Tầm Soát Đái Tháo Đường Típ 2: Ai Cần Và Xét Nghiệm Nào Phù Hợp?
Đái tháo đường típ 2 (ĐTĐ) đang trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu. Theo dự đoán, đến năm 2045, số người mắc bệnh có thể lên đến 693 triệu người trên toàn thế giới. Đây là một bệnh mạn tính gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như bệnh tim mạch, tổn thương thận, mù lòa, và các vấn đề về thần kinh, dẫn đến tàn tật và giảm chất lượng cuộc sống. Chi phí điều trị và chăm sóc cho người bệnh ĐTĐ là rất lớn. Do đó, việc tầm soát sớm ĐTĐ là vô cùng quan trọng để can thiệp kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng.
Chiến lược sàng lọc và phát hiện sớm bệnh ĐTĐ, cũng như tiền đái tháo đường (rối loạn đường huyết đói hoặc rối loạn dung nạp glucose), là biện pháp tốt nhất để ngăn chặn sự gia tăng của bệnh và các biến chứng của nó. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), việc tầm soát sớm và can thiệp kịp thời có thể làm giảm đáng kể nguy cơ phát triển các biến chứng tim mạch và các biến chứng khác liên quan đến ĐTĐ Nguồn: American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes—2023.
Ai Cần Tầm Soát Đái Tháo Đường Típ 2?
- Người có triệu chứng bệnh: Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh ĐTĐ như khát nước nhiều, đi tiểu thường xuyên, giảm cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi, hoặc mờ mắt, bạn cần đi khám và chẩn đoán ngay lập tức.
- Người không có triệu chứng: Ngay cả khi bạn không có bất kỳ triệu chứng nào, bạn vẫn nên tầm soát ĐTĐ nếu thuộc một trong các trường hợp sau:
- Độ tuổi: Bắt đầu từ 45 tuổi, nên tầm soát định kỳ mỗi 3 năm. Nếu kết quả bình thường, bạn nên lặp lại xét nghiệm sau mỗi 3 năm.
- Thừa cân hoặc béo phì: Nếu bạn có chỉ số khối cơ thể (BMI) ≥ 25 kg/m2 (hoặc ≥ 23 kg/m2 đối với người châu Á) và có ít nhất một trong các yếu tố nguy cơ sau đây, bạn nên tầm soát ĐTĐ ở độ tuổi sớm hơn. * Tiền sử gia đình: Ba mẹ hoặc anh chị em ruột mắc ĐTĐ típ 2. * Ít vận động: Lối sống ít vận động làm tăng nguy cơ mắc ĐTĐ. * Chủng tộc: Một số nhóm chủng tộc có nguy cơ mắc ĐTĐ cao hơn, bao gồm người Mỹ gốc Phi, người Mỹ Latinh, người Mỹ bản địa, người Mỹ gốc Á và người đảo Thái Bình Dương. * Tiền sử đái tháo đường thai kỳ: Phụ nữ có tiền sử đái tháo đường thai kỳ hoặc sinh con nặng hơn 4kg có nguy cơ cao phát triển ĐTĐ típ 2 sau này. * Rối loạn lipid máu: * HDL-cholesterol ≤ 35 mg/dl (0,9 mmol/l). * Triglyceride ≥ 250 mg/dl (2,82 mmol/l). * Tăng huyết áp: Huyết áp ≥ 140/90 mmHg hoặc đang điều trị tăng huyết áp. * Vòng bụng to: Nam ≥ 90 cm, nữ ≥ 80 cm. Vòng bụng lớn là một dấu hiệu của béo phì trung tâm, làm tăng nguy cơ mắc ĐTĐ. * Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Phụ nữ mắc PCOS có nguy cơ cao mắc ĐTĐ. * Tiền đái tháo đường: Rối loạn đường huyết đói (IFG) hoặc rối loạn dung nạp glucose (IGT). * Tiền sử bệnh tim mạch: Bệnh nhân có tiền sử bệnh tim mạch như bệnh mạch vành, đột quỵ.
Các Xét Nghiệm Tầm Soát Đái Tháo Đường Típ 2
Có ba xét nghiệm chính được sử dụng để tầm soát và chẩn đoán ĐTĐ típ 2:
- Xét nghiệm đường huyết tĩnh mạch khi đói (Fasting Plasma Glucose - FPG): * Cách thực hiện: Bạn cần nhịn ăn ít nhất 8 giờ (chỉ được uống nước lọc) trước khi đến bệnh viện vào buổi sáng để lấy máu xét nghiệm đường huyết. * Đánh giá kết quả: * ≥ 126 mg/dl (7 mmol/l): Chẩn đoán ĐTĐ. * 100 – 125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l): Chẩn đoán tiền ĐTĐ (rối loạn đường huyết đói).2. Nghiệm pháp dung nạp glucose (Oral Glucose Tolerance Test - OGTT): * Cách thực hiện: Một ngày trước khi xét nghiệm, bạn nên ăn uống bình thường. Nhịn ăn ít nhất 8 giờ trước khi xét nghiệm. Buổi sáng hôm sau, bạn sẽ được cho uống 75g đường glucose pha trong 250 – 300 ml nước, uống trong vòng 5 phút. Sau đó 2 giờ, bạn sẽ được lấy máu xét nghiệm để đo đường huyết. * Đánh giá kết quả: * ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l): Chẩn đoán ĐTĐ. * 140 – < 200 mg/dl (7,8 – 11 mmol/l): Chẩn đoán tiền ĐTĐ (rối loạn dung nạp glucose).3. HbA1c (Glycated Hemoglobin): * Cách thực hiện: Xét nghiệm HbA1c đo lượng đường gắn vào hemoglobin trong tế bào hồng cầu, phản ánh mức đường huyết trung bình trong 2-3 tháng gần đây. Ưu điểm của xét nghiệm này là không cần nhịn đói và có thể thực hiện bất cứ lúc nào trong ngày. * Đánh giá kết quả: * ≥ 6.5%: Chẩn đoán ĐTĐ. * 5.7 – 6.4%: Chẩn đoán tiền ĐTĐ. * Lưu ý: Giá trị HbA1c có thể không chính xác ở những người có các bệnh về máu, cô đặc máu, hoặc mới truyền máu. Trong những trường hợp này, nên sử dụng các xét nghiệm đường huyết khác để chẩn đoán. Lưu ý quan trọng: Nếu kết quả xét nghiệm lần đầu (đường huyết hoặc HbA1c) vượt quá ngưỡng chẩn đoán ĐTĐ, bạn cần xét nghiệm lại lần 2 (cách lần đầu từ 1 đến 7 ngày) để xác định chẩn đoán. Việc xác nhận chẩn đoán bằng xét nghiệm lặp lại là rất quan trọng để tránh chẩn đoán sai và đảm bảo bạn nhận được sự chăm sóc và điều trị phù hợp Nguồn: American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes—2023.
Việc tầm soát ĐTĐ típ 2 là một phần quan trọng của việc duy trì sức khỏe tổng thể. Nếu bạn có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào hoặc lo lắng về khả năng mắc bệnh, hãy thảo luận với bác sĩ của bạn để được tư vấn và kiểm tra sức khỏe kịp thời.