Xét nghiệm dung nạp glucose đường uống: Cách phát hiện sớm tiểu đường
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, chuyên khoa tim mạch. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một xét nghiệm quan trọng giúp phát hiện sớm bệnh tiểu đường tuýp 2, đó là xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (Oral Glucose Tolerance Test - OGTT).
Xét nghiệm dung nạp glucose là gì?
Xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT) là một phương pháp hữu hiệu để bác sĩ chẩn đoán bệnh tiểu đường tuýp 2. Xét nghiệm này giúp đánh giá khả năng cơ thể bạn kiểm soát mức insulin và đường trong máu như thế nào. Đây là một xét nghiệm nhanh chóng và không gây đau đớn nhiều, giúp phát hiện sớm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, từ đó có những biện pháp can thiệp kịp thời.
Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), OGTT là một trong những tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán tiền tiểu đường và tiểu đường thai kỳ (https://www.diabetes.org/).
Quy trình xét nghiệm
Để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác, bạn cần tuân thủ một số hướng dẫn trước, trong và sau khi thực hiện.
Chuẩn bị:
- Nhịn ăn uống: Bạn sẽ cần nhịn ăn và uống (trừ nước lọc) trong khoảng 8 tiếng trước khi xét nghiệm. Điều này giúp đảm bảo đường huyết của bạn ở mức cơ bản, không bị ảnh hưởng bởi thức ăn.
- Chế độ ăn: Trong 3 ngày trước khi xét nghiệm, hãy tập trung vào chế độ ăn giàu carbohydrate (khoảng 150-200g carbohydrate mỗi ngày). Điều này giúp cơ thể bạn phản ứng chính xác hơn với glucose trong quá trình xét nghiệm.
- Tránh chất kích thích: Không nên uống cà phê hoặc hút thuốc vào buổi sáng xét nghiệm, vì chúng có thể ảnh hưởng đến kết quả.
Thực hiện:
- Uống dung dịch glucose: Tại bệnh viện hoặc phòng khám, bạn sẽ được yêu cầu uống một dung dịch chứa 75-100g glucose. Dung dịch này có vị ngọt đậm.
- Lấy máu theo dõi: Trong vòng 3 giờ tiếp theo, các nhân viên y tế sẽ lấy máu của bạn nhiều lần (thường là 4 lần) để kiểm tra sự thay đổi nồng độ đường trong máu. Các mẫu máu này thường được lấy sau các khoảng thời gian nhất định (ví dụ: 30 phút, 60 phút, 90 phút và 120 phút sau khi uống dung dịch glucose).
Đọc kết quả
Sau khi có kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ phân tích và đánh giá khả năng dung nạp glucose của bạn.
- Người bình thường: Ở những người không mắc bệnh tiểu đường, lượng đường trong máu sẽ tăng lên đáng kể ngay sau khi uống dung dịch glucose. Tuy nhiên, sau đó, insulin sẽ giúp đưa đường huyết trở lại mức bình thường một cách nhanh chóng.
- Người bệnh tiểu đường: Ở những người mắc bệnh tiểu đường, đường huyết cũng sẽ tăng lên đáng kể sau khi uống dung dịch glucose. Tuy nhiên, nồng độ đường của họ sẽ duy trì ở mức cao trong thời gian dài hơn so với người không mắc bệnh tiểu đường, do cơ thể họ không sản xuất đủ insulin hoặc insulin không hoạt động hiệu quả.
- Rối loạn dung nạp glucose (tiền tiểu đường): Nếu kết quả xét nghiệm cho thấy đường huyết của bạn cao hơn mức bình thường nhưng chưa đạt ngưỡng chẩn đoán tiểu đường, bạn có thể được chẩn đoán mắc chứng rối loạn dung nạp glucose (Impaired Glucose Tolerance - IGT), hay còn gọi là tiền tiểu đường.
Chẩn đoán bệnh tiểu đường
Bác sĩ sẽ chẩn đoán bạn mắc bệnh tiểu đường nếu kết quả xét nghiệm dung nạp glucose đường uống cho thấy phản ứng glucose và insulin kém trong hai lần xét nghiệm khác nhau, được thực hiện vào hai ngày khác nhau. Điều này giúp đảm bảo tính chính xác của chẩn đoán.
- Tiểu đường thai kỳ: Trong trường hợp phụ nữ mang thai thực hiện xét nghiệm này, họ có thể được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường thai kỳ nếu nồng độ đường huyết lúc đói của họ cao và không thể trở lại bình thường sau khi thực hiện xét nghiệm dung nạp glucose đường uống.
Ý nghĩa của việc phát hiện sớm
Việc phát hiện sớm bệnh tiểu đường thông qua xét nghiệm dung nạp glucose đường uống có ý nghĩa vô cùng quan trọng, vì nó cho phép bạn thực hiện các biện pháp can thiệp kịp thời để ngăn ngừa hoặc làm chậm tiến triển của bệnh.
- Ngăn ngừa biến chứng: Điều trị sớm bệnh tiểu đường giúp ngăn ngừa hoặc làm chậm sự phát triển của các biến chứng nguy hiểm, bao gồm tổn thương thần kinh, bệnh tim mạch, bệnh thận, tổn thương mắt và các vấn đề về bàn chân.
- Cải thiện chất lượng cuộc sống: Kiểm soát tốt đường huyết giúp bạn duy trì năng lượng, cải thiện tâm trạng và nâng cao chất lượng cuộc sống tổng thể.
- Thay đổi lối sống: Ngay cả khi bạn được chẩn đoán mắc chứng rối loạn dung nạp glucose, bạn vẫn có thể ngăn ngừa tiến triển thành bệnh tiểu đường bằng cách thực hiện những thay đổi lối sống lành mạnh.
- Giảm cân: Giảm 5-10% trọng lượng cơ thể có thể cải thiện đáng kể khả năng kiểm soát đường huyết.
- Tập thể dục: Tập thể dục vừa phải (ví dụ: đi bộ nhanh, chạy bộ, bơi lội) ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần có thể giảm nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường gần 50%.
Theo nghiên cứu của Knowler WC và cộng sự đăng trên tạp chí Diabetes Prevention Program Research Group, thay đổi lối sống tích cực có thể giảm đáng kể nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường tuýp 2 ở những người có nguy cơ cao (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11772294/).
Cách xét nghiệm được thực hiện
Để hiểu rõ hơn về quy trình xét nghiệm, hãy cùng xem xét chi tiết các bước thực hiện:
- Nhịn ăn: Bạn sẽ được yêu cầu nhịn ăn và uống (trừ nước lọc) trong khoảng 8-12 tiếng trước khi xét nghiệm.
- Ngưng thuốc (nếu cần): Bác sĩ có thể yêu cầu bạn ngưng sử dụng một số loại thuốc nhất định trước khi xét nghiệm, nếu chúng có thể ảnh hưởng đến kết quả. Hãy thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang dùng.
- Lấy máu lần đầu: Đầu tiên, bạn sẽ được lấy máu để đo nồng độ đường trong máu trước khi uống dung dịch glucose.
- Uống dung dịch glucose: Tiếp theo, bạn sẽ được yêu cầu uống một dung dịch chứa glucose, thường có vị rất ngọt.
- Lấy máu định kỳ: Các mẫu máu sẽ được lấy thêm giữa các khoảng thời gian bằng nhau, thường là mỗi 30 hoặc 60 phút, hoặc một xét nghiệm đơn lẻ sau 2 giờ. Tổng thời gian xét nghiệm có thể kéo dài đến 3 giờ.
- Chờ đợi: Trong thời gian chờ đợi giữa các lần lấy máu, bạn nên mang theo sách báo hoặc làm một việc gì đó để giải trí và thư giãn.
Kết quả xét nghiệm
Kết quả xét nghiệm dung nạp glucose đường uống sẽ được biểu thị bằng các chỉ số đường huyết tại các thời điểm khác nhau. Dưới đây là các mức đường huyết tham khảo:
- Người không bị tiểu đường:
- Đường huyết lúc đói (trước khi xét nghiệm): Dưới 6 mmol/l (108 mg/dL).
- Sau 2 tiếng: Dưới 7.8 mmol/l (140 mg/dL).
- Người bị rối loạn dung nạp glucose (IGT):
- Đường huyết lúc đói: 6.0–7.0 mmol/l (108-126 mg/dL).
- Sau 2 tiếng: 7.9–11.0 mmol/l (142-198 mg/dL).
- Người bị tiểu đường:
- Đường huyết lúc đói: Trên 7.0 mmol/l (126 mg/dL).
- Sau 2 tiếng: Trên 11.0 mmol/l (198 mg/dL).
Lưu ý: Các giá trị này có thể thay đổi tùy theo tiêu chuẩn của từng phòng xét nghiệm.
Lời khuyên sau xét nghiệm
Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra những lời khuyên phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
- Rối loạn dung nạp glucose: Nếu bạn được chẩn đoán mắc chứng rối loạn dung nạp glucose, bác sĩ sẽ khuyến nghị bạn thực hiện những thay đổi lối sống lành mạnh, chẳng hạn như giảm cân, tập thể dục thường xuyên và ăn uống khoa học. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc hạ đường huyết để giúp kiểm soát đường huyết của bạn.
- Tiểu đường: Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kiểm soát đường huyết để giúp cơ thể bạn hạ thấp lượng đường trong máu. Bạn cũng sẽ cần tuân thủ chế độ ăn uống và tập luyện đặc biệt để kiểm soát bệnh tiểu đường một cách hiệu quả.
Hi vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về xét nghiệm dung nạp glucose đường uống. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, đừng ngần ngại hỏi ý kiến bác sĩ của bạn.