Troponin và Xét Nghiệm Troponin Siêu Nhạy: Tất Cả Những Điều Bạn Cần Biết
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, và hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một xét nghiệm rất quan trọng trong tim mạch, đó là xét nghiệm Troponin. Đặc biệt, chúng ta sẽ nói về Troponin siêu nhạy (high-sensitive Troponin), một công cụ chẩn đoán hiện đại giúp phát hiện sớm các vấn đề về tim.
1. Troponin Là Gì?
Troponin là một protein có cấu trúc hình cầu, được tìm thấy trong cả cơ xương và cơ tim. Nó bao gồm 3 tiểu đơn vị chính:
- Troponin I (TnI): Tham gia vào quá trình ức chế sự co cơ khi không có tín hiệu.
- Troponin T (TnT): Liên kết phức hợp troponin với tropomyosin, một protein khác trong sợi cơ.
- Troponin C (TnC): Liên kết với ion canxi, khởi động quá trình co cơ.
Troponin đóng vai trò trung gian quan trọng trong sự tương tác giữa actin và myosin, hai protein chính tạo nên sợi cơ. Sự tương tác này điều hòa quá trình co giãn của cơ. Trong tim, Troponin giúp cơ tim co bóp một cách nhịp nhàng, đảm bảo chức năng bơm máu hiệu quả.
Điều thú vị là các gen mã hóa cho Troponin C ở cơ xương và cơ tim không có sự khác biệt đáng kể về cấu trúc. Tuy nhiên, các đồng phân Troponin I và T ở hai loại cơ này lại khác biệt nhau và có thể phân biệt được thông qua các xét nghiệm miễn dịch đặc hiệu. Chính sự khác biệt này cho phép chúng ta sử dụng Troponin tim (cardiac TnT - cTnT và cardiac TnI - cTnI) như một dấu ấn sinh học (biomarker) để phát hiện tổn thương cơ tim.
Bình thường, nồng độ Troponin tim trong máu rất thấp. Tuy nhiên, khi cơ tim bị hoại tử (ví dụ, trong nhồi máu cơ tim), Troponin tim sẽ được giải phóng vào máu sau vài giờ. Nồng độ này có thể duy trì cao trong vòng hai tuần. Do tính đặc hiệu với cơ tim và thời gian tồn tại lâu trong máu, xét nghiệm Troponin T và I được sử dụng rộng rãi và đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện tổn thương cơ tim.
2. Chỉ Số Troponin T Bình Thường Là Bao Nhiêu?
Hiện nay, các xét nghiệm Troponin siêu nhạy (high-sensitive troponin - hs-cTn) được khuyến cáo sử dụng rộng rãi, thay thế cho các xét nghiệm Troponin thông thường trước đây. Ưu điểm vượt trội của xét nghiệm Troponin siêu nhạy là độ nhạy cao, cho phép phát hiện sự tăng sớm của Troponin, giúp chẩn đoán sớm và tránh bỏ sót bệnh. Theo các nghiên cứu, việc sử dụng xét nghiệm Troponin siêu nhạy có thể rút ngắn quy trình chẩn đoán hoặc loại trừ nhồi máu cơ tim cấp xuống chỉ còn 3 giờ, so với 6-9 giờ trước đây [Tham khảo: ESC Guidelines].
Xét nghiệm Troponin T có độ nhạy cao (hs-cTnT) thường được định lượng bằng phương pháp miễn dịch điện hóa phát quang ECLIA (Electrochemiluminescence Immunoassay), và hiện đã được sử dụng rộng rãi tại các bệnh viện lớn trên cả nước.
Chỉ số Troponin T bình thường (hs-cTnT):
- Người dưới 50 tuổi: Nồng độ hs-cTnT trong huyết tương < 14 ng/L
- Người 50-75 tuổi: Nồng độ hs-cTnT trong huyết tương < 16 ng/L
- Người trên 75 tuổi: Nồng độ hs-cTnT trong huyết tương < 70.6 ng/L
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chỉ số Troponin T bình thường có thể khác nhau giữa các phòng xét nghiệm, do sự khác biệt về máy móc và hóa chất sử dụng. Điều quan trọng là phải tham khảo giá trị tham chiếu (reference range) do phòng xét nghiệm cung cấp.
Trước đây, các xét nghiệm định lượng cTnT chỉ phát hiện được những giá trị cTnT tương đối lớn (từ 0.10 μg/L). Trong khi đó, xét nghiệm Troponin siêu nhạy với giá trị cắt (cut-off) 14 ng/L có thể phát hiện tất cả các dạng tổn thương cơ tim nhẹ, ngay cả khi chúng xảy ra trong các điều kiện mạn tính như loạn nhịp tim, nghẽn tắc phổi, suy thận mạn, v.v.
3. Xét Nghiệm Troponin Trong Chẩn Đoán Nhồi Máu Cơ Tim
Xét nghiệm Troponin T tim thường được chỉ định để chẩn đoán và theo dõi hội chứng động mạch vành cấp (Acute Coronary Syndrome - ACS), bao gồm:
- Nhồi máu cơ tim cấp có ST chênh lên (STEMI)
- Nhồi máu cơ tim cấp không có ST chênh lên (NSTEMI)
- Cơn đau thắt ngực không ổn định (Unstable Angina)
Khi bệnh nhân nhập viện với nghi ngờ ACS, hs-cTnT là xét nghiệm được chỉ định đầu tiên. Dưới đây là quy trình xét nghiệm hs-cTnT thường được áp dụng:
- Nếu kết quả hs-cTnT ban đầu bình thường (< 14 ng/L):
- Thực hiện xét nghiệm lần thứ hai sau 3-6 giờ.
- Nếu hs-cTnT tăng hơn 50% so với giá trị ban đầu, nghi ngờ nhồi máu cơ tim cấp.
- Nếu kết quả vẫn < 14 ng/L, ít có khả năng nhồi máu cơ tim.
- Nếu hs-cTnT ban đầu tăng vừa phải (14-53 ng/L):
- Thực hiện xét nghiệm lần hai sau 3-6 giờ.
- Nếu kết quả hs-cTnT tăng hơn 50% so với giá trị ban đầu, nghi ngờ nhồi máu cơ tim cấp.
- Nếu hs-cTnT ban đầu > 53 ng/L:
- Vẫn cần xét nghiệm lại lần hai sau 3-6 giờ.
- Nếu hs-cTnT tăng hơn 30% so với giá trị ban đầu, có thể khẳng định nhồi máu cơ tim cấp.
- Ở người lớn tuổi:
- Kết quả hs-cTnT > 86.8 ng/L có thể là giá trị hiệu quả để chẩn đoán nhồi máu cơ tim cấp.
Tuy nhiên, để chẩn đoán xác định bệnh, bác sĩ không chỉ dựa vào kết quả xét nghiệm Troponin tim mà còn phải xem xét các yếu tố khác, bao gồm:
- Triệu chứng lâm sàng: Đau ngực, khó thở, vã mồ hôi…
- Điện tâm đồ (ECG): Thay đổi ST-T, sóng Q…
- Siêu âm tim: Đánh giá chức năng tim, phát hiện vùng cơ tim giảm vận động…
Điều quan trọng cần nhớ là Troponin tim cũng có thể tăng trong một số bệnh lý khác ngoài nhồi máu cơ tim, chẳng hạn như:
- Suy thận mạn
- Viêm màng ngoài tim cấp
- Thuyên tắc phổi cấp
- Suy tim cấp nặng
- Viêm cơ tim
- Sốc nhiễm trùng
Ngoài việc dùng để chẩn đoán và theo dõi hội chứng mạch vành cấp, xét nghiệm Troponin T còn được sử dụng để tiên lượng mức độ nặng của bệnh và đánh giá hiệu quả điều trị. Ví dụ, nồng độ Troponin cao có thể cho thấy nguy cơ biến chứng cao hơn.
Lời khuyên: Khám tim mạch định kỳ là cách tốt nhất để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý tim mạch. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ bệnh tim, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra.