Siêu âm và Chụp chiếu Bụng trong Chẩn đoán Phình Động mạch chủ Bụng
Siêu âm, chụp chiếu bụng là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, chi phí thấp, có thể thực hiện nhiều lần và nhanh chóng tại tất cả các cơ sở y tế. Các phương pháp này góp phần quan trọng trong việc tăng cường tỷ lệ chẩn đoán chính xác bệnh lý phình động mạch chủ bụng.
1. Tổng quan về Phình Động Mạch Chủ Bụng
1.1. Phình Động Mạch Chủ Bụng là gì?
Phình động mạch là tình trạng giãn bất thường, khu trú của thành mạch máu, làm mất đi tính song song vốn có của thành mạch. Theo acc.org, Phình động mạch chủ bụng (AAA) được xác định khi đường kính lớn nhất của động mạch chủ bụng vượt quá 1,5 lần đường kính của đoạn động mạch bình thường ở phía trên nó. Thông thường, đường kính trung bình của động mạch chủ bụng ở người trưởng thành khỏe mạnh là khoảng 2cm. Vì vậy, khi đường kính động mạch chủ bụng lớn hơn 3cm, tình trạng này được coi là phình động mạch chủ bụng.
Điều quan trọng cần lưu ý là phình động mạch chủ bụng dưới thận chiếm phần lớn (90-95%) các trường hợp phình động mạch chủ bụng. Thêm vào đó, có đến 40% bệnh nhân bị phình động mạch chủ bụng cũng đồng thời bị phình động mạch chậu kèm theo.
1.2. Nguyên nhân gây Phình Động Mạch Chủ Bụng
Có nhiều yếu tố khác nhau có thể dẫn đến sự phát triển của phình động mạch chủ bụng. Dưới đây là một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ chính:
- Hút thuốc lá: Đây được xem là yếu tố nguy cơ lớn nhất gây phình động mạch chủ bụng. Các hóa chất độc hại trong thuốc lá có thể làm suy yếu thành động mạch, dẫn đến phình.
- Tuổi tác: Nguy cơ phình động mạch chủ bụng tăng lên theo tuổi tác, đặc biệt là ở những người trên 60 tuổi.
- Tăng huyết áp: Huyết áp cao kéo dài có thể gây áp lực lên thành động mạch, làm suy yếu và dẫn đến phình.
- Tăng cholesterol máu và xơ vữa động mạch: Xơ vữa động mạch, tình trạng mảng bám tích tụ trong động mạch, được cho là nguyên nhân lớn gây phình động mạch chủ bụng. Động mạch chủ dưới thận thường chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi quá trình xơ vữa động mạch, do đó đây là vị trí phổ biến của phình động mạch chủ bụng.
- Giới tính và yếu tố di truyền: Nam giới có nguy cơ mắc phình động mạch chủ bụng cao hơn nữ giới. Tiền sử gia đình có người mắc bệnh này cũng làm tăng nguy cơ.
- Các yếu tố khác: Một số yếu tố khác có thể góp phần vào sự phát triển của phình động mạch chủ bụng bao gồm viêm nhiễm, chấn thương và một số bệnh lý di truyền hiếm gặp.
Theo thống kê, tỷ lệ bị phình động mạch chủ bụng tăng nhanh sau 55 tuổi ở nam giới và 70 tuổi ở nữ giới.
1.3. Dấu hiệu nhận biết
Phình động mạch chủ bụng là một bệnh lý nguy hiểm, có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, việc nhận biết các dấu hiệu và thăm khám định kỳ để chẩn đoán sớm là vô cùng quan trọng.
Điều đáng lo ngại là phình động mạch chủ bụng thường không gây ra triệu chứng rõ rệt. Túi phình có thể phát triển từ từ trong nhiều năm mà không gây ra bất kỳ khó chịu nào. Tuy nhiên, nếu túi phình lớn nhanh, rách ra (vỡ phình), hoặc máu chảy dọc theo thành động mạch (bóc tách động mạch chủ), các triệu chứng có thể đến đột ngột và nghiêm trọng.
Một số dấu hiệu phình động mạch chủ bụng có thể gặp, bao gồm:
- Cảm thấy mạch đập trong bụng: Một số người có thể cảm thấy một nhịp đập bất thường trong bụng, giống như nhịp đập của tim.
- Đau bụng hoặc lưng: Đau có thể xuất hiện đột ngột và dữ dội, hoặc âm ỉ và kéo dài. Vị trí đau thường ở giữa bụng hoặc lưng, và có thể lan xuống bẹn, mông và chân. Nếu bạn gặp phải cơn đau đột ngột và dữ dội, đây có thể là dấu hiệu túi phình của bạn sắp bị vỡ.
- Tím tái ngón chân (hiếm gặp): Trong một số trường hợp hiếm gặp, người bệnh có thể bị đau nhức, bị tím tái ở các ngón chân hoặc bàn chân do các mảnh vỡ từ túi phình gây tắc nghẽn các mạch máu nhỏ ở bàn chân và ngón chân.
- Vỡ phình: Đây là tình huống cấp cứu nguy hiểm đến tính mạng. Người bệnh có thể đột ngột cảm thấy mệt lả, chóng mặt hoặc đau dữ dội. Thậm chí có thể mất ý thức. Các triệu chứng khác có thể bao gồm buồn nôn và nôn, toát mồ hôi, tim đập nhanh, đặc biệt là khi đứng.
Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức.
2. Vai trò của Siêu âm, Chụp chiếu Bụng trong Chẩn đoán Phình Động Mạch Chủ Bụng
Siêu âm bụng là một công cụ chẩn đoán hình ảnh hiệu quả và an toàn để phát hiện phình động mạch chủ bụng. Theo các nghiên cứu gần đây, siêu âm bụng có độ nhạy 95% và độ đặc hiệu gần 100% trong chẩn đoán phình động mạch chủ bụng. Điều này có nghĩa là siêu âm có khả năng phát hiện chính xác phần lớn các trường hợp phình động mạch chủ bụng, đồng thời ít khi cho kết quả dương tính giả.
Siêu âm, chụp chiếu bụng là phương pháp không xâm lấn, chi phí thấp và có thể thực hiện nhiều lần trong chẩn đoán phình động mạch chủ bụng. Tỉ lệ chính xác của siêu âm tương đương với chụp CT và MRI. Siêu âm có thể giúp chẩn đoán và theo dõi chứng phình động mạch chủ bụng một cách hiệu quả.
Siêu âm cung cấp thông tin chi tiết về:
- Đường kính thực tế và chiều dài của túi phình động mạch chủ bụng.
- Đường kính lòng túi phình (khi bơm thuốc cản quang).
- Mối liên quan của túi phình với các động mạch chính xuất phát từ động mạch chủ bụng.
Tuy nhiên, siêu âm cũng có những hạn chế nhất định:
- Bệnh nhân béo phì: Ở những bệnh nhân béo phì, sóng siêu âm có thể khó xuyên sâu, làm giảm chất lượng hình ảnh.
- Bụng chướng hơi: Tình trạng bụng chướng hơi nhiều có thể gây cản trở trường khảo sát siêu âm, làm giảm độ chính xác của chẩn đoán.
- Trường hợp vỡ phình động mạch chủ bụng: Trong trường hợp vỡ phình động mạch chủ bụng, siêu âm có thể không đủ để đánh giá toàn diện tình trạng bệnh.
3. Các Siêu âm, Chụp chiếu Bụng Đánh giá Phình Động Mạch Chủ Bụng
Hầu hết bệnh nhân bị phình động mạch chủ bụng không có triệu chứng. Tuy nhiên, một số triệu chứng lâm sàng có thể gợi ý chẩn đoán phình động mạch chủ bụng, bao gồm:
- Đau bụng hoặc lưng: Đau có thể xuất hiện đột ngột và dữ dội, hoặc âm ỉ và kéo dài. Đau thường khu trú ở giữa bụng hoặc lưng, và có thể lan xuống hai chân.
- Vã mồ hôi, chóng mặt: Đây có thể là dấu hiệu của tình trạng tụt huyết áp do vỡ phình.
- Khó thở: Khó thở có thể xảy ra nếu túi phình chèn ép vào các cơ quan lân cận.
- Sờ thấy khối phình: Trong một số trường hợp, có thể sờ thấy khối phình khi thăm khám bụng. Tuy nhiên, khả năng phát hiện khối phình phụ thuộc vào kinh nghiệm của người khám, kích thước của khối phình và độ dày thành bụng của bệnh nhân. Theo thống kê, khoảng 40% các khối phình có thể được sờ thấy khi thăm khám bụng.
- Mạch nhanh, huyết áp thấp: Đây là những dấu hiệu cho thấy tình trạng sốc do mất máu trong trường hợp vỡ phình.
Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh đóng vai trò quan trọng trong việc xác định chẩn đoán phình động mạch chủ bụng:
- Siêu âm bụng: Siêu âm có thể nhận biết gần như 100% vị trí và độ phình của động mạch chủ bụng.
- MSCT scan bụng: Chụp MSCT (cắt lớp vi tính đa dãy) được sử dụng để kiểm tra chính xác kích cỡ vùng bị phình và đánh giá các biến chứng có thể xảy ra.
- Chụp cản quang động mạch: Phương pháp này ít được sử dụng hơn, nhưng có thể cung cấp thông tin chi tiết về cấu trúc mạch máu.
4. Phòng ngừa và Kiểm soát Bệnh Phình Động Mạch Chủ Bụng
Cách tốt nhất để phòng ngừa và kiểm soát bệnh phình động mạch chủ bụng là giữ cho mạch máu càng khỏe mạnh càng tốt.
Một số yếu tố nguy cơ, chẳng hạn như tuổi tác và di truyền, không thể kiểm soát được. Tuy nhiên, các yếu tố nguy cơ khác có thể được điều chỉnh hoặc kiểm soát, điều này làm giảm đáng kể khả năng bạn bị phình động mạch chủ bụng.
Một số biện pháp bạn có thể thực hiện để giảm nguy cơ, bao gồm:
- Không hút thuốc lá, rượu bia: Bỏ thuốc lá là biện pháp quan trọng nhất để giảm nguy cơ phình động mạch chủ bụng. Hạn chế hoặc tránh sử dụng rượu bia.
- Kiểm soát huyết áp: Huyết áp cao là tác nhân quan trọng gây ra bệnh mạch máu. Duy trì huyết áp bình thường bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, kiểm soát căng thẳng và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
- Kiểm soát mức cholesterol: Cholesterol cao dẫn đến xơ vữa động mạch, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây phình động mạch chủ. Thực hiện chế độ ăn uống ít chất béo bão hòa và cholesterol, tập thể dục thường xuyên và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát mức cholesterol.
- Khám sức khỏe thường xuyên: Khi bạn duy trì khám sức khỏe thường xuyên, các vấn đề có thể làm tăng nguy cơ phình động mạch chủ, như tăng huyết áp và cholesterol cao, có thể được phát hiện và điều trị sớm.
Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ phình động mạch chủ bụng, hãy đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và tư vấn bởi các bác sĩ chuyên khoa tim mạch. Việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.