Bệnh Tim và Thai Kỳ: Những Điều Cần Biết

Mang thai là một hành trình kỳ diệu, nhưng đối với những phụ nữ mắc bệnh tim, nó có thể đi kèm với những rủi ro đáng kể. Bệnh tim bẩm sinh hoặc các bệnh tim phát triển trong thai kỳ có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng của cả mẹ và thai nhi. Vì vậy, việc khám chuyên khoa tim mạch trước khi mang thai là biện pháp tốt nhất để dự phòng các nguy cơ tiềm ẩn.

1. Những Thay Đổi của Hệ Tim Mạch Khi Mang Thai

Khi mang thai, cơ thể phụ nữ trải qua nhiều thay đổi đáng kể, đặc biệt là trong hệ tim mạch. Những thay đổi này là cần thiết để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi, nhưng cũng có thể gây thêm gánh nặng cho tim của người mẹ.

1.1 Thể Tích Máu Tăng

Trong ba tháng đầu của thai kỳ, thể tích máu của người phụ nữ tăng lên khoảng 40-50% và duy trì ở mức này trong suốt thai kỳ. Sự gia tăng này là do nhu cầu cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho thai nhi ngày càng tăng. Để đáp ứng nhu cầu này, cung lượng tim (lượng máu tim bơm mỗi phút) cũng tăng lên 30-40%.

Khi chuyển dạ, cung lượng tim có thể tăng cao hơn trong các cơn co tử cung, nhưng lại giảm xuống giữa các cơn co. Sau sinh, có hiện tượng tăng cung lượng máu trở về hệ tuần hoàn từ chậu hông, giường mao mạch ở bánh rau và các chi dưới do tử cung đã trống và hiện tượng chèn ép đã được giải phóng.

1.2 Nhịp Tim Tăng

Nhịp tim của phụ nữ mang thai thường tăng lên khoảng 10-15 nhịp mỗi phút so với bình thường. Điều này giúp tim bơm máu hiệu quả hơn để đáp ứng nhu cầu tăng lên của cơ thể.

1.3 Huyết Áp Giảm

Do sự thay đổi nội tiết tố và tăng lượng máu chạy thẳng đến tử cung, huyết áp của một số phụ nữ mang thai có thể giảm khoảng 10mmHg so với bình thường. Tuy nhiên, tình trạng này thường chỉ là tạm thời và huyết áp sẽ trở lại bình thường sau khi sinh.

Ngoài ra, thai phụ có thể có tình trạng tăng đông máu, làm tăng nguy cơ huyết khối thuyên tắc. Điều này là do cơ thể sản xuất nhiều yếu tố đông máu hơn để ngăn ngừa mất máu trong quá trình sinh nở.

2. Triệu Chứng Bệnh Tim Trong Thai Kỳ

Những biến đổi của hệ tim mạch trong thai kỳ có thể gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, khó thở, tim đập nhanh, phù chân. Đôi khi, những triệu chứng này có thể bị nhầm lẫn với các triệu chứng thông thường của thai kỳ. Tuy nhiên, đối với những phụ nữ mắc bệnh tim bẩm sinh hoặc phát triển bệnh tim trong thai kỳ, những triệu chứng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn và gây nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.

Mặc dù không có tiền sử mắc bệnh tim mạch, sản phụ cũng không nên chủ quan, đặc biệt khi thường xuyên có các triệu chứng sau:

• Ho ra máu, cảm giác tức ngực, mệt ngực, ngất khi gắng sức do tim bị chèn ép, thay đổi trục.
• Khó thở, khó thở khi nằm, có thể xuất hiện từ tháng thứ 5 của thai kỳ và nặng dần lên theo tuổi thai.
• Ngón tay dùi trống, khum mặt kính đồng hồ, tím tái.
• Đau ở bắp chân, chân bị viêm tắc sưng to, đau tăng lên khi sờ vào tĩnh mạch đùi, đây là các dấu hiệu của viêm tắc tĩnh mạch chi dưới.

Khi có các triệu chứng trên, sản phụ nên đi kiểm tra chức năng tim mạch, đặc biệt khi có các yếu tố nguy cơ như lớn tuổi, béo phì, mắc bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp. Một số phụ nữ không biết mình mắc bệnh tim cho đến khi mang thai, khi đó các triệu chứng bệnh mới biểu hiện rõ ràng. Do đó, tốt nhất là các sản phụ nên đi khám tổng quát, trong đó có khám tim mạch, để phát hiện sớm các nguy cơ trước khi quyết định mang thai.

3. Các Nguy Cơ Khi Mắc Bệnh Tim Trong Thai Kỳ

Bệnh tim trong thai kỳ có thể gây ra nhiều nguy cơ cho cả mẹ và thai nhi.

3.1 Nguy Cơ Đối Với Thai Kỳ

Người mẹ mắc bệnh tim có thể gây thiếu oxy và dinh dưỡng cho thai nhi. Tùy theo mức độ bệnh và thời điểm của thai kỳ, các ảnh hưởng có thể khác nhau:

• Thai suy dinh dưỡng, nhẹ cân so với tuổi thai.
• Thai chậm phát triển trong tử cung, suy thai mạn tính.
• Dọa sẩy thai, sẩy thai.
• Dọa sinh non, sinh non.
• Thai chết trong tử cung, thai chết khi chuyển dạ.
• Thai có thể bị dị dạng ở những sản phụ bị bệnh tim bẩm sinh có tím.

3.2 Nguy Cơ Đối Với Mẹ

Tình trạng thai nghén sẽ ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe người mang thai bị bệnh tim, đặc biệt là càng cuối thai kỳ, gánh nặng cho tim càng tăng lên. Các nguy cơ có thể xảy ra đối với sức khỏe người mẹ là:

• Suy tim cấp, phù phổi cấp.
• Thuyên tắc mạch phổi.
• Rối loạn nhịp tim.
• Thiếu máu trong thai kỳ.
• Tắc mạch do huyết khối.
• Tăng huyết áp thai kỳ gây tiền sản giật, sản giật.
• Đột tử.

4. Phụ Nữ Bị Bệnh Tim Có Nên Mang Thai?

Mang thai và có con là thiên chức và niềm hạnh phúc của người phụ nữ, và phụ nữ mắc bệnh tim mạch cũng không ngoại lệ. Tin vui là hầu hết phụ nữ mang thai bị bệnh tim đều có thể sinh ra những em bé khỏe mạnh nếu thai kỳ được chăm sóc và theo dõi hợp lý. Đa số các bệnh tim hiện nay đã có thể điều trị và kiểm soát hiệu quả, và với các bệnh tim nhẹ, việc mang thai không gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của thai và người mẹ.

Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, nếu thuộc một số trường hợp sau đây, phụ nữ không nên mang thai:

• Những người có tăng áp lực động mạch phổi, đặc biệt là bệnh nhân có hội chứng Eisenmenger. Ở nhóm bệnh nhân này, tỉ lệ tử vong mẹ là khoảng 30%.
• Những phụ nữ có chức năng tim giảm, EF (phân suất tống máu) <30%. Những bệnh nhân này sẽ không đáp ứng được với sự quá tải thể tích trong thời kỳ mang thai.
• Những người bị giãn động mạch chủ, van động mạch chủ hai lá van,… Nếu động mạch chủ >45mm sẽ có nguy cơ bóc tách hoặc vỡ động mạch chủ trong thai kỳ.
• Người có rối loạn nhịp tim nặng, tăng huyết áp nặng chưa được kiểm soát tốt.
• Người có bệnh van tim (hẹp van tim, hở van tim) chưa được điều trị triệt để. Đặc biệt, những người bị hẹp van động mạch chủ, không có khả năng duy trì cung lượng tim bình thường.

Những phụ nữ mắc bệnh tim trong thai kỳ cần được bác sĩ tim mạch và bác sĩ sản khoa theo dõi chặt chẽ sức khỏe trong suốt quá trình mang thai. Ở những phụ nữ mắc bệnh tim bẩm sinh, con của họ khi sinh ra cũng có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn những đứa trẻ khác.

Trong những trường hợp này, bác sĩ tim mạch có thể làm siêu âm tim vào khoảng tuần thứ 10 của thai kỳ để kiểm tra thai nhi có bị tổn thương tim hay không, từ đó có hướng xử lý phù hợp.

Trong suốt thai kỳ, sản phụ phải thực hiện đúng các hướng dẫn của bác sĩ, tuân thủ chế độ ăn phù hợp để không tăng cân quá mức, ăn ít muối (<2g/ngày), cần nghỉ ngơi nhiều, tránh vận động thể lực, nằm nghỉ ngơi nghiêng bên trái ít nhất 1 giờ/ngày, tránh thiếu máu, tái khám đúng hẹn. Khi có các triệu chứng bất thường, phải lập tức tới các cơ sở y tế để các bác sĩ kiểm tra và can thiệp kịp thời.

5. Phụ Nữ Bị Bệnh Tim Cần Làm Gì Khi Dự Định Mang Thai?

Tất cả phụ nữ dự định mang thai cần khám chuyên khoa tim mạch, đặc biệt là những người đã có bệnh lý tim mạch. Bác sĩ sẽ thăm khám thực thể và chỉ định một số thăm dò cận lâm sàng để đánh giá mức độ bệnh. Từ đó, bác sĩ sẽ tư vấn cho bệnh nhân về việc mang thai có an toàn hay không, những nguy cơ có thể xảy ra trong quá trình mang thai, những loại thuốc cần dùng trước khi mang thai, tầm quan trọng của việc theo dõi sát thai kỳ, các dấu hiệu bệnh nhân đang gặp nguy hiểm trong thai kỳ cũng như khi chuyển dạ…

Để giảm thiểu các nguy cơ, những phụ nữ mang thai bị bệnh tim phải được sinh trong một bệnh viện có chuyên khoa tim mạch.

Thông tin tham khảo:

• American Heart Association: https://www.heart.org/
• European Society of Cardiology: https://www.escardio.org/
• Viện Tim Mạch Việt Nam: http://www.vnah.org.vn/
• Medscape: https://www.medscape.com/
• PubMed: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/