Tai Biến Mạch Não (Đột Quỵ) và Phục Hồi Chức Năng
Tai biến mạch não, hay còn gọi là đột quỵ não, là một trong những bệnh lý nguy hiểm hàng đầu, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Bệnh xảy ra khi nguồn cung cấp máu và oxy lên một vùng não bị gián đoạn đột ngột, dẫn đến tế bào não ở khu vực đó bị tổn thương và chết đi chỉ trong vài phút. Hậu quả có thể rất nặng nề, từ hôn mê, liệt nửa người đến tử vong, tùy thuộc vào mức độ tổn thương và diện tích não bị ảnh hưởng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và can thiệp kịp thời là vô cùng quan trọng. Bên cạnh đó, phục hồi chức năng sau tai biến đóng vai trò then chốt, giúp bệnh nhân tái hòa nhập cuộc sống và đạt được chất lượng sống tốt nhất có thể.
1. Hiện Tượng Tai Biến
Định nghĩa: Tai biến mạch não (đột quỵ não) là tình trạng não bị thiếu máu cục bộ hoặc xuất huyết, dẫn đến tổn thương các tế bào não. Thiếu máu não có thể do tắc nghẽn mạch máu (nhồi máu não) hoặc vỡ mạch máu (xuất huyết não).
Nguyên nhân:
- Nhồi máu não: Xảy ra khi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc nghẽn mạch máu não, ngăn chặn dòng máu lưu thông.
- Xuất huyết não: Xảy ra khi mạch máu não bị vỡ, gây chảy máu vào nhu mô não hoặc khoang dưới nhện.
Các yếu tố nguy cơ gây tai biến mạch não bao gồm tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, hút thuốc lá, béo phì, lạm dụng rượu bia, và tiền sử gia đình có người bị đột quỵ (theo https://www.ahajournals.org/).
Biến chứng: Tùy thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng và mức độ tổn thương, tai biến mạch não có thể gây ra nhiều di chứng khác nhau, ảnh hưởng đến chức năng vận động, cảm giác, ngôn ngữ, nhận thức và tâm lý của người bệnh.
- Suy giảm trí nhớ, nhận thức: Khó khăn trong việc tập trung, ghi nhớ thông tin, và đưa ra quyết định.
- Rối loạn ngôn ngữ:
- Khó diễn đạt: Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc tìm từ ngữ để diễn tả ý muốn, hoặc nói những câu không mạch lạc.
- Khó hiểu: Bệnh nhân có thể không hiểu được lời nói của người khác.
- Nói ngọng, nói lắp: Phát âm không rõ ràng, khó khăn trong việc điều khiển các cơ quan phát âm.
- Rối loạn vận động:
- Liệt nửa người: Mất khả năng vận động ở một bên cơ thể (tay, chân, mặt).
- Yếu liệt: Giảm sức mạnh cơ bắp, gây khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày.
- Mất thăng bằng: Khó giữ vững tư thế, dễ bị ngã.
- Tổn thương dây thần kinh: Gây méo miệng, liệt mặt, khó nuốt.
- Rối loạn tiểu tiện: Tiểu không tự chủ, bí tiểu.
- Rối loạn tiêu hóa: Khó nuốt, táo bón.
- Ảnh hưởng tâm lý: Trầm cảm, lo âu, dễ cáu gắt, mất kiểm soát cảm xúc.
2. Phục Hồi Chức Năng Sau Tai Biến
Vai trò: Phục hồi chức năng là một phần quan trọng trong quá trình điều trị tai biến mạch não, giúp bệnh nhân phục hồi tối đa các chức năng đã mất, cải thiện chất lượng cuộc sống và tái hòa nhập cộng đồng.
Phương pháp:
- Phục hồi chức năng: Đây là biện pháp cơ bản và cực kỳ quan trọng. Bệnh nhân sẽ được tập luyện các bài tập vận động, ngôn ngữ, và hoạt động trị liệu dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia phục hồi chức năng. Các bài tập này nhằm mục đích kích thích sự phục hồi của não bộ và cải thiện khả năng vận động, giao tiếp, và tự chăm sóc bản thân.
- Y học dân tộc:
- Châm cứu: Kích thích các huyệt đạo trên cơ thể để cải thiện lưu thông máu, giảm đau, và phục hồi chức năng thần kinh.
- Điện châm: Sử dụng dòng điện nhỏ để kích thích các huyệt đạo, tăng cường hiệu quả của châm cứu.
- Thủy châm: Tiêm các loại thuốc (vitamin B1, B6, B12, thuốc hỗ trợ tuần hoàn não) vào các huyệt đạo để tăng cường dinh dưỡng cho tế bào thần kinh và thúc đẩy quá trình phục hồi.
- Xoa bóp bấm huyệt: Xoa bóp nhẹ nhàng các vùng cơ bị co cứng, bấm vào các huyệt đạo để giảm đau, thư giãn cơ bắp, và cải thiện lưu thông máu.
Phòng ngừa tái phát:
- Tuân thủ chương trình phục hồi chức năng: Thực hiện đầy đủ và đúng cách các bài tập và liệu pháp mà bác sĩ và chuyên gia phục hồi chức năng chỉ định.
- Kiểm soát các bệnh lý nền: Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh lý như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch để giảm nguy cơ tái phát đột quỵ.
- Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Ăn uống lành mạnh, giảm chất béo bão hòa, tăng cường chất xơ, vitamin, và khoáng chất.
- Chế độ làm việc và nghỉ ngơi khoa học: Tránh làm việc quá sức, ngủ đủ giấc, và giữ tinh thần thoải mái.
- Tránh hút thuốc, hạn chế rượu bia: Các chất kích thích này có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Thích nghi cuộc sống:
- Sử dụng các chức năng còn lại: Tìm cách tận dụng tối đa các khả năng còn lại của cơ thể để thực hiện các hoạt động hàng ngày.
- Giữ thái độ lạc quan: Duy trì tinh thần tích cực, tin tưởng vào khả năng phục hồi của bản thân.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Tham gia các nhóm hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm với những người cùng cảnh ngộ, và tìm kiếm sự giúp đỡ từ gia đình, bạn bè, và cộng đồng.
Tầm quan trọng: Phục hồi chức năng sau tai biến là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực của cả bệnh nhân và người thân. Việc bắt đầu phục hồi chức năng càng sớm càng tốt sẽ giúp bệnh nhân đạt được kết quả tốt nhất, hạn chế các biến chứng muộn như co cứng cơ, loét da, viêm phổi, và trầm cảm. Sự chăm sóc tận tình, chu đáo từ gia đình và người thân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân vượt qua giai đoạn khó khăn này và phục hồi sức khỏe một cách toàn diện.