Rung nhĩ và Cuồng nhĩ: Phân biệt, Điều trị và Phòng ngừa
Rung nhĩ và cuồng nhĩ là hai loại rối loạn nhịp tim thường gặp. Bệnh xảy ra khi có vấn đề với hệ thống điện học của tim, khiến tim đập không đều. Việc phân biệt rõ ràng giữa hai bệnh lý này rất quan trọng, vì nó ảnh hưởng đến phương pháp điều trị và tiên lượng lâu dài của người bệnh.
1. Rung nhĩ và Cuồng nhĩ là gì?
- Cuồng nhĩ:
- Là một loại nhịp nhanh nhĩ, dẫn đến rối loạn nhịp tim. Trong đó, tâm nhĩ bị cuồng động, phát ra tín hiệu khiến tim đập quá nhanh.
- Theo Medscape, cuồng nhĩ thường liên quan đến vòng vào lại lớn ở tâm nhĩ phải.
- Điện tâm đồ (ECG) thường ghi nhận các nhát thất bóp đều đặn. Điều này được chứng minh dưới khảo sát điện sinh lý, cơ chế của cuồng nhĩ là những vòng vào lại có kích thước lớn.
- Rung nhĩ:
- Cũng là một loại nhịp nhanh nhĩ, tuy nhiên, rối loạn nhịp tim xảy ra thường hỗn loạn hơn và dẫn đến nhịp tim nhanh chậm thất thường, khiến người bệnh cảm thấy hồi hộp, khó chịu vùng ngực trái.
- Theo acc.org, rung nhĩ đặc trưng bởi hoạt động điện học hỗn loạn, không đồng bộ ở tâm nhĩ.
- Điểm khác biệt này so với cuồng nhĩ là do trong rung nhĩ, hai buồng nhĩ nhận tín hiệu điện từ vô tổ chức và dẫn truyền các tín hiệu này một cách bừa bãi xuống hai thất thay vì do các vòng vào lại như trong cuồng nhĩ. Các vòng vào lại trong rung nhĩ, nếu có, thường ít gặp hơn và có kích thước nhỏ, nên việc kiểm soát bằng cách can thiệp sẽ không hiệu quả cao.
- Chẩn đoán phân biệt bằng điện tâm đồ (ECG):
- Trong thực hành lâm sàng, bác sĩ sẽ phân biệt hai chẩn đoán này chủ yếu là nhờ vào điện tâm đồ.
- Đường biểu diễn điện tim của sóng co bóp từ hai nhĩ trong rung nhĩ là một đường lăn tăn không đều, trong khi ở cuồng nhĩ là dạng răng cưa đều đặn.
- Tầm quan trọng của việc phân biệt:
- Cả hai tình trạng này đều làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối, gây đột quỵ não.
- Việc phân biệt giữa rung nhĩ và cuồng nhĩ rất quan trọng, do ảnh hưởng đến điều trị và tiên lượng lâu dài của người bệnh. Theo ahajournals.org, việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào loại rối loạn nhịp tim, triệu chứng và các bệnh lý đi kèm.
- Tần số nhịp tim, các triệu chứng và việc giảm nguy cơ hình thành máu đông đều có thể quản lý được bằng thuốc (như warfarin hoặc thuốc chống đông máu thế hệ mới - NOAC).
- Cuồng nhĩ có thể giải quyết triệt để bằng cắt đốt, trong khi rung nhĩ chủ yếu điều trị nội khoa.
2. Cảm giác của người bệnh rung nhĩ và cuồng nhĩ
- Phát hiện bệnh:
- Nhiều bệnh nhân chỉ được chẩn đoán khi đã xảy ra biến chứng nhồi máu não, hoặc trong quá trình thăm khám sức khỏe tổng quát. * Theo vnah.org.vn, một số bệnh nhân có thể không có triệu chứng rõ ràng. * Chỉ một số ít người bệnh đi khám vì triệu chứng rối loạn nhịp đơn thuần.* Triệu chứng không đặc hiệu:
- Sự khác biệt về triệu chứng cơ năng giữa rung nhĩ và cuồng nhĩ thường rất mơ hồ và không đặc hiệu.* Các triệu chứng lâm sàng phổ biến:
- Đánh trống ngực: Người bệnh cảm thấy tim mình đập mạnh. * Mệt mỏi * Hụt hơi * Mờ mắt, choáng váng * Cảm giác như sắp ngất đi* Các triệu chứng nghiêm trọng hơn:
- Khó thở * Đau ngực hoặc nặng ngực * Đổ mồ hôi * Ngất xỉu hoặc mất ý thức
3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
- Nguyên nhân chưa rõ ràng:
- Cho đến nay, nguyên nhân gây ra rung nhĩ hoặc cuồng nhĩ vẫn chưa được hiểu biết chắc chắn.* Các yếu tố nguy cơ tương tự nhau:
- Nhiều bác sĩ và các chuyên gia chăm sóc sức khỏe đều thống nhất cho rằng các yếu tố nguy cơ của hai chứng rối loạn nhịp tim này về cơ bản là giống nhau:
- Tăng huyết áp * Bệnh đái tháo đường * Suy tim * Béo phì * Bất kỳ các bệnh lý cấp tính hay mạn tính trên tim có mức độ nghiêm trọng như bệnh van tim, bệnh cơ tim và/hoặc tình trạng thiếu máu cục bộ * Tuổi cao * Có phẫu thuật trên tim gần đây * Bệnh phổi mãn tính * Hội chứng ngưng thở khi ngủ * Bệnh cường giáp * Uống rượu quá mức hoặc có sử dụng rượu mạnh liên tục
4. Điều trị rung nhĩ và cuồng nhĩ
- Điều trị tương tự:
- Nói chung, vì hai dạng rối loạn nhịp tim này có cách biểu hiện giống nhau và nguy cơ biến chứng cũng không khác nhau, việc điều trị hầu như tương tự nhau.* Các nhóm thuốc:
- Mặc dù cách lựa chọn thuốc và liều lượng có thể thay đổi tùy vào thể trạng người bệnh và các bệnh lý đi kèm, các nhóm thuốc đã được chứng minh là có hiệu quả để điều trị rung nhĩ và cuồng nhĩ theo khuyến cáo là:
- Thuốc chống loạn nhịp * Thuốc kiểm soát tần số thất * Thuốc chống đông máu (để ngăn ngừa cục máu đông)* Can thiệp bằng phẫu thuật điện tim (cắt đốt) cho cuồng nhĩ:
- Đối với cuồng nhĩ đơn thuần có vòng vào lại lớn, người bệnh có thể được cân nhắc chỉ định can thiệp bao gồm phẫu thuật điện tim học trên tim, cắt đốt (cắt đứt vòng vào lại bằng sóng vô tuyến, cắt đốt bằng laser, cắt bằng phương pháp đóng băng) trên vùng mô nhĩ bệnh lý. * Từ đó, vùng mô nhĩ sau can thiệp sẽ hạn chế tạo ra các xung điện hay các đường dẫn truyền bất thường, nhịp tim được chỉ huy bởi một ổ chủ nhịp với tần số đều đặn theo sinh lý.* Phòng ngừa:
- Dù rung nhĩ và cuồng nhĩ rất khó để ngăn chặn vì có rất nhiều nguyên nhân tiềm ẩn không thể thay đổi như lớn tuổi, mọi người vẫn có thể chủ động phòng ngừa mắc bệnh bằng cách tránh mắc phải các bệnh lý nguy cơ với các hoạt động đơn giản hằng ngày:
- Hoạt động thể chất thường xuyên * Tiêu thụ một chế độ ăn lành mạnh cho tim, ít muối, chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa và cholesterol * Tránh uống quá nhiều rượu và caffeine * Không hút thuốc * Duy trì cân nặng khỏe mạnh * Điều trị tốt các yếu tố nguy cơ, bệnh tiềm ẩn như tăng huyết áp, hội chứng ngưng thở khi ngủ, cường giáp, đái tháo đường và bất kỳ bệnh lý nào trên tim, đặc biệt là các cơn đau thắt ngực, bệnh van tim hoặc suy tim.
5. Tiên lượng
- Tiên lượng phụ thuộc vào tình trạng bệnh nền:
- Tiên lượng và tuổi thọ trung bình cho những bệnh nhân rung nhĩ hay cuồng nhĩ là phụ thuộc vào tình trạng cơ bản khác nhau. Các cá nhân có nhiều bệnh lý phức tạp đi kèm và đáp ứng kém với thuốc thì sẽ có tiên lượng xấu hơn, nguy cơ gặp phải biến chứng do rối loạn nhịp cao hơn.* Cuồng nhĩ có tiên lượng tốt hơn nếu được điều trị bằng cắt đốt:
- Trong hầu hết các trường hợp, bệnh nhân chỉ bị cuồng động nhĩ đơn thuần có thể có tiên lượng khả quan hơn so với bệnh nhân bị rung nhĩ. * Điều này là nhờ vào kỹ thuật cắt đốt bằng tần số vô tuyến ngày nay đã đạt được hiệu quả chuyển nhịp cao với tỷ lệ tái phát rất thấp. Nhờ đó, chức năng tim mạch của người bệnh cuồng nhĩ có thể trở lại như bình thường, chỉ cần kiểm tra định kì sau can thiệp mà không cần phải uống thuốc lâu dài.* Biến chứng nghiêm trọng nếu không kiểm soát tốt:
- Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát tốt, cả hai dạng rối loạn nhịp tim nêu trên đều có khả năng trở nên nghiêm trọng. * Mặc dù có một số ý kiến cho rằng cuồng nhĩ ít nguy hiểm hơn rung nhĩ vì có ít nguy cơ thuyên tắc do hình thành cục máu đông trong buồng tim thấp hơn, một khi bệnh cảnh nhồi máu cục bộ xảy ra, tại não là thường gặp nhất, di chứng để lại là vĩnh viễn. Kết luận: Rung nhĩ và cuồng nhĩ đều là hai loại rối loạn nhịp tim khá phổ biến, đều khiến tim đập nhanh hơn bình thường và người bệnh cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực. Sự khác biệt lớn nhất và có ý nghĩa nhất giữa rung nhĩ và cuồng nhĩ là hầu hết các trường hợp cuồng nhĩ có thể được chữa khỏi bằng cắt đốt bằng tần số vô tuyến trong khi rung nhĩ chủ yếu được điều trị bằng thuốc chống loạn nhịp. Hiểu biết được điều này sẽ giúp việc kiểm soát người bệnh được tốt hơn, hạn chế biến chứng do rối loạn nhịp về lâu dài. Chẩn đoán: Bệnh nhân rung nhĩ và cuồng nhĩ cần khám ngay bác sĩ tim mạch vì bệnh có nguy cơ dẫn tới đột quỵ rất nguy hiểm.
- Điện tâm đồ: Là một xét nghiệm thường quy.* Holter điện tâm đồ: Có thể được phát hiện nhờ các thiết bị di động theo dõi nhịp tim trong khoảng thời gian dài.* Event recorder: Theo dõi ECG vài tuần, vài tháng,…* Siêu âm tim: Phát hiện bệnh tim cấu trúc gây ra rung nhĩ.* Xét nghiệm máu: Bệnh lý tuyến giáp hoặc các nguyên nhân khác gây ra rung nhĩ,…* Nghiệm pháp gắng sức, X-quang ngực: Giúp bác sĩ giải thích các dấu hiệu và triệu chứng.