Huyết Khối Tĩnh Mạch Sâu: Khi Nào Cần Đến Phẫu Thuật?
Giới thiệu:
Huyết khối tĩnh mạch sâu (Deep Vein Thrombosis - DVT) là tình trạng cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch sâu, thường ở chân. Tình trạng này có thể gây đau, sưng và nếu cục máu đông di chuyển đến phổi, có thể gây thuyên tắc phổi, một biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.
Hiện nay, huyết khối tĩnh mạch sâu thường được điều trị bằng cách sử dụng thuốc chống đông máu. Tuy nhiên, với cách điều trị nội khoa này, bệnh không được điều trị dứt điểm. Do đó, nhiều bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật điều trị huyết khối tĩnh mạch sâu sau khi sử dụng thuốc chống đông thất bại.
1. Điều Trị Huyết Khối Tĩnh Mạch Sâu
Điều trị nội khoa:
Hầu hết các bệnh nhân có huyết khối tĩnh mạch sâu đều phải điều trị tại bệnh viện. Một số ít bệnh nhân có huyết khối nhỏ, triệu chứng ít và nhẹ có thể điều trị tại nhà dưới sự chăm sóc của nhân viên y tế. Bệnh nhân có thể mang băng thun trước rồi khi giảm phù thì dùng vớ áp lực, tự chích, tuân thủ y lệnh tốt, sức khỏe ổn định, không có bệnh lý đi kèm.
Phương pháp chính để điều trị huyết khối tĩnh mạch sâu là dùng thuốc chống đông. Bắt đầu bằng cách dùng Heparin rồi dẫn xuất coumarine để chống tái phát huyết khối. Theo hướng dẫn của ACCP (American College of Chest Physicians), phác đồ điều trị thường bắt đầu với heparin (UFH hoặc LMWH) hoặc fondaparinux, tiếp theo là warfarin hoặc thuốc chống đông đường uống không phải kháng vitamin K (NOAC) như dabigatran, rivaroxaban, apixaban hoặc edoxaban (Kearon C, et al. Chest. 2016;149(2):315-352).
Ngoài ra, có thể điều trị tiêu sợi huyết (thrombolysis) để làm tiêu cục huyết khối, duy trì chức năng của van tĩnh mạch. Tuy nhiên, tiêu sợi huyết có nguy cơ gây chảy máu và thường chỉ được sử dụng trong các trường hợp nặng, đe dọa chi hoặc tính mạng (Goldhaber SZ. Circulation. 1998;97(16):1622-1625).
Phần lớn bệnh nhân có huyết khối tĩnh mạch sâu đều phải nhập viện điều trị, tuy nhiên do sự tiện lợi của Heparin trọng lượng phân tử thấp, một số bệnh nhân có thể điều trị tại nhà với sự chăm sóc của nhân viên y tế nếu: huyết khối nhỏ, triệu chứng ít, có thể đi bộ được và bệnh nhân là người năng động, mang băng thun trước rồi khi phù giảm thì dùng vớ áp lực, tự chích được, tuân thủ y lệnh tốt, không có bệnh khác, không khó thở.
So sánh tiêu sợi huyết và kháng đông:
Người ta làm một số thử nghiệm để so sánh điều trị tiêu sợi huyết và điều trị kháng đông tiêu chuẩn thì thấy huyết khối mất hoàn toàn ở 45% bệnh nhân được điều trị với tác nhân tiêu sợi huyết, trong khi chỉ 4% ở bệnh nhân dùng Heparin. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tiêu sợi huyết có nguy cơ chảy máu cao hơn so với thuốc chống đông thông thường.
Khi nào cần phẫu thuật:
Nếu các biện pháp này không hiệu quả thì có thể áp dụng phương pháp điều trị xâm lấn hơn như phẫu thuật.
2. Phẫu Thuật Mở Tĩnh Mạch Loại Bỏ Huyết Khối (Thrombectomy)
Chỉ định:
Phẫu thuật mở tĩnh mạch loại bỏ huyết khối thường được chỉ định khi bệnh nhân bị huyết khối tĩnh mạch sâu không đáp ứng với các phương pháp điều trị nội khoa, điều trị bằng thuốc chống đông thất bại.
Nguy cơ:
Các bệnh nhân này nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến hoại tử do mô không được cung cấp đủ máu và oxy trong thời gian dài. Hoại tử chi là tình trạng rất nghiêm trọng, bệnh nhân có thể phải cắt cụt chi.
3. Phương Pháp Phẫu Thuật Đặt Lưới Lọc Tĩnh Mạch Chủ (IVC Filter)
Chỉ định:
Với các bệnh nhân không thể sử dụng thuốc chống đông vì một lý do nào đó sẽ được sử dụng một dụng cụ lọc đặc biệt bằng kim loại để bảo vệ và chống biến chứng thuyên tắc phổi. Các lý do có thể bao gồm tiền sử chảy máu nặng, mới phẫu thuật hoặc có chống chỉ định với thuốc chống đông.
Cơ chế:
Tĩnh mạch chủ chính nằm ở trong ổ bụng, trực tiếp đưa máu trở về tim và phổi, do đó lưới lọc bằng kim loại sẽ giúp ngăn cản không cho huyết khối bong ra từ tĩnh mạch, di chuyển theo dòng máu đến phổi gây thuyên tắc phổi.
Vị trí đặt lưới lọc:
Lưới lọc tĩnh mạch chủ được đưa vào cơ thể bằng một catheter xuyên qua một trong các vị trí như:
- Tĩnh mạch đùi.
- Tĩnh mạch cổ.
- Tĩnh mạch cánh tay.
4. Phòng Ngừa Huyết Khối Tĩnh Mạch Sâu
- Tăng cường vận động, đặc biệt là chi dưới.
- Tập thể dục thường xuyên.
- Không ngồi một chỗ quá lâu, nên đi lại khoảng 3 - 5 phút sau khi ngồi yên khoảng 45 - 60 phút.
- Nếu có những yếu tố nguy cơ cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe, sử dụng thuốc chống đông nếu có chỉ định của bác sĩ…
Ngoài ra, một số biện pháp khác có thể giúp phòng ngừa huyết khối tĩnh mạch sâu:
- Sử dụng vớ áp lực: Vớ áp lực giúp cải thiện lưu thông máu ở chân và giảm nguy cơ hình thành cục máu đông.
- Uống đủ nước: Đảm bảo cơ thể đủ nước giúp máu lưu thông dễ dàng hơn.
- Tránh hút thuốc: Hút thuốc làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ huyết khối tĩnh mạch sâu, hãy đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời.