Phục hồi sau phẫu thuật tim: Chăm sóc và luyện tập
Phẫu thuật tim mạch là một bước tiến quan trọng trong điều trị các bệnh lý tim mạch phức tạp. Tuy nhiên, để đạt được kết quả điều trị tối ưu, quá trình chăm sóc và phục hồi sau phẫu thuật đóng vai trò then chốt. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các biện pháp giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng sau phẫu thuật tim, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của vật lý trị liệu và tập thở sâu, giúp người bệnh sớm trở lại cuộc sống bình thường.
1. Tình trạng bệnh nhân sau mổ tim
Sau khi trải qua ca phẫu thuật tim, bệnh nhân sẽ được chuyển đến phòng hồi sức để các bác sĩ và điều dưỡng theo dõi sát sao các diễn biến. Đây là giai đoạn quan trọng để đánh giá tình trạng ổn định của bệnh nhân và xử lý kịp thời các biến chứng có thể xảy ra.
- Thời gian tỉnh lại: Thông thường, bệnh nhân sẽ bắt đầu tỉnh dần sau khoảng 2 giờ kể từ khi kết thúc ca mổ. Tuy nhiên, thời gian này có thể kéo dài hơn tùy thuộc vào nhiều yếu tố như loại phẫu thuật, tình trạng sức khỏe trước mổ và các thuốc được sử dụng trong quá trình phẫu thuật.
- Cảm giác đau: Đa phần bệnh nhân sẽ cảm thấy đau ở vùng vết mổ với các mức độ khác nhau. Mức độ đau có thể được kiểm soát bằng thuốc giảm đau theo chỉ định của bác sĩ. Tình trạng đau thường giảm dần sau 3 ngày.
- Đặt nội khí quản: Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể cần đặt nội khí quản (ống thông từ miệng vào khí quản, nối với máy thở) để hỗ trợ hô hấp. Ống nội khí quản có thể gây khó chịu, khó giao tiếp và tăng tiết đờm dãi. Tuy nhiên, ống này sẽ được rút ra khi bệnh nhân đã ổn định và có thể tự thở được.
- Các thiết bị theo dõi: Bệnh nhân sẽ được gắn nhiều thiết bị theo dõi như điện tim, huyết áp, SpO2 (độ bão hòa oxy trong máu)… để các bác sĩ và điều dưỡng có thể theo dõi các chỉ số sinh tồn một cách liên tục. Các thiết bị này sẽ được tháo bỏ khi bệnh nhân đã ổn định và có thể chuyển ra khỏi phòng hồi sức.
Thông thường, quá trình theo dõi và chăm sóc đặc biệt tại phòng hồi sức kéo dài khoảng 24 giờ sau phẫu thuật tim. Sau đó, bệnh nhân sẽ được chuyển đến khu điều trị thông thường để tiếp tục theo dõi và phục hồi.
2. Sau mổ tim tập gì giúp hồi phục nhanh hơn?
Để hỗ trợ bệnh nhân phục hồi nhanh chóng sau mổ tim và giảm thiểu nguy cơ biến chứng, đặc biệt là các biến chứng hô hấp như viêm phổi, xẹp phổi, việc tập luyện và vận động đóng vai trò vô cùng quan trọng.
2.1. Tập thở sâu
Tập thở sâu là một biện pháp đơn giản nhưng mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân sau phẫu thuật tim. Trong quá trình phẫu thuật, phổi của bệnh nhân có thể bị xẹp do tác động của máy tim phổi nhân tạo (ECMO). Do đó, sau phẫu thuật, phổi cần thời gian để giãn nở, hồi phục chức năng và loại bỏ các chất tiết trong đường thở.
Lợi ích của tập thở sâu:
- Tăng cường thông khí: Tập thở sâu giúp tăng lượng oxy cung cấp cho cơ thể, cải thiện chức năng phổi.
- Ngăn ngừa xẹp phổi: Thở sâu giúp mở rộng các phế nang, ngăn ngừa tình trạng xẹp phổi.
- Loại bỏ chất tiết: Thở sâu kết hợp với ho giúp loại bỏ đờm và các chất tiết khác trong đường thở, giảm nguy cơ nhiễm trùng.
Hướng dẫn tập thở sâu (6 bước):
- Thở sườn bên: Hít vào thật chậm và sâu qua mũi, cảm nhận hai bên cạnh sườn phình ra. Giữ hơi trong khoảng 2-3 giây.
- Thư giãn: Thở ra nhẹ nhàng bằng miệng. Đồng thời, thả lỏng hai vai và các cơ quanh cổ để tạo sự thoải mái.
- Thở sườn bên (lặp lại bước 1): Thực hiện lại động tác thở sườn bên như trên.
- Thư giãn (lặp lại bước 2): Thư giãn cơ thể như ở bước 2.
- Thở ra mạnh: Hít vào một hơi vừa phải, sau đó thở mạnh ra bằng miệng.
- Thư giãn (lặp lại bước 2): Thư giãn cơ thể hoàn toàn.
Lưu ý: Nên tập thở sâu đều đặn mỗi ngày, nhiều lần trong ngày. Xen kẽ thời gian thư giãn giữa các lần tập để tránh mệt mỏi.
2.2. Ho sau mổ tim
Ho là một phản xạ tự nhiên của cơ thể để loại bỏ các chất kích thích hoặc chất nhầy khỏi đường thở. Sau phẫu thuật tim, việc ho có thể gây đau, nhưng lại rất quan trọng để giảm tình trạng ứ đọng chất nhầy ở phổi, từ đó giảm nguy cơ viêm phổi và sốt.
Lưu ý khi ho sau mổ tim:
- Không kìm nén cơn ho: Cố gắng không kìm nén cơn ho, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ ứ đọng chất nhầy.
- Tư thế thoải mái: Kê gối dưới lưng, trở mình và thay đổi tư thế nằm thường xuyên để giúp dễ ho hơn.
- Kỹ thuật ho đúng cách:
- Ngồi thẳng lưng.
- Dùng tay hoặc gối để chặn vùng trước ngực để giảm đau.
- Hít thật sâu.
- Ho mạnh, đẩy hơi từ bụng chứ không phải từ họng để tống đờm ra.
- Sau khi ho, thực hiện một vài bài tập thở sâu như hướng dẫn ở trên.
2.3. Tập vật lý trị liệu sau mổ tim
Nhiều bệnh nhân có quan niệm sai lầm rằng sau mổ tim cần nằm nghỉ ngơi tĩnh dưỡng trên giường bệnh. Tuy nhiên, việc nằm lâu có thể làm tăng tình trạng ứ đọng đờm nhầy, giảm lưu thông máu và gây ra nhiều biến chứng khác. Thực tế, bệnh nhân phẫu thuật tim được khuyến khích vận động ở mức hợp lý ngay khi điều kiện sức khỏe cho phép.
Lợi ích của vật lý trị liệu sau mổ tim:
- Cải thiện chức năng hô hấp: Vận động giúp bệnh nhân hít thở tự nhiên hơn, phổi nở tốt hơn và loại bỏ đờm nhầy dễ dàng hơn.
- Tăng cường tuần hoàn máu: Vận động giúp máu lưu thông khắp cơ thể, giảm nguy cơ hình thành huyết khối trong lòng mạch.
- Phục hồi chức năng tiêu hóa: Vận động giúp kích thích nhu động ruột, giảm nguy cơ táo bón và chướng bụng.
- Cải thiện sức mạnh cơ bắp: Nằm lâu trên giường bệnh có thể làm suy yếu cơ bắp. Vận động giúp duy trì và cải thiện sức mạnh cơ bắp.
Các bài tập vật lý trị liệu:
- Ngày hậu phẫu thứ nhất: Bệnh nhân sẽ được hỗ trợ ra khỏi giường và bắt đầu chương trình tập vận động nhẹ nhàng.
- Các bài tập cơ bản: Đứng lên, ngồi xuống, đi bộ ngắn trong phòng bệnh.
- Tăng dần cường độ: Khi đã quen với các bài tập cơ bản, bệnh nhân có thể tăng dần cường độ, ví dụ như đi bộ xa hơn, leo cầu thang (dưới sự theo dõi và hướng dẫn của điều dưỡng).
Lưu ý:
- Tập luyện dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia vật lý trị liệu.
- Tập luyện vừa sức, không nên gắng sức quá mức.
- Theo dõi các dấu hiệu của cơ thể và ngừng tập nếu cảm thấy khó chịu.
Kết luận:
Phục hồi sau phẫu thuật tim là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân, gia đình và đội ngũ y tế. Chăm sóc đúng cách, tập luyện đều đặn và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ là chìa khóa để bệnh nhân sớm hồi phục sức khỏe và trở lại cuộc sống bình thường.