Bài viết giải thích căng thẳng là gì, tác hại của nó đối với sức khỏe, đặc biệt là người bệnh tiểu đường. Căng thẳng gây tăng đường huyết, cảm xúc tiêu cực, suy giảm khả năng suy nghĩ, và ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan. Nhận biết dấu hiệu căng thẳng và áp dụng các biện pháp giảm căng thẳng giúp cải thiện sức khỏe và kiểm soát bệnh tiểu đường.

Căng thẳng: Hiểu rõ và đối phó

Chúng ta thường nghe mọi người than phiền về căng thẳng: “Tôi đang chịu rất nhiều áp lực”, “Tôi cảm thấy quá căng thẳng”, hoặc “Điều này thực sự làm tôi căng thẳng”. Vậy sự căng thẳng thật ra là gì?

Căng thẳng là gì?

Căng thẳng là một phản ứng thể chất và tinh thần của cơ thể khi nhận thấy có một sự đe dọa. Sự đe dọa này có thể là những tình huống vượt ra ngoài tầm kiểm soát của chúng ta, hoặc những biến đổi lớn về mặt cảm xúc và hành vi. Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ (NIMH), căng thẳng là một phần tự nhiên của cuộc sống, nhưng căng thẳng kéo dài có thể gây ra các vấn đề sức khỏe.

Khi cơ thể và trí óc cảm thấy có mối đe dọa, chúng ta sẽ tự động chuẩn bị cho trạng thái “chạy trốn hoặc chống cự” (fight-or-flight response). Cơ thể sẽ kích hoạt một số chức năng cần thiết cho việc đối phó với nguy hiểm, đồng thời ức chế những chức năng khác. Ví dụ, tim đập nhanh hơn để bơm máu đến các cơ bắp, giúp chúng ta có thể chạy nhanh hơn hoặc chiến đấu mạnh mẽ hơn.

Cho dù mối đe dọa đó là thực tế hay chỉ là tưởng tượng, cơ thể vẫn tìm cách sinh tồn bằng cách kích hoạt những phản ứng này. Tuy nhiên, nếu những thay đổi này diễn ra liên tục và kéo dài, chúng sẽ gây ra nhiều tác hại cho cơ thể.

Căng thẳng và bệnh tiểu đường

Kiểm soát bệnh tiểu đường là một quá trình liên tục và đầy thách thức. Đối với nhiều người, căng thẳng chính là một rào cản lớn trong việc kiểm soát lượng đường trong máu. Căng thẳng quá mức không chỉ ảnh hưởng đến việc kiểm soát bệnh tiểu đường mà còn là một hiểm họa đối với sức khỏe tổng thể.

Khi một đứa trẻ mắc bệnh tiểu đường, không chỉ bản thân đứa trẻ mà cả gia đình cũng phải đối mặt với những căng thẳng liên quan đến việc chăm sóc, điều trị và quản lý bệnh tình.

Căng thẳng gây tác hại như thế nào?

Căng thẳng quá mức có thể làm cho việc kiểm soát bệnh tiểu đường trở nên khó khăn hơn vì những lý do sau:

• Tăng nồng độ đường huyết: Khi căng thẳng, cơ thể sẽ giải phóng các hormone như cortisol và adrenaline, làm tăng nồng độ đường trong máu một cách nhanh chóng và đáng kể [^1^].
• Kích thích cảm xúc tiêu cực: Căng thẳng có thể dẫn đến các cảm xúc như lo lắng, tức giận, buồn bã, và thất vọng, ảnh hưởng tiêu cực đến việc kiểm soát bệnh tiểu đường [^2^].
• Làm suy yếu khả năng suy nghĩ và đưa ra quyết định: Khi bị căng thẳng, khả năng tập trung và đưa ra những quyết định sáng suốt sẽ bị suy giảm, ảnh hưởng đến việc lựa chọn thực phẩm và tuân thủ chế độ điều trị.
• Dễ dẫn đến chế độ ăn uống không lành mạnh: Nhiều người tìm đến thức ăn như một cách để giải tỏa căng thẳng, thường là những thực phẩm không lành mạnh, chứa nhiều đường và chất béo.

Ngay cả khi bạn không mắc bệnh tiểu đường, căng thẳng kéo dài vẫn gây ra những tác hại cho cơ thể. Nó khiến cơ thể trở nên hao mòn dần theo thời gian.

Ví dụ, tim sẽ đập nhanh hơn và mạnh hơn để chuẩn bị cho một hành động nào đó. Tình trạng tăng huyết áp và nhịp tim này sẽ gây áp lực lên tim, tĩnh mạch và động mạch. Theo thời gian, điều này có thể dẫn đến các bệnh tim mạch như cao huyết áp, bệnh mạch vành, và suy tim [^3^].

Căng thẳng kéo dài cũng gây ra những tác động tiêu cực lên các hệ thống khác trong cơ thể:

• Hệ miễn dịch: Căng thẳng làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến bạn dễ mắc bệnh hơn.
• Hệ tiêu hóa: Căng thẳng có thể gây ra các vấn đề tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy, hoặc táo bón.
• Hệ bài tiết (thận): Căng thẳng có thể làm tăng huyết áp, gây hại cho thận.
• Hệ sinh sản: Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ và gây ra các vấn đề về sinh sản ở cả nam và nữ.

Hơn nữa, khả năng suy nghĩ thấu đáo và đưa ra quyết định đúng đắn sẽ bị mai một dần khi trí não chứa đầy những lo lắng, sầu muộn và sợ hãi. Tình trạng căng thẳng về tinh thần kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm [^4^].

Các dấu hiệu của sự căng thẳng là gì?

Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến của sự căng thẳng:

• Ngủ quá nhiều hoặc không ngủ đủ giấc.
• Thay đổi thói quen ăn uống (ăn ít đi hoặc nhiều lên).
• Tăng hoặc giảm cân một cách đáng kể.
• Khóc nhiều hơn bình thường.
• Gặp vấn đề trong việc ghi nhớ và/hoặc tập trung.
• Những suy nghĩ phiền muộn (thường xuyên nghĩ ngợi những chuyện như “nếu… xảy ra thì sao?”).
• Bị căng cơ (ví dụ, trẹo cổ).
• Dễ cáu kỉnh, bực bội.
• Cảm thấy chán nản, mất hứng thú với mọi thứ.
• Dễ nổi giận và nổi giận thường xuyên.
• Đau bụng (nôn mửa, buồn nôn, đau dạ dày, tiêu chảy, táo bón).
• Không còn hứng thú với việc quan hệ tình dục.
• Không muốn làm công việc hoặc bài vở và/hoặc hoàn thành chúng một cách khó khăn.
• Thay đổi trong các mối quan hệ (bao gồm cả việc tránh né bạn bè hoặc tìm kiếm bạn mới nhiều hơn bình thường).
• Đau đầu thường xuyên.
• Cảm thấy tim đang đập nhanh (thường xảy ra khi đang cố gắng đi vào giấc ngủ).
• Khó nuốt hoặc cảm thấy như đang mắc nghẹn.
• Lo sợ, run rẩy.
• Cảm thấy uể oải, mệt mỏi.
• Đổ nhiều mồ hôi.
• Nghiến răng khi ngủ.
• Cảm thấy bứt rứt, không yên.

Hãy quan tâm đến cuộc sống xung quanh mình – Liều thuốc giải trừ căng thẳng

Phần lớn mọi người đều gặp phải những triệu chứng này vào những thời điểm khác nhau trong cuộc đời. May mắn thay, có rất nhiều cách để giảm căng thẳng và giữ chúng ở mức tối thiểu. Đa số các phương pháp giảm căng thẳng đều bắt đầu bằng việc khuyến khích bạn sống thoải mái về tinh thần.

Điều này có nghĩa là nhận thức được những gì đang diễn ra bên trong bản thân và thế giới xung quanh bạn. Là nhận thức được bạn đang làm gì và tại sao lại làm việc đó, là nhận thức được điều gì tốt cho bạn và điều gì không. Theo Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA), thực hành chánh niệm (mindfulness) có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tinh thần.

Luôn nhận thức được mọi khả năng có thể xảy ra, những sự lựa chọn bạn có trong mọi tình huống.

Chịu đựng được căng thẳng là điều cần thiết để khiến cho quá trình kiểm soát bệnh tiểu đường có hiệu quả. Và thành công trong việc kiểm soát căng thẳng rất quan trọng đối với các thành viên trong gia đình có người mắc bệnh tiểu đường.

Tinh thần thoải mái giúp ngăn ngừa những căng thẳng, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường và giữ nó ở mức ổn định. Hãy dành thời gian cho những hoạt động bạn yêu thích, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, và xây dựng một mạng lưới hỗ trợ xã hội vững chắc.

[^1^]: Medscape: https://www.medscape.com/ [^2^]: American Diabetes Association: https://www.diabetes.org/ [^3^]: American Heart Association: [https://www.heart.org/] [^4^]: National Institute of Mental Health: [https://www.nimh.nih.gov/]

Bạn có thể quan tâm đến chủ đề:

• Bật mí 6 thói quen giúp bạn kiểm soát bệnh tiểu đường
• 6 vitamin không thể thiếu trong chế độ ăn của người tiểu đường
• Hãy sống hòa đồng hơn nếu bạn không muốn bị bệnh tiểu đường!