Biến chứng bàn chân ở người bệnh tiểu đường: Nguyên nhân và cách phòng ngừa
Tiểu đường (đái tháo đường) không chỉ ảnh hưởng đến đường huyết mà còn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là ở bàn chân. Biến chứng bàn chân do bệnh thần kinh và khó khăn trong lưu thông máu có thể khiến quá trình chữa lành các vết loét, vết cắt trở nên khó khăn hơn. Những vết thương lâu lành làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, thậm chí dẫn đến cắt cụt chi. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), biến chứng bàn chân là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây cắt cụt chi ở người bệnh tiểu đường [Nguồn: Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ].
Các vấn đề khác như chai sạn, bệnh khớp Charcot cũng thường gặp ở người bệnh tiểu đường. Chai sạn tuy không đáng lo ngại nhưng nếu không được điều trị đúng cách có thể phát triển thành vết loét. Bệnh khớp Charcot là một bệnh lý thoái hóa khớp xương, dẫn đến mất xương và biến dạng bàn chân.
Do tổn thương thần kinh, người bệnh tiểu đường thường không nhận ra sớm các vấn đề ở chân. Theo thời gian, các vấn đề này có thể tiến triển âm thầm và trở nên nghiêm trọng, dẫn đến những biến chứng nặng nề, thậm chí phải cắt cụt chi. Vì vậy, việc phòng ngừa và phát hiện sớm các biến chứng bàn chân là vô cùng quan trọng.
Nguyên nhân gây biến chứng bàn chân do tiểu đường
Có hai nguyên nhân chính dẫn đến biến chứng bàn chân ở người bệnh tiểu đường:
Tổn thương thần kinh (bệnh thần kinh tiểu đường):
- Đường huyết cao không kiểm soát gây tổn thương các dây thần kinh, đặc biệt là ở bàn chân.
- Tổn thương thần kinh làm giảm cảm giác đau, nóng, lạnh, khiến người bệnh không nhận biết được các vết thương nhỏ hoặc các vấn đề khác ở chân.
- Theo thời gian, tổn thương thần kinh có thể dẫn đến mất cảm giác hoàn toàn ở bàn chân.
Lưu thông máu kém:
- Tiểu đường có thể gây xơ vữa động mạch, làm hẹp các mạch máu ở chân, giảm lượng máu lưu thông đến bàn chân.
- Lưu thông máu kém làm chậm quá trình lành vết thương, tăng nguy cơ nhiễm trùng.
- Nhiễm trùng ở bàn chân có thể lan rộng và gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.
Ngoài ra, việc người bệnh ít kiểm tra bàn chân thường xuyên cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ biến chứng. Theo một bài báo năm 2011 trên tạp chí Diabetic Medicine, có đến 23-63% người bệnh tiểu đường hiếm khi hoặc không bao giờ kiểm tra bàn chân [Nguồn: Diabetic Medicine].
Cách phòng ngừa biến chứng bàn chân
Phòng ngừa biến chứng bàn chân là một phần quan trọng trong việc chăm sóc bệnh tiểu đường. Dưới đây là những biện pháp bạn có thể thực hiện để bảo vệ đôi chân của mình:
Kiểm soát đường huyết:
- Duy trì đường huyết ở mức mục tiêu là yếu tố quan trọng nhất để ngăn ngừa biến chứng bàn chân.
- Tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Đi bộ thường xuyên:
- Đi bộ giúp cải thiện lưu thông máu đến chân, tăng cường sức khỏe của các mạch máu.
- Chọn giày dép phù hợp, thoải mái khi đi bộ.
Kiểm tra bàn chân hàng ngày:
- Kiểm tra kỹ lưỡng bàn chân mỗi ngày, kể cả kẽ ngón chân, để phát hiện sớm các vết cắt, vết loét, vết chai, hoặc bất kỳ thay đổi bất thường nào.
- Sử dụng gương để kiểm tra những vùng khó nhìn.
Lời khuyên cụ thể:
- Kiểm tra bàn chân hàng ngày, kể cả kẽ ngón chân.
- Khám bác sĩ ngay khi phát hiện bất thường như vết cắt, vết loét, vết thương, đau nhức, sưng, đỏ, vùng da bị nóng hoặc dị tật.
- Không đi chân trần, kể cả đi trong nhà. Các vết lở loét nhỏ cũng có thể trở nên nghiêm trọng. Đi bộ trên vỉa hè nóng mà không mang giày có thể gây hại mà bạn có thể không cảm thấy.
- Không hút thuốc, vì hút thuốc làm hẹp mạch máu và góp phần làm máu kém lưu thông.
- Giữ chân sạch sẽ và khô ráo – không ngâm nước. Thấm nhẹ cho khô; không chà xát.
- Dưỡng ẩm da sau khi làm sạch, trừ kẽ ngón chân.
- Kiểm tra nhiệt độ nước trước khi tắm bằng tay, không sử dụng chân để tránh bị bỏng.
- Cắt móng chân sau khi tắm, khi móng mềm hơn. Cắt ngang qua và sau đó giũa bằng giũa móng mềm. Giũa các cạnh sắc và không bao giờ cắt lớp biểu bì.
- Sử dụng đá bọt cho các vết chai sạn. Không bao giờ tự cắt vết chai, cục chai, hoặc sử dụng hóa chất không có toa kê của bác sĩ.
- Tìm đến chuyên gia để chăm sóc móng chân và các mô sẹo.
- Mang giày vừa vặn, và vớ bằng sợi tự nhiên (ví dụ cotton hoặc len). Không nên mang giày mới liên tục trong nhiều hơn một giờ, và kiểm tra bàn chân của bạn một cách cẩn thận sau khi cởi giày. Kiểm tra các phần nhô ra hay vật thể khác bên trong giày trước khi mang.
- Hạn chế đi giày cao gót và giày có mũi nhọn.
- Nếu bàn chân bị lạnh, hãy mang vớ để giữ ấm.
- Cử động ngón chân và lắc mắt cá chân trong khi ngồi.
- Không bắt chéo chân, vì làm vậy có thể hạn chế lưu thông máu.
- Thư giãn và nâng cao chân nếu chân bạn bị chấn thương.
Kết luận
Phòng ngừa biến chứng bàn chân là một phần không thể thiếu trong việc quản lý bệnh tiểu đường. Bằng cách kiểm soát đường huyết, chăm sóc bàn chân hàng ngày và tuân thủ các lời khuyên của bác sĩ, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ biến chứng và bảo vệ đôi chân của mình. Hãy nhớ rằng, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề ở chân là chìa khóa để ngăn ngừa những hậu quả nghiêm trọng.