Cà phê và Trà: Lợi Ích Sức Khỏe Bất Ngờ
Cà phê và trà là hai loại thức uống vô cùng phổ biến trên thế giới. Chúng không chỉ được yêu thích bởi hương vị thơm ngon, đa dạng mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đáng ngạc nhiên. Hãy cùng khám phá những điều thú vị về hai loại đồ uống quen thuộc này.
1. Nguyên liệu chế biến cà phê
- Nguồn gốc: Cà phê được chế biến từ hạt của cây cà phê (Coffea), một loại cây trồng phổ biến ở hơn 50 quốc gia trên thế giới, bao gồm cả các vùng như Hawaii (Hoa Kỳ), khu vực Mỹ Latinh, Châu Phi và Châu Á.
- Quy trình: Hạt cà phê sau khi thu hoạch sẽ trải qua quá trình rang để phát triển hương vị đặc trưng. Sau đó, hạt cà phê rang được nghiền thành bột. Bột cà phê được sử dụng với nước nóng theo nhiều phương pháp khác nhau để tạo ra thức uống cà phê, tùy thuộc vào văn hóa và sở thích của từng khu vực hoặc cá nhân. Ví dụ, có espresso, cappuccino, latte, americano, và nhiều loại khác.
- Sự phổ biến: Cà phê là một trong những thức uống được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới, đặc biệt là vào buổi sáng để tăng cường sự tỉnh táo và năng lượng. Theo thống kê, mỗi ngày có khoảng 2.25 tỷ tách cà phê được tiêu thụ trên toàn cầu (Nguồn: ICO - International Coffee Organization).
2. Nguyên liệu để tạo ra trà
- Nguồn gốc: Trà được làm từ lá của cây Camellia sinensis. Đây là một loại cây bụi thường xanh có nguồn gốc từ khu vực Đông Á.
- Quy trình: Cách đơn giản nhất để pha trà là ngâm lá trà (tươi hoặc khô) trong nước nóng trong vài phút. Thời gian ngâm và nhiệt độ nước có thể thay đổi tùy thuộc vào loại trà và sở thích cá nhân.
- Sự phổ biến: Trà là một trong những thức uống lâu đời nhất và được tiêu thụ rộng rãi trên toàn thế giới. Ước tính có hơn 2/3 dân số thế giới uống trà thường xuyên. Trà không chỉ là một thức uống giải khát mà còn là một phần quan trọng của nhiều nền văn hóa, đặc biệt là ở các nước Châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ.
3. Trà xanh, trà đen, trà ô long khác nhau ở điểm nào?
Sự khác biệt chính giữa trà xanh, trà đen và trà ô long nằm ở quy trình chế biến, đặc biệt là quá trình oxy hóa (lên men) của lá trà.
- Quá trình oxy hóa: Sau khi thu hoạch, lá trà trải qua quá trình làm héo và có thể được nghiền hoặc cắt nhỏ để giải phóng các enzyme. Quá trình oxy hóa xảy ra khi các enzyme này tiếp xúc với không khí, làm thay đổi hương vị và màu sắc của lá trà.
- Trà xanh: Lá trà xanh không trải qua quá trình oxy hóa. Sau khi hái, lá trà được làm nóng (bằng hơi nước hoặc rang) để ngăn chặn quá trình oxy hóa. Điều này giúp giữ lại màu xanh tự nhiên và hương vị tươi mát của lá trà. Do không lên men, trà xanh chứa hàm lượng caffeine thấp hơn so với các loại trà khác.
- Trà đen: Lá trà đen trải qua quá trình oxy hóa hoàn toàn. Sau khi làm héo và nghiền, lá trà được để oxy hóa trong một khoảng thời gian nhất định, cho phép các enzyme hoạt động và làm thay đổi màu sắc và hương vị của lá trà. Quá trình oxy hóa này tạo ra màu đen đặc trưng và hương vị đậm đà của trà đen. Trà đen có hàm lượng caffeine cao nhất trong các loại trà.
- Trà ô long: Trà ô long là loại trà bán oxy hóa, nghĩa là lá trà chỉ trải qua quá trình oxy hóa một phần. Mức độ oxy hóa có thể khác nhau tùy thuộc vào loại trà ô long cụ thể, từ 8% đến 80%. Điều này tạo ra một loạt các hương vị khác nhau, từ hương hoa cỏ nhẹ nhàng đến hương trái cây đậm đà. Trà ô long có hàm lượng caffeine trung bình.
Thời gian lên men càng lâu thì nồng độ caffeine sẽ càng nhiều. Trà xanh có nghĩa là lá trà hoàn toàn không trải qua quá trình lên men, do đó trà xanh gần như không chứa caffeine. Trà đen là loại trà trải qua quá trình lên men dài nhất, còn trà ô long thì thời gian lên men ngắn hơn trà đen.
4. Các lợi ích sức khỏe của cà phê và trà
Cả cà phê và trà đều chứa các hợp chất có lợi cho sức khỏe, bao gồm chất chống oxy hóa, caffeine và các vitamin và khoáng chất khác. Dưới đây là một số lợi ích sức khỏe tiềm năng của việc tiêu thụ cà phê và trà:
- Với gốc hóa học tự do: Gốc tự do là các phân tử không ổn định có thể gây tổn thương tế bào và dẫn đến nhiều bệnh tật. Cả trà và cà phê đều chứa các chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác hại của gốc tự do. Các chất chống oxy hóa này bao gồm polyphenol, flavonoid và axit chlorogenic (Nguồn: PubMed).
- Với đái tháo đường tuýp 2: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ trà và cà phê có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2. Các chất chống oxy hóa trong trà và cà phê có thể giúp cải thiện độ nhạy insulin và kiểm soát lượng đường trong máu (Nguồn: JAMA Network).
- Với phòng ngừa bệnh Parkinson: Caffeine, một chất kích thích tự nhiên có trong trà và cà phê, có thể giúp bảo vệ các tế bào thần kinh trong não và giảm nguy cơ mắc bệnh Parkinson. Một số nghiên cứu cũng cho thấy rằng caffeine có thể giúp cải thiện các triệu chứng vận động ở những người đã mắc bệnh Parkinson (Nguồn: PubMed).
- Với ngăn ngừa bệnh lý tim mạch: Mặc dù caffeine có thể làm tăng nhịp tim và huyết áp tạm thời, nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ cà phê và trà vừa phải không làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Thậm chí, một số nghiên cứu còn cho thấy rằng việc tiêu thụ cà phê và trà có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, có thể do tác dụng chống oxy hóa và chống viêm của các hợp chất trong trà và cà phê (Nguồn: ACC.org). Trong một nghiên cứu, những người uống từ 3 tới 5 cốc cà phê mỗi ngày sẽ ít bị lắng đọng canxi ở mạch vành hơn, từ đó làm giảm nguy cơ xuất hiện bệnh lý tim mạch.
- Với bệnh lý về gan: Uống từ 3 cốc cà phê trở lên mỗi ngày có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh gan mạn tính, xơ gan và ung thư gan. Trong thành phần cà phê chứa hơn 100 hợp chất hóa học khác nhau, và các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu tác dụng của chúng cũng như cách phối hợp chúng với nhau để điều trị các bệnh về gan.
- Với đột quỵ: Uống một cốc trà hoặc cà phê mỗi ngày có thể giúp làm giảm nguy cơ xuất hiện đột quỵ. Lí do có thể là vì cà phê có khả năng làm giảm viêm và giúp kiểm soát nồng độ đường máu. Uống trà đen có mối liên quan tới việc hạ thấp huyết áp, từ đó cũng giúp giảm nguy cơ mắc đột quỵ.
- Với ung thư: Trà xanh và cà phê có thể giúp ngăn ngừa ung thư vú và ung thư tiền liệt tuyến, trong khi tất cả các loại trà đều có thể giúp bảo vệ trước các loại ung thư của buồng trứng và dạ dày. Các nhà nghiên cứu nghĩ rằng các chất chống oxy hóa trong trà, gồm một chất có tên là polyphenol, đã mang lại tác dụng như vậy.
- Với bệnh Alzheimer: Đây là một rối loạn tấn công vào các tế bào thần kinh của não bộ, gây ra mất trí nhớ, thay đổi cách suy nghĩ và hành vi. Cà phê có chứa các chất chống oxy hóa có thể giúp bảo vệ các tế bào thần kinh, còn trà xanh được cho rằng chứa các chất chống lại những protein có khả năng là nguyên nhân gây ra bệnh.
- Với sỏi túi mật: Cà phê có khả năng làm giảm nguy cơ xuất hiện sỏi túi mật do nó kích thích mật di chuyển khỏi túi mật nhiều hơn, và làm giảm khả năng xuất hiện cholesterol tinh thể hóa thành sỏi trong túi mật.
- Giúp giảm cân: Nếu sử dụng trà hoặc cà phê nguyên bản chứa ít năng lượng thay thế cho những thức uống có đường bổ sung thì cơ thể có thể dễ giảm cân hơn. Trà và cà phê nguyên bản gần như không chứa năng lượng, và hiển nhiên chúng sẽ không mang lại tác dụng gì nếu thêm đường, sữa hoặc kem trước khi uống.
5. Đừng uống quá nhiều
Mặc dù trà và cà phê mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, nhưng việc tiêu thụ quá nhiều caffeine có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn, bao gồm:
- Lo âu và kích thích: Caffeine là một chất kích thích có thể gây ra cảm giác lo lắng, bồn chồn và khó chịu.
- Khó ngủ: Caffeine có thể làm gián đoạn giấc ngủ, đặc biệt nếu tiêu thụ vào buổi chiều hoặc tối.
- Ảnh hưởng đến hấp thụ canxi: Tiêu thụ quá nhiều caffeine có thể làm giảm khả năng hấp thụ canxi của cơ thể, ảnh hưởng đến sức khỏe của xương.
Lời khuyên:
- Uống trà và cà phê với lượng vừa phải, khoảng 3-4 tách mỗi ngày.
- Tránh uống trà và cà phê vào buổi tối để không ảnh hưởng đến giấc ngủ.
- Nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thay đổi thói quen tiêu thụ trà và cà phê.
Nguồn tham khảo: