Hở van 2 lá: Giải pháp điều trị không cần phẫu thuật
Hở van 2 lá là bệnh lý van tim phổ biến nhất, gây suy tim và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tình trạng hở van càng nhiều, suy tim càng nặng, khiến người bệnh mệt mỏi và khó thở liên tục. Việc can thiệp sớm, đặc biệt là bằng cách sửa chữa van 2 lá không cần phẫu thuật, giúp bệnh nhân mau chóng phục hồi khả năng vận động gắng sức, giảm hẳn các triệu chứng của suy tim, và nâng cao chất lượng cuộc sống về lâu dài.
1. Hở van 2 lá là gì?
Tim của chúng ta có cấu trúc bốn buồng, thông nối với nhau và với các đại động mạch bằng bốn van tim. Trong đó, van 2 lá nằm ở bên trái của tim, giữa nhĩ trái và thất trái. Thất trái là buồng tim quan trọng nhất, đảm nhận chức năng chủ lực là bơm máu đi nuôi toàn bộ cơ thể. Do đó, van 2 lá thường bị ảnh hưởng khi tim trái bị suy yếu. Chính vì thế, hở van tim 2 lá thứ phát là một bệnh lý phổ biến nhất trong số các bệnh van tim mắc phải.
Hở van 2 lá là tình trạng van tim đóng không kín, khiến một phần dòng máu bị trào ngược trở lại buồng nhĩ trái ở mỗi nhịp tim. Điều này làm giảm lượng máu cần thiết được bơm ra khỏi thất trái để đi vào vòng tuần hoàn, ảnh hưởng đến việc cung cấp oxy và dưỡng chất cho cơ thể. Để bù đắp, tim phải làm việc nhiều hơn, tăng tần số tim và sức co bóp cơ tim. Về lâu dài, tim sẽ bị suy, buồng tim giãn dần, kéo theo tình trạng hở van 2 lá ngày càng nặng hơn. Đồng thời, hở van tim lại khiến tim càng suy yếu hơn, tạo thành một vòng luẩn quẩn bệnh lý. Đến một giai đoạn nhất định, người bệnh cần phải được phẫu thuật can thiệp để sửa chữa hoặc thay thế van tim càng sớm càng tốt, tránh để cơ tim suy yếu vĩnh viễn và mất khả năng hồi phục.
2. Nguyên nhân và hậu quả của hở van 2 lá
Bất cứ bệnh lý nào gây ảnh hưởng đến tim trái đều có thể gây ra hở van 2 lá. Một trong những bệnh cảnh thường gặp nhất là bệnh tim thiếu máu cục bộ, hệ quả của quá trình tiến triển lâu dài của xơ vữa mạch máu nuôi tim. Khi máu nuôi tim bị hạn chế, lâu ngày dẫn đến bệnh cơ tim, tim dãn ra và kéo theo hở van tim. Bên cạnh đó, nếu người bệnh gặp phải biến cố cấp tính như nhồi máu cơ tim, một vùng tim trái bị hoại tử, cột cơ hoặc dây chằng van tim bị đứt cũng có thể gây hở lá van.
Ngoài ra, van 2 lá có thể bị hở do những tổn thương trực tiếp vào bộ máy van tim, chẳng hạn như sa van hai lá, tổn thương lá van do hậu thấp, thoái hóa, hoặc sau viêm nội tâm mạc nhiễm trùng. Các nguyên nhân khác có thể bao gồm dây chằng van tim bị tổn thương do chấn thương, bệnh tim bẩm sinh, bệnh lý thâm nhiễm cơ tim, hoặc hội chứng Marfan.
Dù nguyên nhân gây hở van 2 lá là gì, các triệu chứng sẽ thay đổi tùy thuộc vào mức độ hở. Người bệnh thường cảm thấy khó thở khi gắng sức hoặc khi nằm, giảm khả năng gắng sức, ho khan dai dẳng từng cơn, tim đập nhanh, phù chân, và tiểu nhiều về đêm. Theo thời gian, nếu không được điều trị, các biểu hiện trên sẽ diễn ra liên tục, người bệnh khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi, phải ngồi hoặc nằm đầu cao để dễ thở, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Các biến chứng có thể xảy ra bao gồm suy tim, rung tâm nhĩ, tăng nguy cơ đột quỵ, tăng áp động mạch phổi, và lâu dài có thể dẫn đến phù phổi hoặc suy tim phải.
3. Cách điều trị hở van 2 lá không cần phẫu thuật
Trước đây, để sửa chữa van tim, các bác sĩ cần phải thực hiện mổ tim mở bằng cách rạch dọc xương ức và mở lồng ngực. Các kỹ thuật sửa chữa có thể bao gồm khâu lại hai mép van tạo hình số 8 hoặc tạo hình vòng van. Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ điều kiện sức khỏe để trải qua phẫu thuật này. Nhiều người bệnh, đặc biệt là người cao tuổi hoặc những người mắc các bệnh lý nền khác, có thể không đủ sức khỏe để chịu đựng cuộc mổ, do nguy cơ biến chứng hoặc tử vong cao.
Để khắc phục những hạn chế này, các nhà khoa học đã phát triển thành công một kỹ thuật mới, gọi là can thiệp sửa van hai lá qua ống thông với thiết bị có tên là MitraClip. Đây được xem là một bước đột phá trong điều trị hở van tim 2 lá.
Nguyên lý hoạt động của MitraClip là sử dụng một ống thông nhỏ, đưa một cái kẹp (clip) đi từ tĩnh mạch đùi lên đến tim. Dưới sự hướng dẫn của siêu âm tim qua thực quản, các bác sĩ sẽ kẹp hai lá van 2 lá bị hở lại với nhau khi tim đang đập, tạo ra một lỗ van như hình số 8. Điều này làm giảm đáng kể mức độ hở van, ngăn chặn dòng máu trào ngược lên nhĩ trái, và giúp tim bơm máu hiệu quả hơn. Nhờ đó, các triệu chứng của suy tim sẽ cải thiện và bảo tồn chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Trong suốt quá trình thực hiện, tim vẫn hoạt động bình thường mà không cần sự hỗ trợ từ các máy trợ tim - phổi. Bệnh nhân được điều trị bằng MitraClip chỉ mất trung bình 3 ngày nằm viện, sau đó có thể sinh hoạt bình thường trở lại. Vết thương nhỏ ở vùng bẹn đùi sẽ lành nhanh chóng, không để lại đau đớn.
MitraClip đã được ứng dụng rộng rãi trên thế giới để điều trị cho các bệnh nhân bị hở van 2 lá mà không thể phẫu thuật. Tại Việt Nam, một số ít trung tâm tim mạch công lập đang từng bước áp dụng và thực hiện thành công phương pháp này. Các nghiên cứu trên thế giới và tại Việt Nam đều cho thấy MitraClip là một giải pháp an toàn và hiệu quả cho bệnh nhân hở van 2 lá nặng, giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ nhập viện vì suy tim [tham khảo: ACC.org, ESCardio.org].
4. Ưu điểm của điều trị hở van 2 lá không cần phẫu thuật
Theo một ước tính, cứ 10 người trên 75 tuổi sẽ có một người bị hở van tim 2 lá. Dù hiện vẫn chưa có thống kê đầy đủ về số lượng bệnh nhân hở van 2 lá tại Việt Nam, nhưng khi tuổi thọ trung bình ngày càng cao, tỷ lệ mắc bệnh lý này ở người cao tuổi cũng tăng lên. Tuy nhiên, ngày càng ít bệnh nhân được chỉ định điều trị bằng phương pháp mổ tim mở, do các bệnh mãn tính khác khiến họ khó đảm bảo sức khỏe để trải qua một ca mổ lớn. Điều đó cho thấy nhu cầu ngày càng cao của việc ứng dụng công nghệ tiên tiến trong điều trị các bệnh lý cho người cao tuổi, với yêu cầu là thời gian bình phục nhanh và phù hợp với tình trạng sức khỏe của họ. Những thiết bị được phát triển dựa trên nghiên cứu khoa học như MitraClip để điều trị hở van 2 lá nói riêng, và các kỹ thuật can thiệp cao cấp khác nói chung, có thể đáp ứng được yêu cầu này, mang lại hy vọng mới cho những bệnh nhân không còn lựa chọn phẫu thuật truyền thống.