Các cách chữa bệnh đái tháo đường típ 2 bao gồm sự kết hợp giữa chế độ ăn lành mạnh, thường xuyên tập thể dục và điều trị bằng thuốc. Đây là những biện pháp điều trị không thể tách rời, phối hợp điều trị sẽ giúp nâng cao hiệu quả điều trị, phòng tránh biến chứng.
Chế độ ăn lành mạnh
Không có chế độ ăn giống nhau cho tất cả người bệnh đái tháo đường. Không có thực phẩm nào là cấm đối với người bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, tùy từng loại thực phẩm ảnh hưởng đến đường huyết (sau ăn), mỡ máu và huyết áp mà người bệnh nên hạn chế một số loại thực phẩm không tốt cho sức khỏe. Nguyên tắc chung là bữa ăn của người bệnh đái tháo đường cần phải phối hợp cân đối các thành phần dinh dưỡng là chất bột đường, chất béo, chất đạm, vitamin, chất khoáng và chất xơ.
Đối với chất bột đường, người bệnh nên sử dụng các sản phẩm có chỉ số đường huyết (GI – Glycemic index) thấp, nhiều chất xơ như ngũ cốc nguyên vỏ, các loại đậu, hoa quả ít ngọt và rau xanh; hạn chế các thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như bánh, kẹo ngọt, nước ngọt có gas, hoa quả ngọt như: nhãn, vải, dưa hấu…
Đối với chất béo, người bệnh đái tháo đường nên hạn chế ăn mỡ động vật, phủ tạng động vật, đồ ăn nhanh… người bệnh nên ăn dầu thực vật, thịt nạc và cá. Người bệnh có thể sử dụng thêm các sản phẩm dành cho người đái tháo đường như: sữa, bánh, ngũ cốc… Tuy nhiên, để đảm bảo thực hiện một chế độ dinh dưỡng hợp lý, phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình, người bệnh đái tháo đường nên khám và tư vấn các bác sĩ dinh dưỡng trong lĩnh vực bệnh lý chuyển hóa.
Tập thể dục
Mọi người đều cần tăng cường tập thể dục hàng ngày, đặc biệt là người bệnh đái tháo đường típ 2. Tập các bài thể dục toàn thân, đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội hoặc bất kỳ một môn thể thao nào ít nhất 30 phút/ngày giúp cải thiện đường huyết, kiểm soát cân nặng, giảm đề kháng insulin và bảo vệ hệ tim mạch. Nếu sức khỏe cho phép, người bệnh nên kết hợp tập đối kháng để duy trì và tăng cường sức mạnh của cơ bắp.
Người bệnh cần chú ý, tập thể dục có thể gây hạ đường huyết trong và sau khi ngừng tập luyện. Do đó, người bệnh không nên tập luyện khi đường huyết thấp. Nếu người bệnh tập luyện với cường độ cao, kéo dài thì cần ăn một bữa phụ nhẹ trước khi tập luyện và thường xuyên uống nước (nếu cần ăn thêm mỗi lần 20g bột đường) trong khi tập luyện.
Để phòng chống hạ đường huyết, mỗi khi thay đổi môn tập luyện quen thuộc, người bệnh nên thử đường huyết trước, trong và sau khi tập luyện. Nếu bị hạ đường huyết, người bệnh cần tư vấn bác sĩ để giảm liều thuốc ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian luyện tập trước khi điều chỉnh chế độ ăn. Nếu cẩn thận, bạn nên mang theo vài bánh, kẹo ngọt trong người khi đi tập thể dục để có thể ăn ngay khi có triệu chứng hạ đường huyết.
Theo dõi đường huyết
Tùy theo phác đồ điều trị thuốc mà số lần và thời điểm tự thử đường huyết mao mạch có thể khác nhau. Nếu đang điều trị đái tháo đường típ 2 bằng insulin thì bạn cần kiểm tra đường huyết nhiều lần trong ngày để theo dõi đáp ứng điều trị và hiệu chỉnh liều thuốc. Ngoài ra, bất cứ khi nào bạn cảm thấy mệt hoặc có triệu chứng bất thường thì cần kiểm tra đường huyết ngay lập tức.
Điều trị bằng thuốc
Cơ chế bệnh sinh của bệnh đái tháo đường típ 2 rất phức tạp. Vì vậy có nhiều nhóm thuốc điều trị bệnh đái tháo đường típ 2 theo những cơ chế tác động khác nhau. Người bệnh cần lưu ý, mỗi thuốc tác dụng theo những cơ chế khác nhau, có những tác dụng phụ, chống chỉ định khác nhau. Do vậy, người bệnh cần đến khám bác sĩ, tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ, không tự ý thay đổi, tự ý điều trị. Tùy theo tình trạng bệnh, thời gian mắc bệnh, biến chứng của bệnh… mà bác sĩ chỉ định phối hợp các nhóm thuốc uông hạ đường huyết và/hoặc insulin phù hợp.
Các nhóm thuốc điều trị đái tháo đường típ 2:
♦ Biguanide (Metformin): Nhóm thuốc được sử dụng lâu đời, có tác dụng làm giảm đề kháng insulin, giảm cân. Đây là thuốc được chỉ định đầu tiên khi người bệnh mới chẩn đoán đái tháo đường có thừa cân, béo phì. Tác dụng phụ của thuốc là đầy bụng, rối loạn tiêu hóa.
♦ Sulfonylureas (Tolbutamide, Gliclazide): Thuốc làm hạ đường huyết do kích thích tụy tiết insulin. Thuốc có thể gây tăng cân và gây hạ đường huyết.
♦ Glinides (Nateglinide, Repaglinide): Tác dụng tương tự nhóm sulfonylureas nhưng thời gian tác dụng ít hơn nên ít khi gây hạ đường huyết.
♦ Ức chế enzyme α-glucosidase (Acarbose): Thuốc cạnh tranh và ức chế tác dụng của enzyme thủy phân đường phức thành đường đơn, do đó làm chậm hấp thu carbohydrate từ ruột. Thuốc chủ yếu giảm đường huyết sau ăn, dùng đơn độc không gây hạ đường huyết. Tác dụng phụ chủ yếu bao gồm: đầy hơi, rối loạn tiêu hóa.
♦ TZDs (Thiazoldinediones hay glitazones): Hiện nay, tại Việt Nam chỉ có Pioglitazone còn được sử dụng. Thuốc có tác dụng giảm đề kháng insulin. Hiệu quả giảm đường huyết tốt nhưng có thể gây tăng cân.
♦ Ức chế men DPP-4 (Sitagliptin): Nhóm thuốc có tác dụng ức chế enzyme DDP-4, một enzyme làm thoái giáng GLP-1, do đó làm tăng nồng độ GLP-1 (glucagon-like peptide) có tác dụng kích thích tụy tiết insulin. Thuốc còn có tác dụng ức chế tiết glucagon. Dùng đơn độc thuốc không gây hạ đường huyết và không gây tăng cân.
♦ Đồng vận GLP-1 (Exenatide): GLP-1 là hormone do ruột tiết ra khi chúng ta ăn thức ăn vào. Hormone này có tác dụng kích thích tụy tiết insulin và ức chế tiết glucagon. Thuốc không gây hạ đường huyết và không gây tăng cân. Tác dụng phụ chính của thuốc là buồn nôn, nôn hoặc rối loạn tiêu hóa, có thể gặp viêm tụy nhưng hiếm gặp.
♦ Thuốc ức chế kênh đồng vận chuyển Natri-glucose SGLT2 (Sodium Glucose Transporter 2) (Ivokana, AstraZeneca): Thuốc có tác dụng ức chế tái hấp thu glucose của cầu thận, do vậy thuốc làm tăng thải glucose qua nước tiểu, làm hạ đường huyết. Do thải glucose khỏi cơ thể qua đường tiết niệu nên thuốc có tác dụng giảm cân. Tác dụng phụ chính của thuốc là tăng nguy cơ nhiễm trùng tiết niệu.
♦ Insulin: Có nhiều loại insulin khác nhau dựa vào thời gian tác dụng như insulin nhanh, insulin chậm, bán chậm và insulin hỗn hợp. Tùy theo tình trạng người bệnh, bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân dùng một, hai hay ba – bốn mũi tiêm insulin/ngày. Insulin thường được kết hợp với thuốc viên hạ đường huyết khi các thuốc viên khó kiểm soát được đường huyết. Tác dụng phụ của insulin là hạ đường huyết và tăng cân.
Phẫu thuật thu nhỏ dạ dày
Đây là phương pháp điều trị hỗ trợ dành cho những bệnh nhân đái tháo đường típ 2 bị béo phì nặng và không kiểm soát được ăn uống. Khi dạ dày được thu nhỏ, lượng thức ăn vào sẽ giảm đi. Do vậy, người bệnh sẽ giảm cân và giảm đề kháng insulin. Tuy nhiên, việc giảm cân bằng tập luyện thể dục và ăn kiêng luôn được khuyến khích hơn phương pháp can thiệp xâm lấn lên cơ thể.
Bạn có thể quan tâm đến chủ đề:
- Đối tượng nào cần phải sàng lọc phát hiện đái tháo đường típ 2?
- Tổng hợp các phương pháp điều trị đái tháo đường típ 2
- Làm thế nào để phòng, chống biến chứng đái tháo đường típ 2?
