Hội chứng hậu huyết khối: Điều trị và kiểm soát
Hội chứng hậu huyết khối (HHTK) là một biến chứng thường gặp của huyết khối tĩnh mạch sâu (HKTMS) chi dưới, đôi khi gây tàn phế, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và gây tốn kém trong điều trị. Theo đó, việc điều trị biến chứng hậu huyết khối đòi hỏi cần có tính kiên trì, giảm thiểu các yếu tố nguy cơ nhằm tăng cường sức mạnh các cơ ở chân, tránh ứ đọng máu gây hình thành huyết khối tái phát.
1. Liệu pháp nén
Liệu pháp nén là một phần không thể thiếu trong điều trị HHTK, giúp cải thiện lưu thông máu và giảm các triệu chứng khó chịu.
- Vớ nén đàn hồi:
- Cách sử dụng: Vớ nén đàn hồi với áp lực 20-30 mmHg nên được mang vào buổi sáng trước khi chân bắt đầu sưng và tháo ra vào buổi tối hoặc trước khi đi ngủ. Đối với những trường hợp nặng hơn, có thể cần đến vớ có áp lực cao hơn (30-40 mmHg hoặc 40-50 mmHg).
- Hiệu quả: Vớ nén đàn hồi giúp giảm các triệu chứng của HHTK như cảm giác nặng nề, khó chịu và đặc biệt là phù chân khi phải đi đứng hoặc ngồi lâu. Theo thời gian, người bệnh sẽ làm quen và thích nghi với việc mang vớ, giúp khôi phục các chức năng hàng ngày.
- Giáo dục bệnh nhân: Điều quan trọng là bệnh nhân cần được giáo dục về cách sử dụng vớ nén đàn hồi đúng cách và tầm quan trọng của việc tuân thủ điều trị để đạt được hiệu quả tối đa.
- Ưu điểm: Đây là một liệu pháp hiệu quả với ít nguy cơ gây hại.
- Chống chỉ định: Chống chỉ định chính của việc sử dụng vớ nén đàn hồi là khi người bệnh đồng mắc bệnh động mạch ngoại vi có triệu chứng. Tình trạng tắc nghẽn động mạch chi dưới có thể trở nên trầm trọng hơn khi mang vớ ép liên tục trong thời gian dài.
- Thiết bị nén ngắt quãng:
- Venowave di động: Ở những bệnh nhân mắc HHTK trung bình đến nặng mà các triệu chứng không được kiểm soát đầy đủ chỉ với vớ nén đàn hồi, thiết bị nén ngắt quãng Venowave di động, chạy bằng pin có thể dùng thay thế. Khi được sử dụng phối hợp vừa vớ nén đàn hồi và thiết bị nén ngắt quãng, chất lượng cuộc sống của người bệnh đã cải thiện rõ ràng và giảm mức độ nghiêm trọng của HHTK.
- Thiết bị nén khí nén ngắt quãng: Đối với nhóm bệnh nhân có các triệu chứng HHTK nặng, khó chữa hoặc phù nề, có thể sử dụng các thiết bị nén khí nén ngắt quãng (ví dụ, dùng trong 20-30 phút mỗi lần, 2-3 lần mỗi ngày) để giảm triệu chứng. Tuy nhiên, hạn chế của liệu pháp này là cồng kềnh và tốn kém.
2. Điều trị nội khoa
Hiện tại, các loại thuốc đặc trị cho HHTK vẫn đang trong quá trình nghiên cứu và chưa có giá trị rõ ràng. Tuy nhiên, một số loại thuốc đã được đánh giá cao và có tiềm năng ứng dụng lâm sàng trong tương lai:
- Rutosides: Được cho là làm giảm khả năng lọc mao mạch và tính thấm vi mạch [tham khảo: PubMed].
- Defibrotide: Giảm giải phóng chất ức chế hoạt hóa plasminogen-1 và điều chỉnh tăng prostacyclin, prostaglandin E2 và thrombomodulin [tham khảo: PubMed].
- Hidrosmin: Cơ chế hoạt động chưa rõ.
Điều trị bằng thuốc thường kéo dài trong thời gian ngắn (8 tuần đến vài tháng) và các tác dụng phụ tiềm ẩn lâu dài vẫn chưa được biết. Do đó, cần có các nghiên cứu nghiêm ngặt hơn để đánh giá tính an toàn, hiệu quả và tính bền vững của các phương pháp điều trị bằng thuốc đối với HHTK.
Ngoài ra, không có bằng chứng cho thấy việc sử dụng thuốc lợi tiểu có hiệu quả trong điều trị phù nề liên quan đến HHTK.
3. Thay đổi lối sống
Thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát HHTK.
- Tập thể dục:
- Các nghiên cứu nhỏ đã chứng minh hiệu quả của tập thể dục trong điều trị HHTK. Cụ thể, các bệnh nhân bị suy tĩnh mạch mãn tính, trong đó có một nửa đã bị HKTMS trước đó, tham gia một chương trình tập luyện tăng cường sức mạnh cho chân kéo dài 6 tháng đã giúp cải thiện chức năng cơ bắp chân và sức mạnh cơ bắp chân.
- Các trung tâm chăm sóc phục hồi sau HKTMS khuyến khích người bệnh tham gia các chương trình đào tạo tập thể dục hàng tháng. Đây là tập hợp các bài tập được thiết kế chuyên biệt để tăng sức mạnh của chân, tính linh hoạt của chân và sức khỏe tim mạch tổng thể, giúp cải thiện mức độ nghiêm trọng của HHTK và chất lượng cuộc sống mà không gây ra tác dụng phụ đáng kể.
- Điều chỉnh lối sống:
- Duy trì hoạt động và tránh lối sống thụ động.
- Kê cao chân trên bệ kê chân khi ngồi hoặc kê cao chân trên gối khi nằm.
- Tránh tiếp xúc lâu với nhiệt vì có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng sưng và nặng chân.
- Duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh, tránh béo phì.
- Sử dụng kem dưỡng ẩm để tránh da bị khô và nổi mụn.
4. Chăm sóc vết loét tĩnh mạch
HHTK mức độ nặng có thể gây ra loét tĩnh mạch chân. Các bệnh nhân bị loét sau HKTMS nên được điều trị bằng cách tiếp cận nhóm đa ngành, bao gồm bác sĩ nội khoa, bác sĩ da liễu, bác sĩ phẫu thuật mạch máu và y tá chăm sóc vết thương.
Vết loét tĩnh mạch trong HHTK được điều trị bằng liệu pháp băng ép, bao gồm băng ép đa thành phần, nâng cao chân và băng bó tại chỗ.
Các vết loét có thể khó điều trị và thường tái phát. Trong trường hợp điều trị bảo tồn thất bại, phẫu thuật hoặc thủ thuật nội mạch để điều trị tình trạng trào ngược dòng trong tĩnh mạch sâu có thể được xem xét.
5. Điều trị bằng phẫu thuật hoặc can thiệp nội mạch
Các thủ thuật phẫu thuật hoặc can thiệp nội mạch như sửa van tĩnh mạch sâu, bắc cầu tĩnh mạch và đặt stent tĩnh mạch đã được áp dụng để điều trị bệnh nhân mắc HHTK, giúp làm giảm các biểu hiện tắc nghẽn tĩnh mạch sâu hoặc trào ngược dòng máu tĩnh mạch.
Kết luận
Điều trị HHTK đòi hỏi sự phối hợp đa ngành. Liệu pháp nén là phương pháp điều trị chính, giúp tăng lưu lượng máu trong tĩnh mạch và giảm các triệu chứng khó chịu. Bên cạnh đó, hiệu quả điều trị HHTK còn phối hợp với các bài tập luyện tăng cường sức mạnh cơ bắp tại chân, kiên trì chăm sóc vết loét tĩnh mạch cũng như xem xét can thiệp ngoại khoa sớm nếu không đáp ứng với điều trị bảo tồn.