Tiểu Đường Thai Kỳ: Những Điều Cần Biết
Chào bạn, tôi là bác sĩ Phạm Xuân Hậu, bác sĩ tim mạch. Tiểu đường thai kỳ (hay còn gọi là đái tháo đường thai kỳ) là một vấn đề sức khỏe thường gặp ở nhiều thai phụ. Nếu không được phát hiện sớm và kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cơ bản và cần thiết về tiểu đường thai kỳ.
Tiểu đường thai kỳ là một bệnh lý phổ biến ở nhiều thai phụ, tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và con nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), tỷ lệ mắc tiểu đường thai kỳ dao động từ 2% đến 10% trong số các thai phụ, tùy thuộc vào chủng tộc và các yếu tố nguy cơ khác (theo https://www.diabetes.org/).
Nguyên nhân gây tiểu đường thai kỳ
Trong quá trình mang thai, cơ thể người mẹ trải qua nhiều thay đổi về nội tiết tố để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Một trong những thay đổi quan trọng là sự gia tăng của các hormone do nhau thai sản xuất, có tác dụng làm tăng lượng đường trong máu.
- Hormone từ nhau thai: Trong thai kỳ, nhau thai tiết ra các hormone như human placental lactogen (HPL), estrogen, và cortisol, làm giảm độ nhạy cảm của cơ thể với insulin. Điều này dẫn đến tình trạng kháng insulin, khiến đường huyết tăng cao.
- Thiếu insulin: Bình thường, tuyến tụy sẽ sản xuất insulin để giúp glucose (đường) từ máu đi vào các tế bào để tạo năng lượng. Tuy nhiên, khi mang thai, nếu tuyến tụy không sản xuất đủ insulin để đáp ứng với tình trạng kháng insulin, lượng đường trong máu sẽ tăng lên, gây ra tiểu đường thai kỳ.
Nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ
Mặc dù bất kỳ thai phụ nào cũng có thể mắc tiểu đường thai kỳ, nhưng một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:
- Thừa cân, béo phì trước khi mang thai: Chỉ số khối cơ thể (BMI) cao trước khi mang thai làm tăng nguy cơ kháng insulin, dẫn đến tiểu đường thai kỳ.
- Thuộc nhóm chủng tộc có nguy cơ cao: Một số chủng tộc như người Mỹ gốc Phi, châu Á, Mỹ Latinh và người da đỏ có nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ cao hơn.
- Tiền đái tháo đường: Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc tiền đái tháo đường (đường huyết cao hơn bình thường nhưng chưa đủ tiêu chuẩn để chẩn đoán tiểu đường) trước khi mang thai, bạn có nguy cơ cao mắc tiểu đường thai kỳ.
- Tiền sử gia đình có người bị đái tháo đường: Nếu có người thân trong gia đình (như bố mẹ, anh chị em ruột) mắc bệnh tiểu đường, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
- Tiền sử từng bị đái tháo đường thai kỳ ở lần mang thai trước: Nếu bạn đã từng mắc tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai trước, nguy cơ tái phát ở lần mang thai sau là rất cao.
Chẩn đoán bệnh tiểu đường thai kỳ
Việc chẩn đoán tiểu đường thai kỳ thường được thực hiện thông qua các xét nghiệm đường huyết trong thai kỳ.
- Xét nghiệm đường huyết: Bác sĩ sẽ kiểm tra đường huyết của bạn trong lần khám thai đầu tiên. Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ cao, bác sĩ có thể yêu cầu bạn làm xét nghiệm sớm hơn.
- Nghiệm pháp dung nạp glucose: Nghiệm pháp dung nạp glucose (GTT) thường được thực hiện vào tuần thứ 24-28 của thai kỳ. Bạn sẽ được yêu cầu nhịn ăn qua đêm, sau đó uống một dung dịch đường. Bác sĩ sẽ lấy máu để đo đường huyết của bạn trước khi uống, sau 1 giờ và sau 2 giờ. Nếu kết quả cho thấy đường huyết của bạn cao hơn mức bình thường ở bất kỳ thời điểm nào, bạn có thể được chẩn đoán mắc tiểu đường thai kỳ. Theo ADA, tiêu chuẩn chẩn đoán tiểu đường thai kỳ dựa trên nghiệm pháp dung nạp glucose 75g đường (theo https://www.diabetes.org/):
- Đường huyết lúc đói ≥ 92 mg/dL (5.1 mmol/L)
- Đường huyết 1 giờ sau uống ≥ 180 mg/dL (10.0 mmol/L)
- Đường huyết 2 giờ sau uống ≥ 153 mg/dL (8.5 mmol/L)
Điều trị bệnh
Mục tiêu của điều trị tiểu đường thai kỳ là kiểm soát đường huyết ở mức an toàn để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.
- Kiểm soát đường huyết: Bạn sẽ cần kiểm tra đường huyết thường xuyên, thường là 4 lần một ngày hoặc hơn, để theo dõi và điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống cho phù hợp.
- Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết. Bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng, giàu chất xơ, ít đường và carbohydrate tinh chế.
- Vận động: Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện độ nhạy của cơ thể với insulin và kiểm soát đường huyết. Bạn có thể đi bộ, bơi lội hoặc thực hiện các bài tập nhẹ nhàng khác dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.
- Sử dụng thuốc: Trong một số trường hợp, chế độ ăn uống và vận động không đủ để kiểm soát đường huyết. Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng insulin hoặc các loại thuốc khác để giúp bạn duy trì đường huyết ở mức an toàn. Theo dõi và tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng.
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tiểu đường thai kỳ và có một thai kỳ khỏe mạnh! Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.