Đau cách hồi là tình trạng đau chân khi đi lại do xơ vữa động mạch, dấu hiệu cảnh báo bệnh tim mạch nguy hiểm. Triệu chứng bao gồm đau, mỏi chân khi vận động, giảm khi nghỉ. Biến chứng có thể dẫn đến loét, hoại tử, cắt cụt chi. Điều trị bằng thay đổi lối sống (tập thể dục, bỏ thuốc lá), dùng thuốc, can thiệp mạch hoặc phẫu thuật.

Đau Cách Hồi: Dấu Hiệu Cảnh Báo Bệnh Tim Mạch

Đau cách hồi, nguyên nhân chủ yếu do xơ vữa động mạch gây ra, là tình trạng đau nhức ở chân khi đi lại, thường biến mất khi nghỉ ngơi. Đây không chỉ là một triệu chứng khó chịu mà còn là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng về nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch nguy hiểm như nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

1. Chứng Đau Cách Hồi Là Gì?

• Định nghĩa: Chứng đau cách hồi (Intermittent Claudication) là cảm giác đau, mỏi, hoặc yếu ở chân, thường xảy ra khi bạn hoạt động, đặc biệt là khi đi lại. Điển hình là các triệu chứng này xuất hiện khi bạn vận động và giảm dần hoặc biến mất sau một thời gian ngắn nghỉ ngơi. Theo ACC.org, đau cách hồi là một triệu chứng của bệnh động mạch ngoại biên (PAD).
• Nguyên nhân: Các động mạch có chức năng vận chuyển máu giàu oxy và chất dinh dưỡng từ tim đến khắp cơ thể. Khi các động mạch ở chân bị hẹp hoặc tắc nghẽn, các cơ ở chân không nhận đủ lượng oxy và chất dinh dưỡng cần thiết cho hoạt động. Tình trạng này được gọi là thiếu máu cục bộ chi dưới (lower extremity ischemia). Nguyên nhân phổ biến nhất của hẹp động mạch là xơ vữa động mạch, quá trình tích tụ mảng bám (cholesterol, chất béo, và các chất khác) bên trong thành động mạch, làm hẹp lòng mạch và hạn chế lưu lượng máu (theo Medscape).

2. Triệu Chứng Đau Cách Hồi

• Giai đoạn đầu: Trong giai đoạn sớm của bệnh, khi bạn nghỉ ngơi, chân vẫn nhận đủ oxy, do đó bạn không cảm thấy đau chân nếu không vận động.
• Giai đoạn tiến triển: Nếu động mạch ở chân bị hẹp hoặc tắc nghẽn đến mức không đủ máu đến nuôi các cơ, bạn sẽ cảm thấy đau khi đi lại. Mức độ đau có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ hẹp của động mạch và cường độ hoạt động.
• Các triệu chứng cụ thể:
  • Đau khi vận động: Tùy thuộc vào vị trí hẹp của động mạch ở chân, vị trí đau có thể ở bàn chân, bắp chân, đùi, háng hoặc mông. Đau cách hồi cũng có thể xảy ra ở tay, mặc dù ít phổ biến hơn. Theo AHA Journals, vị trí đau có thể giúp bác sĩ xác định vị trí động mạch bị ảnh hưởng.
  • Đau tái phát: Các cơn đau thường có tính chất đến rồi đi, không liên tục, đặc biệt là khi bạn giảm cường độ hoạt động hoặc nghỉ ngơi, bạn sẽ cảm thấy cơ thể hoàn toàn bình thường.
  • Đau khi nghỉ ngơi: Khi bệnh tiến triển, triệu chứng đau không chỉ xuất hiện khi vận động mà còn có thể xảy ra ngay cả khi bạn nằm hoặc ngồi yên. Đây là dấu hiệu của tình trạng thiếu máu cục bộ nghiêm trọng.
  • Thay đổi màu da hoặc loét: Khi dòng máu dinh dưỡng bị giảm nghiêm trọng, các ngón tay hoặc ngón chân của bạn có thể đổi màu xanh tím và lạnh. Tiếp theo đó là sự xuất hiện của các vết loét, đặc biệt là ở bàn chân và ngón chân. Các vết loét này thường khó lành do thiếu máu nuôi dưỡng.
  • Các triệu chứng khác:
    • Đau hoặc cảm giác nóng rát ở bàn chân hoặc ngón chân.
    • Yếu ở tay hoặc chân.
    • Tê hoặc ngứa ran ở bàn chân hoặc ngón chân.
    • Da chân lạnh hoặc nhợt nhạt.
    • Móng chân mọc chậm.
    • Rụng lông ở chân.

3. Biến Chứng Đau Cách Hồi

• Thiếu máu cục bộ nghiêm trọng: Khi nguồn máu đến nuôi tay hoặc chân của bạn bị giảm nghiêm trọng, tay và chân của bạn sẽ có cảm giác đau và lạnh, ngay cả khi bạn nghỉ ngơi, không vận động. Tình trạng này được gọi là thiếu máu cục bộ chi nghiêm trọng (Critical Limb Ischemia - CLI).
• Loét da và hoại tử: Trong các trường hợp bệnh động mạch ngoại biên ở giai đoạn nặng, dinh dưỡng nuôi da rất kém, các vết loét trên da sẽ trở nên khó lành. Nguy hiểm nhất là các vết loét không được điều trị sẽ lan rộng, dẫn đến hoại tử (mô chết) và cuối cùng có thể phải cắt cụt chi. Theo NEJM, CLI là một biến chứng nghiêm trọng của PAD, có thể dẫn đến cắt cụt chi nếu không được điều trị kịp thời.

4. Điều Trị Nguyên Nhân Tiềm Ẩn Bệnh Động Mạch Ngoại Biên

Việc điều trị đau cách hồi có thể giúp hạn chế sự tiến triển của bệnh, giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Thay đổi lối sống là bước đầu tiên và cơ bản nhất trong quá trình điều trị.

• Thay đổi lối sống và luyện tập:
  • Liệu pháp luyện tập: Đây là phương pháp điều trị ban đầu quan trọng cho đau cách hồi. Bác sĩ sẽ giúp bạn xây dựng một kế hoạch luyện tập cá nhân hóa, bao gồm loại bài tập, cường độ, thời gian và tần suất tập luyện. Các khuyến cáo thường là đi bộ trong khoảng một giờ hoặc hơn, đều đặn ít nhất ba lần một tuần, trong ít nhất 3 đến 6 tháng. Mục tiêu là tăng thời gian bạn có thể đi bộ mà không bị đau chân quá nhiều. Theo AHA Journals, chương trình luyện tập có giám sát đã được chứng minh là cải thiện đáng kể khả năng đi bộ và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân PAD.
  • Không hút thuốc: Thuốc lá là một yếu tố nguy cơ chính gây ra và làm nặng thêm bệnh động mạch ngoại biên. Hút thuốc làm tổn thương thành mạch máu, tăng hình thành mảng bám và giảm lưu lượng máu. Bỏ thuốc lá giúp ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.
  • Kiểm soát cholesterol máu: Bạn nên ăn giảm chất béo, tăng cường ăn hoa quả, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu. Kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh, bạn nên tập các bài tập thể dục phù hợp hàng ngày để giúp kiểm soát cholesterol máu và cải thiện sức khỏe tim mạch.
  • Chú ý các vết thương ở bàn chân và chân: Khi dòng máu đến nuôi các mô ở chân bị giảm, khả năng phục hồi từ các vết thương sẽ kém hơn, làm tăng nguy cơ biến chứng như vết thương lâu lành, loét, hoại tử và cắt cụt chi. Bạn nên chú ý đi tất và giày dép mềm khi tham gia các hoạt động có thể gây ra vết thương. Kiểm tra bàn chân hàng ngày để phát hiện sớm các vết trầy xước, vết cắt hoặc vết loét.
  • Giữ chân ở dưới mức tim: Để đảm bảo dòng máu chảy đến chân và bàn chân của bạn được thuận lợi khi nằm ngủ, bạn có thể nâng phía đầu giường lên cao hơn một chút hoặc làm hạ chân giường xuống một chút. Điều này giúp tăng cường lưu lượng máu đến chân, đặc biệt là khi bạn đang ngủ.
• Điều trị bệnh động mạch ngoại biên:
  • Sử dụng thuốc:
    • Cilostazol (Pletal): Bác sĩ có thể kê đơn thuốc cilostazol để giúp bạn gia tăng thời gian đi lại mà không bị đau hoặc khó chịu. Tuy nhiên, thuốc này có thể không phù hợp nếu bạn đang mắc bệnh tim.
    • Statins: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc statins để giúp bạn kiểm soát mỡ máu (cholesterol). Statins giúp giảm hình thành mảng bám trong động mạch và giảm nguy cơ biến chứng tim mạch.
    • Thuốc kiểm soát huyết áp: Nếu bạn bị cao huyết áp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát huyết áp. Kiểm soát huyết áp giúp giảm áp lực lên thành động mạch và giảm nguy cơ tổn thương mạch máu.
  • Can thiệp nong bóng và đặt stent: Phương pháp này được chỉ định cho những trường hợp hẹp động mạch nặng. Bác sĩ sẽ luồn một ống thông nhỏ vào mạch máu đến vị trí hẹp, sau đó bơm bóng để mở rộng lòng mạch. Sau đó, một stent (giá đỡ bằng kim loại) được đặt vào vị trí hẹp để giữ cho mạch máu được mở rộng. Theo acc.org, nong mạch và đặt stent là phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh nhân PAD có triệu chứng đau cách hồi nghiêm trọng.
  • Phẫu thuật mạch máu: Bác sĩ phẫu thuật sẽ sử dụng một đoạn mạch máu khỏe mạnh lấy từ các vị trí khác trên cơ thể hoặc một đoạn mạch nhân tạo để tạo đường dẫn máu vòng qua chỗ hẹp, giúp cung cấp máu đến các vùng bị ảnh hưởng bởi thiếu máu. Phẫu thuật mạch máu thường được chỉ định khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc khi tình trạng hẹp động mạch quá nghiêm trọng.

Khi phát hiện các triệu chứng đau cách hồi, bạn cần đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị kịp thời, nhằm tránh những ảnh hưởng nghiêm trọng của bệnh đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.