Bệnh đái tháo đường típ 2 có thể có nguyên nhân do: dinh dưỡng, tập luyện và yếu tố gen. Vì vậy, bệnh đái tháo đường típ 2 có tính chất di truyền. Nếu anh chị em ruột hoặc ba mẹ bị đái tháo đường típ 2 có nghĩa là bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh cao.
Tính di truyền của đái tháo đường típ 2 làm nhiều bệnh nhân khá lo lắng. Tin vui là các nghiên cứu trên thế giới đã cho thấy bệnh đái tháo đường típ 2 hoàn toàn có thể phòng chống được.
Đái tháo đường típ 2 mang tính di truyền phức tạp theo kiểu đa gen và chịu sự tác động của yếu tố môi trường. Nếu trong gia đình bạn có người mắc bệnh đái tháo đường như: ba, mẹ hoặc anh, chị, em ruột thì nguy cơ bạn mắc bệnh cao gấp 4 – 6 lần người bình thường (người có gia đình không ai mắc bệnh đái tháo đường). Nguy cơ mắc bệnh càng cao hơn nếu cả bố và mẹ đều bị bệnh đái tháo đường.
Rất khó xác định nguy cơ mắc đái tháo đường típ 2 bao nhiêu phần trăm là do di truyền, bao nhiêu phần trăm là do lối sống tác động. Có thể nói sự xuất hiện đái tháo đường típ 2 là kết quả của sự tương tác giữa yếu tố di truyền và yếu tố môi trường. Các yếu tố như béo phì, ít vận động, bệnh lý tim mạch, rối loạn mỡ máu là những nguy cơ cao gây bệnh. Do vậy, trong các khuyến cáo sàng lọc nhằm phát hiện sớm những người bị đái tháo đường típ 2 đều tập trung khuyến cáo những người có yếu tố nguy cơ cao như: gia đình có người thân trực hệ bị đái tháo đường, béo phì… nên xét nghiệm máu định kỳ để phát hiện sớm đái tháo đường cũng như tiền đái tháo đường để có biện pháp can thiệp phù hợp, kịp thời.
Có cách nào kiểm tra gen để biết chắc tương lai có bị đái tháo đường típ 2 không?
Hiện nay, các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu giải mã bộ gen người, đồng thời họ cũng đang cố gắng phát hiện những gen bất thường gây các bệnh lý mạn tính trong đó có đái tháo đường típ 2. Công việc này khá khó khăn vì gen gây bệnh không phải chỉ có một mà là sự tương tác của nhiều gen, chi phí xét nghiệm cao cũng như còn ảnh hưởng của các yếu tố nguy cơ. Do đó, hiện tại chưa thể xét nghiệm gen để biết nguy cơ mà đơn giản nhất là nên xét nghiệm máu định kỳ đối với những đối tượng có yếu tố nguy cơ cao theo các khuyến cáo sàng lọc bệnh.
Bạn có thể làm gì để giảm nguy cơ cho mình khi có ba mẹ bị đái tháo đường típ 2?
Trong gia đình có người bị đái tháo đường có nghĩa là bạn đã mang một yếu tố nguy cơ mắc bệnh. Bạn có thể thực hiện các biện pháp sau để làm giảm yếu tố nguy cơ:
√ Giảm cân nếu thừa cân, béo phì: Thừa cân hoặc béo phì, đặc biệt béo bụng làm tăng đề kháng insulin, đây là yếu tố nguy cơ cao của bệnh đái tháo đường. Vì vậy, giảm cân khi bạn thừa cân, béo phì là biện pháp hiệu quả nhất để phòng, chống bệnh đái tháo đường.
Bạn nên giảm cân bằng cách thay đổi lối sống. Bạn nên có lộ trình giảm cân khoa học nhằm bảo đảm sức khỏe; tốt nhất là kết hợp ăn kiêng hợp lý với tập luyện thể thao. Bạn không nên giảm cân quá nhiều, quá nhanh vì có thể rối loạn các quá trình chuyển hóa khác của cơ thể. Như vậy lại không tốt cho sức khỏe. Bạn nên giảm 5 – 10% cân nặng của cơ thể trong vòng 6 tháng. Trước đây đã có nhiều thuốc giảm cân được lưu hành. Nhưng do các tác dụng phụ nguy hiểm nên một số thuốc đã bị cấm sử dụng. Do vậy, bạn cần lưu ý, thận trọng đối với các loại thực phẩm chức năng được quảng cáo có khả năng làm giảm cân nhanh chóng. Mặt khác, giảm cân không chỉ bằng ăn kiêng mà phải tập thể dục đều đặn, có như vậy bạn mới giảm và duy trì được cân nặng mà mình mong muốn.
√ Tập thể dục: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày tốt cho hệ tim mạch, làm giảm cân và cải thiện độ nhạy của insulin. Môn thể thao nào cũng tốt cho sức khỏe. Nếu không có điều kiện chơi thể thao thì các bài tập cường độ trung bình như chạy bộ, bơi lội, đạp xe, thể dục nhịp điệu… cũng rất tốt.
√ Chế độ ăn hợp lý, cân bằng dinh dưỡng: Bạn cần có chế độ ăn cân đối các thành phần: chất bột đường, chất béo, chất đạm, vitamin, chất khoáng và đặc biệt cần nhiều chất xơ. Bạn nên ăn nhiều ngũ cốc nguyên hạt, rau xanh, trái cây để bổ sung vitamin, chất khoáng và chất xơ. Bạn nên hạn chế mỡ động vật, các món ăn nhanh, các món chiên hoặc rán, nên ăn thay đổi giữa thịt nạc, thịt bò và cá.
√ Tầm soát đái tháo đường định kỳ theo các khuyến cáo: Tầm soát sớm có thể chẩn đoán bệnh ở giai đoạn tiền đái tháo đường, ở giai đoạn này nếu can thiệp kịp thời có thể ngăn chặn hoặc làm chậm lại tiến triển thành bệnh đái tháo đường típ 2 thực sự. Các khuyến cáo về tầm soát đái tháo đường típ 2 như sau:
Đối với những người không có triệu chứng bệnh, xét nghiệm kiểm tra nên bắt đầu từ 45 tuổi và lặp lại mỗi ba năm sau đó hoặc ở độ tuổi sớm hơn ở những người trưởng thành thừa cân hoặc béo phì – nghĩa là có chỉ số khối cơ thể BMI ≥ 25 kg/m2 và có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào sau đây:
- Ba mẹ hoặc anh chị em ruột bị đái tháo đường típ 2
- Ít vận động
- Người Mỹ gốc Phi, người Mỹ Latinh, người Mỹ bản địa, người Mỹ gốc Á và người đảo Thái Bình Dương…
- Phụ nữ từng bị đái tháo đường thai kỳ hoặc sinh con hơn 4kg
- Có nồng độ HLD cholesterol máu ≤ 35 mg/dl (0,9 mmol/l)
- Triglyceride ≥250 mg/dl (2,82 mmol/l)
- Tăng huyết áp
- Vòng bụng to: nam ≥ 90 cm, nữ ≥ 80 cm.
- Hội chứng buồng trứng đa nang
- Phát hiện bất thường khi xét nghiệm đường huyết trước đó: rối loạn đường huyết đói hoặc rối loạn dung nạp glucose (tiền đái tháo đường).
Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ về bệnh đái tháo đường để phòng bệnh cho bản thân mình và các thành viên khác trong gia đình chưa bị mắc bệnh đái tháo đường.
Bạn có thể quan tâm đến chủ đề:
- Hướng dẫn điều trị cơ bản cho bệnh nhân đái tháo đường típ 2
- Đối tượng nào cần phải sàng lọc phát hiện đái tháo đường típ 2?
- Thực phẩm cho người đái tháo đường típ 2 nên và không nên ăn