trọng của tăng áp động mạch phổi. Trong hội chứng Eisenmenger, áp lực trong phổi tăng lên quá cao, khiến dòng máu chảy ngược từ tim phải sang tim trái. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu oxy máu và các triệu chứng nghiêm trọng khác.
- Suy tim: Thông liên nhĩ có thể gây ra suy tim, đặc biệt là suy tim phải. Suy tim là tình trạng tim không thể bơm đủ máu để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Các triệu chứng của suy tim có thể bao gồm khó thở, mệt mỏi, phù và ho.
6. Thông Liên Nhĩ và Thai Kỳ
- Ảnh hưởng: Hầu hết phụ nữ bị thông liên nhĩ có thể mang thai và sinh con an toàn. Tuy nhiên, cần có sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ tim mạch và bác sĩ sản khoa trong suốt thai kỳ.
- Nguy cơ: Một số biến chứng có thể xảy ra trong thai kỳ ở những phụ nữ bị thông liên nhĩ, bao gồm suy tim, rối loạn nhịp tim và tăng áp phổi.
- Chống chỉ định: Phụ nữ bị tăng áp phổi nặng hoặc hội chứng Eisenmenger không nên mang thai, vì nguy cơ biến chứng nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi là rất cao.
7. Phòng Ngừa
- Không có biện pháp đặc hiệu: Hiện nay, chưa có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu cho bệnh thông liên nhĩ. Tuy nhiên, có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:
- Các biện pháp:
- Kiểm tra và tiêm phòng rubella trước khi mang thai: Nếu bạn không có miễn dịch với rubella, hãy tiêm phòng trước khi mang thai ít nhất 1 tháng.
- Theo dõi và điều chỉnh các vấn đề sức khỏe khi mang thai: Nếu bạn bị tiểu đường, lupus hoặc PKU, hãy tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ để kiểm soát bệnh tốt nhất.
- Kiểm tra tiền sử bệnh lý gia đình: Nếu gia đình bạn có tiền sử bị dị tật tim bẩm sinh, hãy trao đổi với bác sĩ để được tư vấn về nguy cơ và các xét nghiệm sàng lọc cần thiết.
Nguồn tham khảo: