Tỷ lệ bị tiểu đường tuýp 1 đang gia tăng trên toàn cầu ở mức 3,9 % hàng năm. Các yếu tố đầu đời đã được chứng minh có liên hệ với nguy cơ gia tăng bị tiểu đường tuýp 1 cũng như sự phát triển của hệ miễn dịch. Số ca sinh mổ đã tăng khoảng 50% kể từ thập niên 90 của thế kỷ trước, đồng thời tỷ lệ bị tiểu đường mới cũng có xu hướng gia tăng tương đương. Một phân tích tổng hợp của 20 nghiên cứu trên toàn thế giới cho thấy những ca sinh mổ, không xét đến độ tuổi mang thai, cân nặng của bé khi sinh và việc cho con bú đã làm tăng nguy cơ bị tiểu đường tuýp 1 lên đến 20%.
Sinh thường và sinh mổ tác động lên trẻ như thế nào?
Việc thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột, phơi nhiễm với vi khuẩn trong thời kỳ mang thai, căng thẳng trong giai đoạn chu sinh và yếu tố vệ sinh đều được cho là những lý giải khả thi cho mối liên hệ giữa sinh mổ và tiểu đường tuýp 1 lúc nhỏ ở trẻ. Một cơ chế tiềm ẩn mới được chú ý trong thời gian gần đây gợi ý rằng những loại vi khuẩn được tìm thấy trên da của trẻ sơ sinh có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thống miễn dịch và tình trạng sức khỏe tương lai của trẻ.
Những nghiên cứu cho thấy trẻ sinh bằng phương pháp sinh đẻ tự nhiên qua đường âm đạo sẽ phơi nhiễm với vi khuẩn giống như loại vi khuẩn trong âm đạo người mẹ; ngược lại, trẻ sinh bằng phương pháp đẻ mổ sẽ phơi nhiễm với vi khuẩn giống như vi khuẩn trên da.
Những đứa trẻ sinh mổ bị thiếu đi những ích lợi của vi khuẩn bảo vệ ở âm đạo, khiến trẻ nhạy cảm với vi khuẩn, dị ứng và dễ bị hen suyễn về sau. Những phát hiện này góp phần vào sự phát triển của thuyết bệnh học mới về tiểu đường tuýp 1 bằng việc gợi ý rằng các vi sinh vật ban đầu mà trẻ sơ sinh được tiếp xúc có thể liên quan đến phương pháp sinh. Đồng thời chúng cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của hệ miễn dịch và trong việc điều chỉnh phản ứng đối với các tác nhân bên ngoài sau này của trẻ.
Có phải tất cả trẻ em sinh mổ đều sẽ mắc tiểu đường tuýp 1?
Không phải tất cả trẻ được sinh mổ đều mắc tiểu đường tuýp 1. Trong một nghiên cứu, PTPN22 đa kiểu hình (một protein tyrosine phosphatase không thụ loại 22) đã được chứng minh làm gia tăng nguy cơ bị tiểu đường tuýp 1 nếu trẻ được sinh mổ. Điều này càng nhấn mạnh vai trò trong việc nghiên cứu những sự tương tác tiềm ẩn giữa phơi nhiễm trong thời kỳ chu sinh và các gen nhạy cảm trong việc phát sinh tiểu đường tuýp 1.
Các nghiên cứu tương quan toàn bộ nhiễm sắc thể đã xác nhận gen IFIH1 có liên hệ với tiểu đường tuýp 1. Các vật mang mầm bệnh đa hình alen chủ yếu có mức biểu hiện gen IFIH1 cao hơn và có khả năng kiểm soát phản ứng miễn dịch đối với các phơi nhiễm môi trường và làm tăng nguy cơ bị tiểu đường tuýp 1.
Lý giải mối liên hệ giữa việc trẻ sinh mổ và tiểu đường tuýp 1
Các nhà nghiên cứu đề xuất một lời giải thích mới mẻ và thú vị cho mối liên hệ rõ ràng giữa việc sinh mổ và nguy cơ gia tăng tiểu đường tuýp 1 đã được công bố trước đó.
Thứ nhất, việc sinh mổ khiến cho trẻ phải tiếp xúc với những vi sinh vật bên ngoài môi trường ở giai đoạn đầu đời . Điều này có tác động đặc biệt đến sự phát triển từ tình trạng bệnh tiền lâm sàng (tự miễn) đến tiểu đường tuýp 1. Thứ hai, sự phát triển này được mở rộng thêm cùng với sự có mặt của các gen điều chỉnh phản ứng miễn dịch đối với các tác nhân môi trường như gen đa hình IFIH1.
Do vậy, nguy cơ cao nhất bị mắc tiểu đường tuýp 1 được tìm thấy ở những trẻ sơ sinh bị phơi nhiễm với môi trường khi mới chào đời và đồng thời có cha hoặc mẹ bị tiểu đường cùng với việc điều chỉnh phản ứng miễn dịch của cơ thể.
Nhờ những kết quả trên, nếu nhân rộng ra đối với những dân số khác, ta có nhiều biện pháp mới để ngăn ngừa tiểu đường tuýp 1 thông qua việc tác động tới sự đáp ứng miễn dịch của vật chủ đối với các tác nhân môi trường, và những biện pháp này chủ yếu hướng đến trẻ em, những “vật chủ” đã có hệ miễn dịch phát triển.
Cống hiến quan trọng nhất của nghiên cứu này tới tri thức hiện tại về các yếu tố quyết định đến việc phát bệnh tiểu đường tuýp 1 là nghiên cứu này mở rộng vốn hiểu biết của chúng ta về tác động qua lại phức tạp giữa sự nhạy cảm di truyền, sự phơi nhiễm môi trường lúc đầu đời với phản ứng miễn dịch bẩm sinh trong việc phát sinh tiểu đường tuýp 1.
Dù cho những phát hiện mới này và các cơ chế tiềm ẩn đã khá rõ nhưng vẫn cần những nghiên cứu sâu hơn và những thí nghiệm lặp lại trên nhóm lớn hơn ở những trẻ mà gia đình không có tiền sử tiểu đường tuýp 1. Các yếu tố quyết định môi trường của bệnh tiểu đường trong một nghiên cứu gần đây đã cung cấp một cơ hội tuyệt vời, dựa trên một nhóm đối tượng quốc tế mà trẻ em chiếm đa số (bất chấp nguy cơ cao), để mô phỏng những mối tương quan này và làm sáng tỏ thêm những cơ chế đã được đề xuất và sự đóng góp của chúng tới sự phát triển của cả bệnh tự miễn dịch và tiểu đường tuýp 1.