Creatine Kinase (CK) và CKMB: Tất tần tật bạn cần biết
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, chuyên khoa tim mạch. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về Creatine Kinase (CK) và CKMB, hai chỉ số quan trọng trong chẩn đoán các bệnh lý tim mạch, đặc biệt là nhồi máu cơ tim. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin một cách dễ hiểu và đầy đủ nhất để bạn có thể nắm bắt được những kiến thức cơ bản.
1. Creatine Kinase (CK) là gì?
Creatine Kinase (CK), trước đây còn gọi là Creatine Phosphokinase, là một loại enzyme nội bào có mặt với số lượng lớn trong cơ xương, cơ tim và cơ não. Một lượng nhỏ CK cũng có thể được tìm thấy trong các mô nội tạng khác. Enzyme này đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa năng lượng của tế bào, đặc biệt là trong các tế bào cơ.
Các nhà khoa học đã xác định được 3 loại isoenzyme chính của CK:
- CK-MM: Chủ yếu có trong cơ vân (cơ bắp hoạt động theo ý muốn).
- CK-MB: Chủ yếu có trong cơ tim.
- CK-BB: Chủ yếu có trong cơ não.
Trong cơ tim, CK thường có nồng độ CK-MB dao động từ 40% đến 60%, phần còn lại là CK-MM. Trong huyết tương, isoenzyme CK-MM chiếm phần lớn.
Thông thường, nồng độ Creatine Kinase trong máu ở mức ổn định. Tuy nhiên, khi màng tế bào bị phá vỡ do thiếu oxy, chấn thương hoặc các nguyên nhân khác, CK sẽ được giải phóng từ bên trong tế bào vào hệ tuần hoàn. Do đó, nồng độ CK trong huyết thanh sẽ tăng cao.
Tóm lại, Creatine Kinase là một loại enzyme nội bào quan trọng, có nhiều trong cơ xương, cơ tim và cơ não. Sự tăng nồng độ CK trong máu có thể là dấu hiệu của tổn thương tế bào, đặc biệt là ở tim.
2. Xét nghiệm CKMB trong nhồi máu cơ tim
Xét nghiệm CKMB là một xét nghiệm máu được thực hiện để đo lường nồng độ CK (Creatine Kinase), đặc biệt là isoenzyme CK-MB, có trong máu của bệnh nhân. Xét nghiệm này đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán sớm nhồi máu cơ tim.
Như đã đề cập ở trên, CK-MB chủ yếu có trong cơ tim, trong khi huyết thanh của người khỏe mạnh chủ yếu chứa CK-MM. Do đó, các xét nghiệm nhạy cảm có thể phát hiện dấu hiệu của CK-MB và CK-BB trong huyết thanh.
Sự giải phóng CK-MB từ cơ tim vào huyết thanh có thể xảy ra do bất kỳ quá trình nào gây phá vỡ màng tế bào tim, ví dụ như viêm cơ tim, chấn thương tim, phẫu thuật tim, hoặc thiếu máu cục bộ. Do đó, nồng độ CK-MB trong huyết thanh tăng cao là dấu hiệu đặc trưng của sự tổn thương tế bào ở tim, tuy nhiên, không phải lúc nào cũng là dấu hiệu đặc hiệu cho nhồi máu cơ tim cấp.
Vì lý do này, xét nghiệm CKMB thường được sử dụng như một xét nghiệm loại trừ, chứ không phải là xét nghiệm duy nhất để chẩn đoán nhồi máu cơ tim. Các bác sĩ sẽ kết hợp kết quả xét nghiệm CKMB với các thông tin khác như triệu chứng lâm sàng, điện tâm đồ (ECG) và các xét nghiệm tim mạch khác để đưa ra chẩn đoán chính xác nhất.
3. Diễn tiến của Creatine Kinase trong nhồi máu cơ tim cấp
Sau khi các triệu chứng của nhồi máu cơ tim khởi phát, nồng độ CK và CKMB trong huyết thanh sẽ bắt đầu tăng lên trong vòng 3 đến 6 giờ. Trong một số trường hợp, sự tăng này có thể kéo dài đến 16 đến 30 giờ. CK-MB thường biến mất khỏi huyết thanh nhanh hơn so với CK.
Ví dụ, nồng độ CK-MB có thể trở lại bình thường sau 24 đến 36 giờ, trong khi mức tăng CK có thể được phát hiện trong tối đa 60 giờ.
Điều này có nghĩa là xét nghiệm CKMB cần được tiến hành càng sớm càng tốt sau khi bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ nhồi máu cơ tim. Bên cạnh đó, xét nghiệm cần được lặp lại nhiều lần trong 48 giờ đầu để theo dõi sự thay đổi nồng độ CKMB. Mức CKMB cao nhất thường được tìm thấy dao động trong khoảng 15% đến 30% tổng mức CK.
Lưu ý: Việc theo dõi diễn tiến của CKMB rất quan trọng để đánh giá mức độ tổn thương cơ tim và hiệu quả điều trị.
4. Chỉ số CKMB bao nhiêu là bình thường?
Khi xét nghiệm CKMB cho chỉ số dưới 24 U/I (đơn vị quốc tế trên lít), đây được coi là mức bình thường. Trong trường hợp này, các bác sĩ có thể loại trừ nguyên nhân nhồi máu cơ tim ra khỏi danh sách nghi ngờ.
Tuy nhiên, nếu chỉ số CKMB tăng trên 24 U/I, đây là một dấu hiệu đáng lo ngại, nhưng không có nghĩa là bệnh nhân chắc chắn bị nhồi máu cơ tim. Bệnh nhân cần phải tiến hành thêm nhiều xét nghiệm khác như điện tâm đồ (ECG), xét nghiệm Troponin, siêu âm tim và chụp mạch vành để đi đến kết luận chính xác nhất.
5. Vì sao xét nghiệm chỉ số CKMB được chọn là một trong những xét nghiệm nhồi máu cơ tim cấp đặc biệt?
Chỉ số CKMB có giá trị đặc biệt đối với nhồi máu cơ tim vì những lý do sau:
- Độ nhạy cao: Creatine Kinase toàn phần có độ nhạy lên đến 98% đối với nhồi máu cơ tim ở giai đoạn sớm. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng vẫn có một số trường hợp dương tính giả do các nguyên nhân khác.
- Chẩn đoán sớm: Nồng độ CK tăng rất cao trong khoảng 3 đến 6 giờ sau khi triệu chứng khởi phát và có thể đạt cực đại sau 24 – 36 giờ sau nhồi máu cơ tim, cho phép thực hiện chẩn đoán sớm.
- Mức tăng rõ rệt: So với các enzyme huyết tương khác, CK có thể tăng cao gấp 6 đến 12 lần bình thường, đây là một dấu hiệu rất dễ nhận biết.
- Đặc hiệu cho cơ tim: CKMB có mặt chủ yếu trong cơ tim, nên hầu hết các bệnh lý tim gây ra sự hủy hoại tế bào cơ tim đều khiến CKMB tăng cao, phản ánh mức độ nghiêm trọng của bệnh.
- Phân biệt nhồi máu: CKMB có thể cho phép chẩn đoán phân biệt giữa ổ nhồi máu hồi phục và ổ nhồi máu tái phát. Chỉ số CKMB là một tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán kể từ lúc khởi phát các triệu chứng trong vòng 24 giờ.
6. Một số nguyên nhân gây tăng chỉ số CKMB khác ngoài nhồi máu cơ tim
Bên cạnh sự tổn thương tế bào cơ tim do nhồi máu cơ tim, chỉ số CKMB cũng có thể tăng do nhiều nguyên nhân khác, bao gồm:
- Viêm cơ tim: Tình trạng viêm nhiễm ở cơ tim có thể gây tổn thương tế bào và giải phóng CKMB.
- Chấn thương tim: Các chấn thương trực tiếp vào tim, ví dụ như tai nạn giao thông hoặc phẫu thuật tim, có thể làm tăng CKMB.
- Ứ máu suy tim: Trong trường hợp suy tim, tình trạng ứ máu có thể gây tổn thương tế bào cơ tim và làm tăng CKMB ở mức vừa phải.
- Co thắt mạch vành: Các cơn co thắt mạch vành có thể gây thiếu máu cục bộ ở tim và làm tăng CKMB, tuy nhiên, chỉ số này thường trở lại bình thường rất nhanh sau khi cơn co thắt qua đi.
- Loạn dưỡng cơ, viêm đa cơ: Các bệnh lý về cơ bắp cũng có thể làm tăng CKMB.
- Bỏng: Bỏng nặng có thể gây tổn thương nhiều cơ quan, bao gồm cả tim, và làm tăng CKMB.
- Sốt phát ban: Một số trường hợp sốt phát ban có thể gây viêm cơ tim và làm tăng CKMB.
Kết luận: Xét nghiệm CKMB có nhiều ý nghĩa trong chẩn đoán sớm bệnh nhồi máu cơ tim cấp hơn hẳn so với các enzyme huyết tương khác. Tuy nhiên, đây không phải là xét nghiệm nhồi máu cơ tim cấp duy nhất vì nó vẫn có tỷ lệ dương tính giả nhất định. Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ cần kết hợp kết quả xét nghiệm CKMB với các thông tin lâm sàng và các xét nghiệm khác.
Nguồn tham khảo: ncbi.nlm.nih.gov