Bài viết cung cấp tổng quan về các phương pháp điều trị tiểu đường phổ biến hiện nay như liệu pháp insulin, chế độ ăn uống, vận động và các loại thuốc. Việc kiểm soát đường huyết thường xuyên, chế độ ăn uống khoa học và vận động hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cho người bệnh tiểu đường.

Tổng quan về điều trị tiểu đường

Tiểu đường đang trở thành một vấn đề sức khỏe toàn cầu, và Việt Nam cũng không ngoại lệ, với tỷ lệ người mắc bệnh ngày càng tăng. Vậy làm thế nào để phòng ngừa và kiểm soát bệnh tiểu đường một cách hiệu quả? Mặc dù hiện tại chưa có phương pháp chữa trị dứt điểm, nhưng bệnh tiểu đường hoàn toàn có thể được điều trị và kiểm soát tốt, giúp người bệnh có một cuộc sống khỏe mạnh.

Các phương pháp điều trị tiểu đường phổ biến

Đối với những người mắc tiểu đường tuýp 2 ở giai đoạn nhẹ, việc kiểm soát bệnh thông qua chế độ ăn uống và luyện tập thể dục có thể đủ để duy trì mức đường huyết ổn định, thậm chí không cần dùng thuốc. Tuy nhiên, việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố cá nhân, bao gồm:

• Độ tuổi: Phương pháp điều trị cần phù hợp với độ tuổi của bệnh nhân.
• Tình trạng sức khỏe tổng quát: Các bệnh lý khác có thể ảnh hưởng đến lựa chọn điều trị.
• Tiền sử bệnh: Các bệnh đã mắc trước đây cũng cần được xem xét.
• Loại tiểu đường: Tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2 có phương pháp điều trị khác nhau.
• Mức độ bệnh: Bệnh ở giai đoạn nào sẽ quyết định mức độ can thiệp.
• Khả năng dung nạp thuốc: Một số người có thể không dung nạp một số loại thuốc.
• Phương pháp điều trị trước đây: Đánh giá hiệu quả của các phương pháp đã áp dụng.
• Dự đoán tiến triển của bệnh: Tiên lượng bệnh giúp đưa ra kế hoạch điều trị dài hạn.
• Ý kiến và nguyện vọng của bệnh nhân: Bệnh nhân cần được tham gia vào quá trình quyết định phương pháp điều trị.

Quá trình điều trị tiểu đường thường bao gồm:

• Chế độ ăn uống và luyện tập: Thay đổi lối sống để kiểm soát đường huyết.
• Thuốc trị tiểu đường: Sử dụng các loại thuốc uống hoặc tiêm để hạ đường huyết.
• Insulin: Tiêm insulin để bổ sung lượng insulin thiếu hụt (đặc biệt quan trọng với tiểu đường tuýp 1).

Bác sĩ có thể kê toa những loại thuốc nào?

Có nhiều loại thuốc uống khác nhau được sử dụng để điều trị tiểu đường tuýp 2. Một số loại thuốc có thể giúp tuyến tụy sản xuất insulin hiệu quả hơn, trong khi những loại khác giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn.

Các loại thuốc viên và thuốc tiêm điều trị tiểu đường có nhiều cơ chế tác động khác nhau. Một số bệnh nhân có thể cần sử dụng kết hợp nhiều loại thuốc để đạt hiệu quả kiểm soát đường huyết tốt nhất. Thậm chí, một số loại thuốc này có thể được sử dụng cùng với insulin ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 để giúp kiểm soát lượng đường trong máu.

Liệu pháp Insulin

Liệu pháp insulin là bắt buộc đối với những người mắc tiểu đường tuýp 1, vì tuyến tụy của họ không còn khả năng sản xuất insulin. Trong trường hợp tiểu đường tuýp 2, cơ thể có thể không hấp thụ insulin hiệu quả hoặc tuyến tụy sản xuất không đủ insulin. Do đó, một số bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 có thể cần đến liệu pháp insulin nếu các phương pháp điều trị khác không đủ để duy trì mức đường huyết an toàn.

Do các enzyme trong dạ dày có thể phá hủy insulin, việc uống insulin không hiệu quả. Insulin cần được đưa trực tiếp vào máu bằng cách tiêm. Các dụng cụ tiêm phổ biến bao gồm:

• Ống tiêm và kim tiêm: Phương pháp truyền thống.
• Bút tiêm insulin: Chứa hộp hoặc ống insulin với liều lượng đã được định sẵn, tiện lợi khi sử dụng.
• Ống bơm insulin: Thiết bị nhỏ gọn, có thể đeo trên người, cung cấp insulin liên tục trong suốt cả ngày.
• Insulin dạng hít: Một số loại insulin dạng hít mới cũng đã được phê duyệt và có mặt trên thị trường, mang lại sự tiện lợi hơn cho người bệnh.

Không phải tất cả các loại insulin đều giống nhau. Chúng khác nhau về thời gian bắt đầu tác dụng, thời gian đạt hiệu quả tối đa và thời gian duy trì tác dụng trong cơ thể. Vì lý do này, bác sĩ có thể kê đơn nhiều loại insulin khác nhau để sử dụng vào các thời điểm khác nhau trong ngày, bao gồm:

• Insulin tác dụng nhanh: Bắt đầu tác dụng nhanh chóng, thường được sử dụng trước bữa ăn.
• Insulin tác dụng ngắn: Tác dụng chậm hơn insulin tác dụng nhanh, cũng thường được sử dụng trước bữa ăn.
• Insulin tác dụng trung bình: Tác dụng kéo dài hơn insulin tác dụng nhanh và ngắn, thường được sử dụng một hoặc hai lần mỗi ngày.
• Insulin tác dụng kéo dài: Cung cấp một lượng insulin ổn định trong suốt cả ngày, giúp kiểm soát đường huyết nền.
• Insulin trộn sẵn: Kết hợp các loại insulin tác dụng khác nhau để đơn giản hóa việc tiêm.

Làm thế nào để kiểm soát bệnh tiểu đường?

Kiểm tra đường huyết thường xuyên là cách tốt nhất để biết liệu lượng đường trong máu của bạn có nằm trong phạm vi mục tiêu hay không. Có rất nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong máu và gây ra những biến động không mong muốn, bao gồm:

• Thức ăn: Loại thức ăn và lượng thức ăn bạn ăn.
• Chế độ vận động: Tập thể dục có thể làm giảm lượng đường trong máu.
• Các loại thuốc: Một số loại thuốc có thể làm tăng hoặc giảm lượng đường trong máu.
• Bệnh khác: Khi bị bệnh, cơ thể bạn có thể sản xuất nhiều glucose hơn.
• Đồ uống có cồn: Rượu có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong máu.
• Thời điểm trong ngày: Lượng đường trong máu có thể thay đổi vào các thời điểm khác nhau trong ngày.
• Căng thẳng: Căng thẳng có thể làm tăng lượng đường trong máu.

Việc theo dõi lượng đường trong máu thường xuyên và ghi lại kết quả sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cách cơ thể mình phản ứng với các yếu tố khác nhau, từ đó điều chỉnh chế độ ăn uống, luyện tập và thuốc men cho phù hợp. Điều này đặc biệt quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường.

Một cách khác để đánh giá hiệu quả của kế hoạch điều trị tiểu đường là xét nghiệm nồng độ HbA1c (còn gọi là A1C). Xét nghiệm này đo lượng đường trong máu trung bình của bạn trong khoảng thời gian 2-3 tháng. Kết quả xét nghiệm HbA1c cho biết liệu bạn có cần thay đổi chế độ ăn uống, phác đồ insulin hoặc các yếu tố khác trong kế hoạch điều trị hay không.

Mức HbA1c lý tưởng ở mỗi bệnh nhân có thể khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức khỏe tổng thể và các yếu tố khác. Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA) khuyến nghị mức HbA1c dưới 7% cho nhiều người, nhưng con số này có thể không phù hợp với tất cả mọi người. Bệnh nhân nên thảo luận với bác sĩ về mức HbA1c mục tiêu của mình.

Chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống đóng một vai trò then chốt trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường. Không có một chế độ ăn uống duy nhất nào phù hợp với tất cả mọi người. Tuy nhiên, những người mắc bệnh tiểu đường nên tập trung vào việc lựa chọn các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng, ít chất béo và calo, chẳng hạn như:

• Trái cây và rau quả: Cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Nguồn cung cấp carbohydrate phức hợp và chất xơ tốt.
• Protein nạc: Thịt gà, cá, đậu và các loại hạt.
• Sản phẩm từ sữa ít béo: Cung cấp canxi và vitamin D.

Kiểm soát khẩu phần ăn cũng rất quan trọng để duy trì lượng đường trong máu ổn định. Đồng thời, việc cân bằng tỷ lệ carbohydrate, protein, đường và chất béo trong mỗi bữa ăn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường. Theo dõi lượng đường trong máu sau bữa ăn có thể giúp bạn, bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng xác định những loại thực phẩm nào phù hợp nhất với bạn và những loại thực phẩm nào bạn nên tránh.

Vận động

Vận động thường xuyên mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân tiểu đường, bao gồm:

• Giảm lượng đường trong máu: Tập thể dục giúp cơ thể sử dụng glucose hiệu quả hơn.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Vận động giúp đốt cháy calo và giảm cân.
• Tăng độ nhạy insulin: Tập thể dục giúp cơ thể phản ứng tốt hơn với insulin, từ đó giảm nhu cầu insulin.

Các bài tập thể dục nhịp điệu như đi bộ, chạy bộ, bơi lội và đạp xe đặc biệt hữu ích cho bệnh nhân tiểu đường. Ngay cả khi phương pháp điều trị tiểu đường của mỗi người là khác nhau, việc tập thể dục khoảng 30 phút mỗi ngày có thể giúp kiểm soát tình trạng bệnh. Tuy nhiên, trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo rằng nó phù hợp với độ tuổi, thể trạng và tình trạng sức khỏe của bạn.