Bệnh Thần Kinh Tiểu Đường: Hiểu Rõ và Kiểm Soát
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, chuyên khoa tim mạch với nhiều năm kinh nghiệm. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một biến chứng thường gặp và nghiêm trọng của bệnh tiểu đường, đó là bệnh thần kinh tiểu đường.
Tổng Quan
Bệnh thần kinh, hay còn gọi là tổn thương thần kinh, là một biến chứng phổ biến ở những người mắc bệnh tiểu đường. Theo các nghiên cứu, ước tính có khoảng 50% bệnh nhân tiểu đường sẽ phát triển bệnh lý thần kinh [Nguồn: Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA)]. Điều quan trọng là ngay cả khi bạn chưa có bất kỳ triệu chứng nào, việc kiểm soát chặt chẽ lượng đường trong máu vẫn rất cần thiết để giảm thiểu nguy cơ tổn thương thần kinh.
Ngoài việc duy trì đường huyết ổn định, việc kiểm soát huyết áp cũng đóng vai trò then chốt trong việc ngăn ngừa các biến chứng của bệnh tiểu đường. Một nghiên cứu năm 2010 trên Tạp chí Y học Anh (British Medical Journal) đã chỉ ra rằng ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2, nguy cơ biến chứng liên quan mật thiết đến tình trạng cao huyết áp. Việc giảm huyết áp, đặc biệt là duy trì huyết áp tâm thu dưới 120 mmHg, có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ này.
Tại Sao Bạn Bị Bệnh Thần Kinh Tiểu Đường?
Bệnh thần kinh tiểu đường thường là hậu quả của tình trạng đường huyết cao kéo dài và không được kiểm soát tốt. Tình trạng này chủ yếu xảy ra do người bệnh chưa nhận thức đầy đủ về sự nguy hiểm của việc kiểm soát đường huyết. Theo thời gian, lượng đường trong máu cao có thể gây tổn thương các mạch máu nhỏ, vốn có nhiệm vụ cung cấp chất dinh dưỡng và oxy cho các dây thần kinh trên khắp cơ thể. Khi các dây thần kinh không nhận đủ dưỡng chất và oxy trong một thời gian dài, chúng sẽ dần bị tổn thương và mất chức năng.
Một số người có thể cảm thấy đau nhức do tổn thương thần kinh, nhưng khi bệnh tiến triển nặng hơn, cảm giác đau này có thể biến mất. Điều này xảy ra vì các dây thần kinh đã bị tổn thương nghiêm trọng đến mức không còn khả năng truyền tín hiệu cảm giác.
Các Loại Bệnh Thần Kinh Tiểu Đường
Bệnh lý thần kinh là một thuật ngữ chung để chỉ các loại tổn thương thần kinh khác nhau. Dưới đây là một số loại bệnh thần kinh tiểu đường phổ biến:
- Bệnh thần kinh ngoại biên: Đây là loại tổn thương thần kinh ảnh hưởng đến các dây thần kinh ở bàn chân, ngón chân, cẳng chân, bàn tay và cánh tay.
- Bệnh thần kinh tự trị: Loại này liên quan đến tổn thương các dây thần kinh điều khiển các chức năng tự động của cơ thể như tiêu hóa, bàng quang, ruột, tim và chức năng tình dục.
- Bệnh rễ thần kinh: Tổn thương thần kinh xảy ra ở các dây thần kinh ở đùi, hông và mông.
- Bệnh thần kinh khu trú: Sự yếu đi đột ngột của một hoặc nhiều nhóm dây thần kinh ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể.
Bệnh Thần Kinh Ngoại Biên
Trong bệnh tiểu đường tuýp 2, bệnh thần kinh ngoại biên thường ảnh hưởng đến bàn chân và cẳng chân trước khi lan đến cánh tay hoặc bàn tay. Các triệu chứng có thể rất đa dạng, từ nhẹ đến nghiêm trọng, bao gồm:
- Tê bì
- Cảm giác kiến bò hoặc nóng rát
- Tăng cảm giác khi chạm vào
- Mất cảm giác nóng và lạnh
- Đau nhức hoặc chuột rút
Một số người bị bệnh thần kinh ngoại biên có thể cảm thấy các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn vào ban đêm.
Bệnh thần kinh ngoại biên có thể gây yếu cơ và mất phản xạ, dẫn đến thay đổi dáng đi và khả năng giữ thăng bằng. Những thay đổi này có thể gây ra dị tật bàn chân và tăng nguy cơ chấn thương. Nguy cơ chấn thương bàn chân đặc biệt nguy hiểm đối với bệnh nhân tiểu đường, vì sự kết hợp giữa bệnh thần kinh và tuần hoàn máu kém có thể làm chậm quá trình lành vết thương. Vết thương lâu lành có thể dễ bị nhiễm trùng, và trong trường hợp nghiêm trọng, nhiễm trùng có thể dẫn đến cắt cụt chi.
Bệnh Thần Kinh Tự Trị
Loại tổn thương thần kinh này ảnh hưởng đến các dây thần kinh tự chủ điều khiển các cơ quan nội tạng của cơ thể. Bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 mắc bệnh thần kinh tự trị có thể gặp các vấn đề về:
- Tiêu hóa thức ăn
- Hô hấp
- Tiểu khó hoặc tiểu không tự chủ
- Các vấn đề về chức năng tình dục, chẳng hạn như rối loạn cương dương
Ngay cả các tuyến mồ hôi và mắt cũng có thể bị ảnh hưởng. Các triệu chứng rất đa dạng và có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng.
Một vấn đề đáng lo ngại của bệnh thần kinh tự trị là nó có thể che lấp các triệu chứng của hạ đường huyết. Thông thường, các triệu chứng như đổ mồ hôi và tim đập nhanh sẽ cảnh báo bạn về tình trạng hạ đường huyết, nhưng bệnh thần kinh tự trị có thể làm mờ đi những dấu hiệu này. Do đó, những người mắc bệnh này cần đặc biệt chú ý đến các dấu hiệu cảnh báo khác, chẳng hạn như:
- Đổ mồ hôi nhiều
- Đau ở cánh tay, lưng, cổ, hàm hoặc bụng
- Khó thở
- Buồn nôn
- Chóng mặt
Bệnh thần kinh tự trị cũng có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, gây ra táo bón, khó nuốt hoặc liệt dạ dày (gastroparesis), một tình trạng khiến thức ăn tiêu hóa chậm. Liệt dạ dày có thể trở nên tồi tệ theo thời gian, dẫn đến suy nhược do buồn nôn và nôn mửa thường xuyên. Tiêu hóa chậm cũng gây khó khăn cho việc kiểm soát đường huyết. Trong trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân có thể cần được nuôi ăn bằng thức ăn lỏng qua ống.
Tổn thương thần kinh của hệ tim mạch có thể gây ra những thay đổi về nhịp tim và huyết áp. Ví dụ, bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 mắc bệnh thần kinh tự trị có thể bị tụt huyết áp khi đứng lên sau khi ngồi hoặc nằm, gây ra cảm giác chóng mặt và choáng váng.
Tổn thương thần kinh của hệ tiết niệu và cơ quan sinh dục có thể gây ra khó kiểm soát tiểu tiện và rối loạn chức năng tình dục. Ví dụ, bệnh thần kinh ở bàng quang có thể gây ra tiểu không kiểm soát hoặc khó tiểu. Bệnh thần kinh tự trị cũng có thể làm giảm chức năng tình dục, khiến nam giới bị rối loạn cương dương hoặc xuất tinh bất thường, và phụ nữ bị khô âm đạo và khó đạt cực khoái.
Bệnh Rễ Thần Kinh
Đây là loại bệnh thần kinh thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2, đặc biệt là người lớn tuổi. Nó chủ yếu ảnh hưởng đến hông, đùi, mông hoặc chân, và thường bắt đầu ở một bên cơ thể. Bệnh có thể làm yếu chân, và trong trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể mất trương lực cơ đến mức không thể ngồi xuống và đứng lên mà không cần trợ giúp. Tổn thương thần kinh loại này thường gây đau đớn.
Bệnh Thần Kinh Khu Trú
Bệnh thần kinh khu trú có thể ảnh hưởng đến đầu, thân trên hoặc chân, và thường xuất hiện đột ngột kèm theo đau đớn. Không giống như các dạng bệnh thần kinh khác, loại này thường tự khỏi trong vài tuần hoặc vài tháng mà không gây ra tổn thương lâu dài.
Các triệu chứng của bệnh thần kinh khu trú có thể bao gồm:
- Khó tập trung
- Hoa mắt
- Đau sau mắt
- Liệt một bên mặt (liệt Bell)
- Hội chứng ống cổ tay
- Đau theo vùng, ví dụ như mặt trước của đùi, lưng, vùng xương chậu, ngực, bụng, bên trong bàn chân và cẳng chân.
Giảm đau là một trong những khía cạnh khó khăn nhất trong điều trị bệnh thần kinh khu trú. Bác sĩ thường phải thử nhiều phương pháp điều trị khác nhau hoặc kết hợp các phương pháp trước khi tìm ra phương pháp giảm đau hiệu quả. Đối với một số người, cơn đau có thể không bao giờ biến mất hoàn toàn.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về bệnh thần kinh tiểu đường. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, đừng ngần ngại hỏi ý kiến bác sĩ của bạn.