Liệu pháp insulin liều bậc thang (SSI) là phương pháp điều trị tiểu đường bằng cách điều chỉnh liều insulin theo đường huyết trước ăn. SSI gây tranh cãi do hiệu quả kiểm soát đường huyết không ổn định, không xét đến nhiều yếu tố ảnh hưởng (chế độ ăn, cân nặng...). Hiện nay, SSI ít được khuyến khích, thay vào đó là insulin nền kết hợp insulin bữa ăn. Cần tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Liệu Pháp Insulin Liều Bậc Thang: Hiểu Rõ và Cập Nhật

Liệu pháp insulin liều bậc thang (SSI) là một phương pháp điều trị tiểu đường dựa trên việc điều chỉnh liều insulin theo mức đường huyết trước bữa ăn. Tuy nhiên, phương pháp này đang gây nhiều tranh cãi do hiệu quả kiểm soát đường huyết không ổn định. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về SSI, những ưu điểm và hạn chế, cũng như các lựa chọn điều trị thay thế.

1. Các Liệu Pháp Insulin Phổ Biến

Insulin là một hormone thiết yếu giúp cơ thể sử dụng đường (glucose) từ thức ăn để tạo năng lượng. Ở những người mắc bệnh tiểu đường, cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không thể sử dụng insulin hiệu quả. Do đó, việc sử dụng insulin từ bên ngoài là cần thiết để kiểm soát lượng đường trong máu. Có nhiều phương pháp sử dụng insulin khác nhau, mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng:

• Liều lượng cố định:
  • Đây là phương pháp đơn giản nhất, trong đó bạn tiêm một lượng insulin nhất định vào mỗi bữa ăn, không thay đổi theo chỉ số đường huyết hoặc lượng thức ăn bạn tiêu thụ. Ví dụ, bạn có thể tiêm 6 đơn vị insulin vào buổi sáng và 8 đơn vị vào buổi tối.
  • Ưu điểm: Dễ thực hiện, phù hợp cho người mới bắt đầu sử dụng insulin.
  • Nhược điểm: Không linh hoạt, không điều chỉnh được theo sự thay đổi của đường huyết hoặc lượng thức ăn, có thể dẫn đến đường huyết cao hoặc thấp bất thường.
• Liệu pháp insulin liều bậc thang (SSI):
  • Trong phương pháp này, liều insulin được điều chỉnh dựa trên mức đường huyết đo được ngay trước bữa ăn. Mức đường huyết càng cao, liều insulin cần tiêm càng lớn.
  • Ưu điểm: Đơn giản, dễ thực hiện trong môi trường bệnh viện hoặc cơ sở y tế.
  • Nhược điểm: Hiệu quả kiểm soát đường huyết không ổn định, không xét đến các yếu tố ảnh hưởng đến đường huyết.
• Tỉ lệ tinh bột so với lượng insulin:
  • Phương pháp này phức tạp hơn, đòi hỏi bạn phải tính toán lượng insulin cần tiêm dựa trên lượng tinh bột bạn sẽ ăn và một yếu tố điều chỉnh để ổn định đường huyết trước bữa ăn.
  • Ví dụ, nếu tỉ lệ tinh bột và insulin của bạn là 10:1 và bạn ăn 30g tinh bột, bạn sẽ cần tiêm 3 đơn vị insulin. Nếu đường huyết của bạn cao hơn mục tiêu, bạn sẽ cần tiêm thêm insulin để điều chỉnh.
  • Ưu điểm: Linh hoạt, kiểm soát đường huyết tốt hơn sau bữa ăn.
  • Nhược điểm: Đòi hỏi kiến thức và kỹ năng, phức tạp hơn so với các phương pháp khác.

2. Liệu Pháp Insulin Liều Bậc Thang (SSI) Hoạt Động Như Thế Nào?

Liệu pháp insulin liều bậc thang (SSI) hoạt động dựa trên việc đo đường huyết thường xuyên, thường là 4 lần một ngày: trước mỗi bữa ăn và trước khi đi ngủ. Bạn sẽ sử dụng máy đo đường huyết cá nhân để kiểm tra mức đường huyết của mình. Dựa trên kết quả đo được, bạn sẽ điều chỉnh liều insulin tác dụng nhanh (ví dụ: insulin lispro, aspart, hoặc glulisine) theo một bảng hướng dẫn đã được thiết lập trước. Ví dụ:

• Nếu đường huyết của bạn dưới 100 mg/dL, bạn có thể không cần tiêm insulin.
• Nếu đường huyết của bạn từ 100-150 mg/dL, bạn có thể tiêm 2 đơn vị insulin.
• Nếu đường huyết của bạn từ 151-200 mg/dL, bạn có thể tiêm 4 đơn vị insulin, v.v.

Liều insulin sẽ tăng lên khi mức đường huyết tăng lên. Mục tiêu là đưa đường huyết về mức mục tiêu trước khi ăn.

3. Các Vấn Đề Thường Gặp với SSI

Mặc dù SSI có vẻ đơn giản và dễ thực hiện, nhưng nó có một số hạn chế và vấn đề tiềm ẩn:

• Hiệu quả không rõ ràng:
  • Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng SSI không phải là phương pháp hiệu quả nhất để kiểm soát đường huyết. Một bài báo của Hiệp hội Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ đã xem xét các nghiên cứu trong gần 40 năm và nhận thấy rằng không có bằng chứng rõ ràng nào cho thấy SSI cải thiện việc kiểm soát đường huyết. [^1]
  • Trên thực tế, SSI có thể dẫn đến dao động đường huyết lớn, với những đợt tăng hoặc giảm đường huyết đột ngột.
• Không xét đến các yếu tố ảnh hưởng:
  • SSI chỉ dựa vào mức đường huyết hiện tại và bỏ qua nhiều yếu tố quan trọng khác có thể ảnh hưởng đến nhu cầu insulin của bạn, bao gồm:
    • Chế độ ăn uống: Lượng carbohydrate (tinh bột, đường) trong bữa ăn của bạn có tác động lớn đến đường huyết. SSI không tính đến lượng carbohydrate bạn sẽ ăn.
    • Cân nặng: Những người có cân nặng khác nhau có nhu cầu insulin khác nhau. SSI không điều chỉnh liều insulin theo cân nặng.
    • Tiền sử dùng insulin: Nhu cầu insulin của bạn có thể thay đổi theo thời gian. SSI không xem xét tiền sử sử dụng insulin của bạn.
    • Mức độ hoạt động thể chất: Tập thể dục làm tăng độ nhạy insulin. SSI không điều chỉnh liều insulin theo mức độ hoạt động thể chất của bạn.
• Dựa vào liều trước đó:
  • SSI điều chỉnh liều insulin dựa trên hiệu quả của liều trước đó. Điều này có nghĩa là nếu liều insulin trước đó của bạn không đủ, liều tiếp theo cũng có thể không đủ. Điều này có thể dẫn đến một vòng luẩn quẩn của việc điều chỉnh liều không hiệu quả.
  • Hơn nữa, việc tiêm insulin quá gần nhau có thể dẫn đến chồng chéo tác dụng và gây hạ đường huyết.

4. SSI Ở Thời Điểm Hiện Tại

Ngày nay, SSI ít được sử dụng hơn so với trước đây. Nhiều tổ chức y tế, bao gồm cả Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), không khuyến khích sử dụng SSI trong bệnh viện và các cơ sở chăm sóc dài hạn. [^2] Thay vào đó, họ khuyến nghị sử dụng các phương pháp kiểm soát đường huyết chủ động hơn, chẳng hạn như:

• Insulin nền-bolus: Phương pháp này bao gồm tiêm một loại insulin tác dụng kéo dài (insulin nền) để duy trì mức đường huyết ổn định giữa các bữa ăn và tiêm insulin tác dụng nhanh (insulin bolus) trước mỗi bữa ăn để kiểm soát đường huyết sau ăn.
• Bơm insulin: Bơm insulin là một thiết bị nhỏ được đeo bên ngoài cơ thể, cung cấp một lượng insulin liên tục trong suốt cả ngày. Bạn có thể điều chỉnh liều insulin theo nhu cầu của mình.

Tuy nhiên, một báo cáo từ Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ trên tạp chí Diabetes Care khuyến cáo rằng cần có thêm nhiều nghiên cứu trước khi đưa ra bất kỳ kết luận chắc chắn nào về SSI. [^3]

Nếu bạn đang sử dụng SSI, hãy thảo luận với bác sĩ của bạn về các lựa chọn điều trị khác. Bác sĩ có thể giúp bạn tìm ra phương pháp kiểm soát đường huyết tốt nhất cho bạn.

5. Lưu Ý Quan Trọng

• Không nên sử dụng SSI trong thời gian dài cho những người sống trong viện dưỡng lão.
• Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quyết định lựa chọn liệu pháp điều trị tiểu đường.

Bệnh tiểu đường là một bệnh mãn tính đòi hỏi sự quản lý cẩn thận. Có nhiều lựa chọn điều trị khác nhau, và điều quan trọng là phải làm việc với bác sĩ của bạn để tìm ra phương pháp phù hợp nhất với bạn. Hãy nhớ rằng, việc kiểm soát đường huyết tốt có thể giúp bạn ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng của bệnh tiểu đường và cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.

Nguồn tham khảo:

[^1]: Hiệp hội Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ: https://www.aafp.org/ [^2]: Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA): https://www.diabetes.org/ [^3]: Tạp chí Diabetes Care: https://diabetesjournals.org/care