Mổ Thay Van Tim: Những Điều Cần Biết Để Sống Khỏe Mạnh Sau Phẫu Thuật
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, bác sĩ tim mạch. Mổ thay van tim không chữa khỏi hoàn toàn bệnh hẹp hay hở van tim mà chỉ giúp chuyển bệnh sang một giai đoạn ổn định hơn. Mục tiêu chính là giảm bớt các triệu chứng khó chịu như khó thở, mệt mỏi, trống ngực, và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn. Tuy nhiên, để duy trì kết quả tốt đẹp sau phẫu thuật, bạn vẫn cần theo dõi sức khỏe định kỳ và tuân thủ việc dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất sau thay van tim là tái hẹp hoặc hở van. Tình trạng này có thể xảy ra ở cả van cơ học và van sinh học do nhiều nguyên nhân như huyết khối, nhiễm khuẩn, thoái hóa hoặc vôi hóa van. Do đó, việc hiểu rõ về các biến chứng có thể xảy ra và cách phòng ngừa là vô cùng quan trọng.
1. Biến Chứng Có Thể Gặp Sau Thay Van Tim
Cũng như bất kỳ phẫu thuật nào, thay van tim cũng tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Tuy nhiên, nhờ sự tiến bộ của y học, phẫu thuật thay van tim ngày nay đã trở nên an toàn hơn rất nhiều. Đặc biệt, các phương pháp thay van tim ít xâm lấn như thay van hai lá, ba lá qua ống thông hoặc thay van động mạch chủ qua da (TAVI) giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng và giảm thiểu nguy cơ so với mổ hở truyền thống.
Phần lớn các rủi ro sau thay van tim thường liên quan đến tác dụng phụ của thuốc chống đông, việc sử dụng liều thuốc chưa phù hợp, hoặc do nhiễm trùng.
1.1. Các Biến Chứng Thường Gặp
Kẹt van tim do cục máu đông:
Huyết khối gây kẹt van tim nhân tạo xảy ra với tỷ lệ khoảng 0.3 – 1.3% mỗi năm ở bệnh nhân thay van tim. Nguyên nhân chủ yếu là do người bệnh đột ngột ngừng thuốc chống đông hoặc thay đổi liều lượng không đúng cách. Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm mệt mỏi hoặc khó thở tăng lên trong vài ngày. Trong trường hợp nhẹ, có thể điều trị bằng thuốc tiêu huyết khối. Tuy nhiên, nếu tình trạng nặng, bạn có thể cần phải mổ thay van lần 2 hoặc mổ lấy huyết khối. Vì vậy, nếu bạn đã thay van tim và thấy bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, hãy đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Đột quỵ:
Đây là một biến chứng khá phổ biến sau thay van tim. Đột quỵ xảy ra khi cục máu đông hình thành quanh van cơ học bong ra, theo dòng máu gây tắc nghẽn mạch máu não. Đột quỵ là một tình trạng rất nguy hiểm, có tỷ lệ tử vong cao và có thể để lại những di chứng nặng nề. Dưới đây là một số dấu hiệu cảnh báo đột quỵ mà bạn cần đặc biệt chú ý:
- Tê vùng mặt, chân tay hoặc cả nửa người một cách đột ngột.
- Ngất xỉu, mất ý thức, thờ ơ hoặc nhầm lẫn khi trả lời câu hỏi.
- Mắt nhìn mờ, nhìn đôi hoặc nhìn ba.
- Chóng mặt, choáng váng, mất thăng bằng hoặc khó khăn trong việc phối hợp động tác.
- Đau đầu dữ dội.
Nhồi máu cơ tim:
Nhồi máu cơ tim có thể xảy ra đột ngột mà không có dấu hiệu rõ ràng, nhưng cũng có thể khởi phát từ những cơn đau ngực âm ỉ, cảm giác nặng ngực hoặc khó chịu vùng ngực. Đôi khi, người bệnh không để ý hoặc chủ quan không thăm khám cho đến khi tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng nhồi máu cơ tim cần đặc biệt chú ý bao gồm:
Cơn đau tim có thể đi kèm với cảm giác khó thở, đổ mồ hôi lạnh khắp người, hoa mắt, buồn nôn,… Nếu bạn xuất hiện các triệu chứng này, cần được đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức.
Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn:
Đây là tình trạng nhiễm khuẩn trên bề mặt nội mạc của tim. Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn rất nguy hiểm, có thể gây loét chân van, sùi mép van. Để phòng ngừa, bạn cần dùng thuốc kháng sinh trước và sau các thủ thuật có nguy cơ gây chảy máu, đồng thời giữ vệ sinh răng miệng thật tốt. Dưới đây là các dấu hiệu nhận biết tình trạng viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn:
- Sốt cao nhiều ngày không rõ nguyên nhân, ớn lạnh, đau nhức xương khớp, chán ăn, mệt mỏi…
Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời.
1.2. Xuất Huyết Khi Dùng Thuốc Chống Đông Kéo Dài
Nguy cơ chảy máu ở bệnh nhân thay van tim dùng thuốc chống đông kéo dài là khoảng 1%, thường gặp ở người mang van cơ học nhiều hơn van sinh học. Những bệnh nhân này cần được theo dõi cẩn thận và tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ.
1.3. Van Bị Thoái Hóa
Van sinh học có tuổi thọ ngắn hơn van cơ học và sẽ thoái hóa dần theo thời gian. Tuổi thọ trung bình của van sinh học là từ 8 - 10 năm sau mổ. Hiện nay, số lượng bệnh nhân thay van sinh học ít hơn so với van cơ học, trừ một số trường hợp đặc biệt.
1.4. Biến Chứng Hở Cạnh Chân Van
Biến chứng này xảy ra khi có tuột chỉ khâu van, nhiễm khuẩn, xơ hóa hoặc canxi hóa xung quanh vòng van. Nếu hở cạnh chân van ở mức độ nhẹ thì thường không gây ảnh hưởng lớn, nhưng nếu nặng thì cần phải phẫu thuật lại.
2. Cách Phòng Tránh Biến Chứng Sau Phẫu Thuật Thay Van Tim
Chăm sóc bệnh nhân sau mổ thay van tim đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe và giảm thiểu rủi ro. Dưới đây là một số phương pháp phòng ngừa biến chứng mà bạn nên áp dụng:
- Phòng ngừa viêm nội tâm mạc:
- Chăm sóc răng miệng tốt, kiểm tra răng miệng thường xuyên và đánh răng với kem đánh răng kháng khuẩn hai lần mỗi ngày.
- Tránh xỏ khuyên (tai, mũi, rốn) và xăm mình.
- Không tự ý tiêm bất kỳ loại thuốc nào nếu không có sự đồng ý của bác sĩ.
- Nếu có bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào, cần báo ngay cho bác sĩ để được điều trị sớm.
- Phòng ngừa đột quỵ và nhồi máu cơ tim:
- Uống thuốc chống đông đúng theo chỉ định của bác sĩ.
- Tái khám thường xuyên theo yêu cầu của bác sĩ.
- Không chủ quan khi thấy có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào và đến bệnh viện ngay lập tức, vì các biến chứng này rất nguy hiểm và có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
- Kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu; dùng thuốc nếu có yêu cầu, ăn nhạt, giảm mỡ và đo huyết áp thường xuyên.
3. Khi Nào Cần Tái Khám?
Việc sử dụng thuốc chống đông sau phẫu thuật thay van cơ học là vô cùng quan trọng. Ngay sau mổ, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc chống đông và theo dõi hàng ngày trong thời gian bạn nằm viện để điều chỉnh liều lượng phù hợp. Khi bạn đạt chỉ số ổn định, bạn sẽ được xuất viện và có lịch hẹn tái khám.
Bạn cần tuân thủ những điều sau:
- Tái khám đúng theo lịch hẹn.
- Uống thuốc chống đông đúng theo đơn của bác sĩ, đúng liều lượng, đều đặn, và không được ngưng thuốc đột ngột vì bất cứ lý do gì trừ khi có ý kiến của bác sĩ.
- Đến bệnh viện ngay nếu có các dấu hiệu như:
- Chảy máu chân răng (tự nhiên hoặc sau khi đánh răng), chảy máu mũi, nổi vết bầm dưới da.
- Đi ngoài phân đen sệt, nôn ra máu, tiểu đỏ, lượng máu kinh ra nhiều (có thể do dùng thuốc quá liều).
- Tức ngực, khó thở (có thể bị kẹt van).
- Không tự ý uống thuốc khác (kể cả các loại thuốc bổ, vitamin) khi đang dùng thuốc chống đông. Khi cần dùng thuốc, phải hỏi ý kiến bác sĩ và xem kỹ hướng dẫn sử dụng.
- Khi bạn phải nhập viện (vì tai nạn, bệnh tật…), hãy báo cho bác sĩ biết rằng bạn đang dùng thuốc chống đông máu và mang van tim nhân tạo.
- Nếu bạn là phụ nữ và muốn có con, hãy báo ngay cho bác sĩ để được tư vấn cụ thể, đặc biệt là khi đến ngày sinh nở.
Chế độ ăn uống cũng ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả điều trị.
Các thực phẩm có thể ảnh hưởng đến thuốc chống đông:
Nhiều loại thực phẩm chứa vitamin K có thể cản trở tác dụng của thuốc chống đông. Do đó, bạn nên hạn chế ăn các loại rau quả có lá màu xanh sẫm, vì chúng chứa nhiều vitamin K. Hãy cố gắng duy trì lượng rau trong khẩu phần hàng ngày tương đối ổn định, tránh thay đổi quá nhiều trong các bữa ăn.
Những điều cần lưu ý sau phẫu thuật:
- Trong thời gian nằm viện:
- Tập thở sâu và tập ho: Ho giúp giảm tình trạng ứ máu tại phổi và giảm nguy cơ viêm phổi.
- Khi ngủ, nên nằm nghiêng một bên và thường xuyên trở mình vài tiếng một lần.
- Sau mổ 2 ngày, bạn có thể đi bộ quãng ngắn.
- Trong thời gian nằm viện:
Bệnh viện [Tên bệnh viện] đã thực hiện kỹ thuật thay van tim (van hai lá và van động mạch chủ) và đạt được kết quả rất khả quan, với tỷ lệ thành công ca mổ lên đến 90% và tỷ lệ bảo tồn van động mạch phổi cao. Thành công này có được nhờ sự hỗ trợ của hệ thống trang thiết bị máy móc hiện đại, bao gồm hệ thống tim phổi nhân tạo HR20 của Maquet, máy gây mê Avance CS2, máy thở R860 của GE, và phòng mổ Hybrid IGS730 hiện đại nhất thế giới.
Hi vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về việc chăm sóc sức khỏe sau phẫu thuật thay van tim. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ để được tư vấn chi tiết hơn.