Tăng nhãn áp và bệnh tiểu đường: Những điều cần biết
Tăng nhãn áp có thể xảy ra ở cả người có và không có bệnh tiểu đường, và là một biến chứng tiềm ẩn của bệnh tiểu đường, đặc biệt khi có bệnh võng mạc. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), việc kiểm soát tốt đường huyết và huyết áp có thể giúp giảm nguy cơ các biến chứng về mắt liên quan đến tiểu đường [^1^].
Bệnh tăng nhãn áp là gì?
Tăng nhãn áp là một nhóm bệnh lý gây tổn thương thần kinh thị giác, thường do áp lực trong mắt (nhãn áp) tăng cao. Khi chất dịch trong mắt (thủy dịch) không lưu thông tốt, nó sẽ tích tụ, gây áp lực dư thừa. Áp lực này có thể làm tổn thương dây thần kinh thị giác và các mạch máu trong mắt, dẫn đến thay đổi thị lực, thậm chí mù lòa nếu không được điều trị kịp thời. Điều trị sớm và tuân thủ điều trị có thể giúp bảo vệ thị lực và làm chậm tiến triển của bệnh [^2^].
Ai có nguy cơ mắc biến chứng này?
- Người bệnh tiểu đường: Có nguy cơ mắc tăng nhãn áp cao hơn khoảng 40% so với người không mắc bệnh. Theo một nghiên cứu đăng trên tạp chí Diabetes Care, bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ phát triển bệnh tăng nhãn áp cao hơn đáng kể so với người không mắc bệnh [^3^].
- Thời gian mắc bệnh tiểu đường và tuổi tác: Nguy cơ tăng lên theo thời gian mắc bệnh tiểu đường và tuổi tác. Bệnh nhân tiểu đường lâu năm và người lớn tuổi có nguy cơ cao hơn.
- Bệnh võng mạc tiểu đường: Bệnh nhân có bệnh võng mạc tiểu đường có nguy cơ cao hơn do sự phát triển của các mạch máu bất thường gây tắc nghẽn lưu thông dịch trong mắt. Tình trạng này được gọi là tăng nhãn áp tân mạch, một dạng tăng nhãn áp thứ phát liên quan đến bệnh võng mạc tiểu đường tăng sinh [^4^].
Triệu chứng của tăng nhãn áp
Bệnh thường không có triệu chứng ở giai đoạn đầu, đặc biệt là trong các dạng tăng nhãn áp góc mở. Mất thị lực có thể là dấu hiệu của tình trạng nghiêm trọng, thường là ở giai đoạn muộn của bệnh. Do đó, người bệnh tiểu đường nên kiểm tra mắt định kỳ mỗi năm một lần, hoặc thường xuyên hơn nếu có các yếu tố nguy cơ khác [^5^].
Nguyên nhân gây tăng nhãn áp
Tăng nhãn áp xảy ra khi áp lực tích tụ trong mắt, thường do hệ thống thoát dịch bị chậm lại hoặc bị tắc nghẽn. Bình thường, thủy dịch được sản xuất liên tục trong mắt và thoát ra ngoài qua một hệ thống thoát dịch ở góc giữa giác mạc và mống mắt. Khi hệ thống này bị cản trở, thủy dịch tích tụ lại, làm tăng áp lực trong mắt.
Ở bệnh nhân tiểu đường, một dạng tăng nhãn áp không điển hình là tăng nhãn áp tân mạch. Trong trường hợp này, các mạch máu mới phát triển trên tròng đen và góc thoát dịch, gây tắc nghẽn dòng chảy của dịch. Điều trị có thể bao gồm phẫu thuật laser để phá hủy các mạch máu bất thường hoặc cấy ghép van dẫn lưu để giúp thoát dịch [^6^].
Chẩn đoán tăng nhãn áp
Chẩn đoán tăng nhãn áp được thực hiện thông qua kiểm tra mắt toàn diện, bao gồm:
- Thuốc nhỏ mắt làm giãn đồng tử: Giúp bác sĩ quan sát bên trong mắt, bao gồm cả thần kinh thị giác và võng mạc.
- Đo nhãn áp: Sử dụng một dụng cụ gọi là máy đo nhãn áp để đo áp lực bên trong mắt. Áp lực bình thường thường nằm trong khoảng từ 10 đến 21 mmHg.
- Soi góc tiền phòng: Sử dụng một thấu kính đặc biệt để kiểm tra góc thoát dịch của mắt, giúp xác định loại tăng nhãn áp.
- Hình ảnh thần kinh thị giác: Sử dụng các kỹ thuật như chụp ảnh đáy mắt, chụp cắt lớp gắn kết quang học (OCT) để đánh giá cấu trúc và chức năng của thần kinh thị giác.
- Kiểm tra võng mạc: Đánh giá tình trạng của võng mạc, tìm kiếm các dấu hiệu của bệnh võng mạc tiểu đường.
- Khám phản xạ đồng tử: Kiểm tra phản ứng của đồng tử với ánh sáng để đánh giá chức năng thần kinh.
- Khám mắt bằng đèn khe: Sử dụng một kính hiển vi đặc biệt để xem chi tiết các cấu trúc của mắt.
- Kiểm tra thị lực: Đo độ sắc nét của thị lực bằng bảng đo thị lực.
- Đo thị trường: Kiểm tra vùng nhìn thấy để phát hiện các điểm mù hoặc thu hẹp thị trường do tổn thương thần kinh thị giác.
Điều trị tăng nhãn áp
Mục tiêu của điều trị tăng nhãn áp là làm giảm áp lực trong mắt để ngăn ngừa hoặc làm chậm tổn thương thần kinh thị giác. Các phương pháp điều trị bao gồm:
- Thuốc nhỏ mắt: Là phương pháp điều trị ban đầu phổ biến nhất. Các loại thuốc nhỏ mắt có thể làm giảm sản xuất thủy dịch hoặc tăng lưu lượng thoát dịch. Một số loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:
- Thuốc ức chế Beta: Ví dụ như timolol, betaxolol. Giảm sản xuất thủy dịch.
- Đồng phân Prostaglandin: Ví dụ như latanoprost, travoprost. Tăng lưu lượng thoát dịch.
- Thuốc ức chế anhydrase carbonic: Ví dụ như dorzolamide, brinzolamide. Giảm sản xuất thủy dịch.
- Điều trị laser:
- Cắt mống mắt chu biên bằng laser (laser peripheral iridotomy - LPI): Tạo một lỗ nhỏ trên mống mắt để cải thiện lưu thông thủy dịch, thường được sử dụng trong điều trị tăng nhãn áp góc đóng.
- Liệu pháp laser chọn lọc trên bè củng mạc (selective laser trabeculoplasty - SLT): Sử dụng laser để kích thích các tế bào trong bè củng mạc, giúp tăng lưu lượng thoát dịch.
- Phẫu thuật:
- Phẫu thuật cắt bè củng mạc (trabeculectomy): Tạo một kênh thoát dịch mới để thủy dịch có thể thoát ra khỏi mắt, giúp giảm áp lực.
- Cấy ghép van dẫn lưu (glaucoma drainage device implantation): Đặt một ống nhỏ vào mắt để dẫn thủy dịch ra ngoài.
Kiểm soát tăng nhãn áp
Không thể ngăn ngừa hoàn toàn tăng nhãn áp, nhưng có thể giảm nguy cơ tiến triển bệnh và ngăn ngừa mất thị lực bằng cách:
- Khám mắt định kỳ: Đặc biệt quan trọng đối với người bệnh tiểu đường.
- Tuân thủ điều trị: Sử dụng thuốc nhỏ mắt theo chỉ dẫn của bác sĩ.
- Kiểm soát tốt bệnh tiểu đường: Duy trì mức đường huyết ổn định.
- Duy trì lối sống lành mạnh: Tập thể dục thường xuyên, ăn uống cân bằng và không hút thuốc.
Lưu ý:
Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn có bất kỳ lo ngại nào về sức khỏe mắt, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa mắt để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
Tài liệu tham khảo:
[^1^]: American Diabetes Association. (n.d.). Eye Complications. https://www.diabetes.org/health/ осложнения/eye-complications [^2^]: National Eye Institute. (2023). Glaucoma. https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/glaucoma [^3^]: Zhou, M., et al. (2014). Diabetes and Risk of Open-Angle Glaucoma: A Systematic Review and Meta-Analysis. PLoS ONE, 9(12), e114720. [^4^]: American Academy of Ophthalmology. (n.d.). Neovascular Glaucoma. https://www.aao.org/eye-health/diseases/neovascular-glaucoma [^5^]: Centers for Disease Control and Prevention. (2023). Keep an Eye on Your Vision. https://www.cdc.gov/diabetes/managing/manage-eye-care.html [^6^]: European Glaucoma Society. (2020). Neovascular Glaucoma. https://www.eugs.org/glaucoma/neovascular-glaucoma/