Cholesterol cao: Hiểu rõ và phòng ngừa
Cholesterol trong máu cao sẽ thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch. Đây là một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm đến tính mạng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim, đau thắt ngực, bệnh mạch máu ngoại biên, tăng huyết áp. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), xơ vữa động mạch là nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh tim mạch, và kiểm soát cholesterol là một trong những biện pháp quan trọng để phòng ngừa bệnh này.
1. Tăng cholesterol trong máu là gì?
- Cholesterol: Là một thành phần của lipid máu, có vai trò quan trọng trong hoạt động của tế bào sợi thần kinh và sản xuất hormone, giúp cho cơ thể hoạt động bình thường và khoẻ mạnh. Cholesterol được vận chuyển trong máu nhờ các lipoprotein.
- LDL (cholesterol xấu): Nếu hàm lượng LDL-cholesterol tăng cao trong thời gian dài sẽ dẫn đến hiện tượng lắng đọng mỡ ở thành mạch máu gây xơ vữa động mạch. Các mảng xơ vữa động mạch này sẽ gây hẹp hoặc tắc mạch máu, cản trở sự lưu thông của máu hoặc nặng hơn có thể vỡ mạch máu đột ngột, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Theo nghiên cứu trên tạp chí The Lancet, việc giảm LDL-cholesterol có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- HDL (cholesterol tốt): HDL-cholesterol có vai trò vận chuyển cholesterol từ các tế bào và thành mạch máu trở về gan để xử lý và đào thải, giúp làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.
2. Các nguyên nhân gây cholesterol cao?
- Di truyền: Nếu bạn có tiền sử gia đình bị cholesterol máu cao thì đây được xem như một trong những yếu tố nguy cơ khiến bạn dễ mắc phải tình trạng tăng cholesterol trong máu. Điều này được giải thích là do các gen điều khiển cơ thể xử lý cholesterol và chất béo của bạn được truyền từ bố mẹ bạn sang bạn. Các nghiên cứu di truyền học đã chỉ ra rằng một số gen nhất định có liên quan đến mức cholesterol cao.
- Thói quen ăn uống, sinh hoạt:
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Sử dụng thực phẩm chứa nhiều chất béo no như thịt đỏ, các loại sữa, kem, bơ, phomai, bánh ngọt, gan và các loại nội tạng động vật, các món chiên rán như khoai tây chiên, gà rán hoặc các loại thực phẩm chế biến từ bơ ca cao, chocolate…
- Lười vận động: Những người ngồi hoặc nằm quá nhiều có nguy cơ cao bị cholesterol trong máu cao. Duy trì lối sống tập thể dục thể thao đều đặn, vận động nhiều sẽ giúp giảm triglycerid. Theo khuyến cáo của AHA, nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải.
- Hút thuốc lá: Hút thuốc sẽ làm giảm HDL-cholesterol tốt và làm tăng LDL-cholesterol xấu.
- Tuổi tác, giới tính: Phụ nữ sau mãn kinh có thể có mức cholesterol tăng cao do sự thay đổi hormone. Theo thời gian, chức năng gan và khả năng xử lý cholesterol cũng giảm sút.
- Thuốc: Một số loại thuốc khi sử dụng có thể làm tăng triglycerid.
- Uống rượu thường xuyên: Gây hại cho gan và dẫn tới tình trạng tăng cholesterol trong cơ thể.
- Bệnh lý: Người mắc phải một số bệnh như tiểu đường, suy giáp sẽ làm tăng hàm lượng cholesterol trong cơ thể. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), kiểm soát đường huyết tốt có thể giúp cải thiện mức cholesterol.
3. Ai có nguy cơ cao?
Những người có nguy cơ bị tăng cholesterol máu bao gồm:
- Tiền sử gia đình có cholesterol máu cao
- Chế độ ăn uống chứa nhiều chất béo bão hòa
- Thừa cân, béo phì
- Mắc bệnh tiểu đường, thận, suy giáp
4. Điều trị cholesterol cao?
- Thay đổi lối sống: Nếu muốn giảm mức cholesterol máu bạn cần chăm chỉ tập thể dục và có chế độ ăn uống lành mạnh (sử dụng thức ăn ít chất béo bão hòa và tránh uống quá nhiều rượu và hút thuốc). Chế độ ăn Địa Trung Hải, giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, và dầu ô liu, được chứng minh là có lợi cho việc giảm cholesterol.
- Điều trị bằng thuốc: Bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị sau khi đánh giá mức độ tăng cholesterol máu của bạn. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm statin, fibrat, và các chất ức chế hấp thu cholesterol.
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Giúp bạn phát hiện sớm và được điều trị kịp thời tình trạng tăng cholesterol máu.
Cholesterol cao không được điều trị có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về tim mạch, thậm chí gây ra tử vong. Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ khuyến cáo nên kiểm tra mức cholesterol định kỳ mỗi 4 đến 6 năm hoặc thường xuyên hơn nếu bạn là đối tượng có nguy cơ cao. Hiểu về các nguyên nhân làm tăng cholesterol máu sẽ giúp bạn phòng tránh hoặc không cho căn bệnh này trở nên nghiêm trọng.