Ngừng Tim: Cấp Cứu & Những Điều Cần Biết
Ngừng tim, hay tim ngừng hoạt động, là một tình trạng cực kỳ nguy hiểm, đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Khi tim ngừng đập, việc can thiệp sớm là vô cùng quan trọng để giảm thiểu nguy cơ tổn thương não. Thực tế, chúng ta chỉ có khoảng 3 phút để hành động cấp cứu hiệu quả khi ngừng tim xảy ra.
1. Ngừng Tim Là Gì?
- Ngừng tim (hay còn gọi là ngừng tuần hoàn): Đây là tình trạng tim mất đột ngột các chức năng vốn có, khiến tim bất ngờ ngừng đập do rối loạn hoạt động điện. Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), ngừng tim là một sự cố y tế nghiêm trọng, cần được xử trí ngay lập tức. (Nguồn: acc.org)
- Hậu quả: Khi tim ngừng đập, sẽ dẫn đến mất tri giác, ngừng thở, không bắt được mạch và không đo được huyết áp.
- Cần cấp cứu ngay lập tức để tránh tử vong: Mỗi giây trôi qua đều làm giảm cơ hội sống sót của người bệnh. Việc cấp cứu kịp thời có thể giúp khôi phục nhịp tim và chức năng não.
- Nguyên nhân: Tình trạng ngừng tim có thể xảy ra đột ngột ngay cả trên một trái tim hoàn toàn khỏe mạnh, hoặc trong các tai nạn như điện giật, đuối nước, sốc phản vệ, đa chấn thương…
- Xảy ra ở cả trong và ngoài bệnh viện: Vì vậy, việc trang bị kiến thức và kỹ năng cấp cứu ngừng tim là vô cùng quan trọng cho tất cả mọi người.
2. Nguyên Nhân Thường Gặp
- Rung thất: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ngừng tim. Rung thất xảy ra khi dòng điện kích hoạt quá trình co cơ tim bình thường bị thay thế bởi các hoạt động điện hỗn loạn. Điều này dẫn đến tim ngừng đập, không còn khả năng bơm máu đến não và các bộ phận quan trọng khác của cơ thể. Nếu không được điều trị kịp thời, rung thất có thể dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn và tử vong. (Nguồn: Medscape)
- Cơn đau tim (nhồi máu cơ tim): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây rung thất. Khi một phần cơ tim bị thiếu máu do tắc nghẽn mạch vành, nó có thể gây ra rối loạn điện tim và dẫn đến rung thất.
- Rối loạn nhịp tim: Các rối loạn nhịp tim khác, như nhịp nhanh thất hoặc nhịp chậm xoang nghiêm trọng, cũng có thể gây ngừng tim.
- Các nguyên nhân ít gặp hơn: Bao gồm ngưng thở, ngạt thở, sét đánh, chấn thương, điện giật, ngộ độc và đuối nước.
3. Nhận Biết Bệnh Nhân Ngừng Tim
- Không thở hoặc thở bất thường: Đây là dấu hiệu quan trọng nhất. Người bệnh có thể không thở, thở ngáp cá (thở không hiệu quả) hoặc thở rất chậm.
- Đánh giá ngừng tuần hoàn dưới 10 giây: Việc đánh giá nhanh chóng là rất quan trọng để không bỏ lỡ thời gian vàng cấp cứu.
- Bệnh nhân nhồi máu cơ tim có rung thất sẽ mất tri giác: Mất tri giác đột ngột là một dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm.
4. Cấp Cứu Ngừng Tim Tại Bệnh Viện
- Cấp cứu y khoa nghiêm trọng: Ngừng tim đòi hỏi sự can thiệp nhanh chóng và chuyên nghiệp của đội ngũ y tế.
- Giảm tỷ lệ tử vong bằng CPR và sốc điện khử rung: Hồi sức tim phổi (CPR) giúp duy trì tuần hoàn máu tạm thời, trong khi sốc điện khử rung có thể giúp khôi phục nhịp tim bình thường.
- Nước tiên tiến: Trang bị máy khử rung tự động nơi công cộng: Máy khử rung tim tự động (AED) là một thiết bị cứu sinh quan trọng, có thể được sử dụng bởi cả nhân viên y tế và người dân được đào tạo.
- CPR và khử rung là biện pháp duy nhất đảo ngược ngừng tim: Đây là những biện pháp cấp cứu cơ bản nhưng vô cùng hiệu quả.
- Cấp cứu trong vài phút sau ngừng tim: Thời gian là yếu tố quyết định sự sống còn của người bệnh.
- Cơ hội sống giảm 7-10% mỗi phút: Vì vậy, việc cấp cứu càng sớm càng tốt.
- Khử rung trong 5-7 phút: Tỷ lệ sống 49%: Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc tiếp cận nhanh chóng với máy khử rung tim.
- Hiếm khi thành công sau 10 phút: Nếu không được cấp cứu kịp thời, tổn thương não sẽ trở nên необратимым.
- Khuyến cáo AHA 2010: Sử dụng năng lượng sốc theo hướng dẫn, có thể dùng mức cao nhất của máy: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng năng lượng sốc phù hợp có thể tăng khả năng thành công của khử rung tim. (Nguồn: ahajournals.org)
5. Cấp Cứu Ngừng Tim Ngoài Bệnh Viện
- Gọi 115 ngay lập tức nếu bất tỉnh, không thở: Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Hãy cung cấp thông tin chính xác về địa điểm và tình trạng của người bệnh.
- Trong lúc chờ, ép tim đúng kỹ thuật: Trong khi chờ đợi sự giúp đỡ của nhân viên y tế, bạn có thể thực hiện ép tim để duy trì tuần hoàn máu cho người bệnh.
- Nằm ngửa trên mặt phẳng cứng: Đảm bảo người bệnh nằm trên một bề mặt phẳng và cứng để ép tim hiệu quả.
- Đặt tay lên 1/2 dưới xương ức, ép vuông góc 4-5 cm, 100-120 lần/phút: Đặt một bàn tay lên chính giữa 1/2 dưới của xương ức, bàn tay còn lại đặt lên trên bàn tay trước đó, các ngón tay xen kẽ, cùng chiều nhau. Dùng lực của cả 2 bàn tay, 2 vai và thân mình ép vuông góc xuống lồng ngực của người bệnh sao cho xương ức lún xuống khoảng 5-6 cm, sau đó nhấc tay lên và tiếp tục nhịp thứ hai. Tốc độ ép tim cấp cứu tối ưu là 100 – 120 lần/phút. (Nguồn: vnah.org.vn)
- Ép tim giúp tống máu: Ép tim tạo ra áp lực lên tim và lồng ngực, giúp đẩy máu đi khắp cơ thể.
- Khai thông đường thở và thổi ngạt:
- Ngửa trán - nâng cằm (hoặc đẩy hàm nếu nghi ngờ chấn thương cột sống cổ): Dùng lòng bàn tay đặt lên trán rồi ấn ra sau, làm ngửa đầu bệnh nhân, dùng tay còn lại nhấc hàm dưới của bệnh nhân lên để đưa cằm ra trước. Nếu nghi ngờ người bệnh bị chấn thương cột sống cổ, hãy sử dụng kỹ thuật đẩy hàm dưới.
- Thổi ngạt chậm 1 giây, thấy lồng ngực nhô lên: Dùng miệng thổi khí vào phổi người bệnh thông qua màng lọc, qua mặt nạ thổi ngạt hoặc thổi trực tiếp, thổi chậm trong vòng 1 giây sao cho nhìn thấy lồng ngực nhô lên. (Nguồn: timmachhoc.com)
- Thổi 2 nhịp liên tục ban đầu để đánh giá đường thở: Nếu không thấy lồng ngực của người bệnh nâng lên nhẹ nhàng, cần kiểm tra và loại bỏ dị vật trong miệng.
- Ép tim và hô hấp nhân tạo xen kẽ, nhịp nhàng: Thực hiện 30 lần ép tim và 2 lần thổi ngạt, sau đó tiếp tục lặp lại chu kỳ này cho đến khi có sự giúp đỡ của nhân viên y tế.
6. Khuyến Cáo Của Hội Tim Mạch Học Việt Nam
- Can thiệp động mạch vành qua da ở bệnh nhân ngừng tim cứu sống có ST chênh lên: Bệnh nhân ngừng tim được cứu sống và có điện tâm đồ nhồi máu cơ tim có ST chênh lên nên được can thiệp động mạch vành qua da.
- Kiểm soát thân nhiệt cho bệnh nhân ngừng tim cứu sống không cải thiện thần kinh: Kiểm soát thân nhiệt được chỉ định cho bệnh nhân ngừng tim được cứu sống nhưng không cải thiện được chức năng thần kinh.
- Thiết lập hệ thống chăm sóc sức khỏe chuyên nghiệp để phát hiện và chuyển nhanh bệnh nhân nhồi máu cơ tim ST chênh lên đến trung tâm tái tưới máu 24/7: Cần thiết lập một hệ thống chăm sóc sức khỏe với đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp để phát hiện bệnh nhân nhồi máu cơ tim có ST chênh lên và chuyển một cách nhanh chóng, trực tiếp đến trung tâm có khả năng tái tưới máu 24/7.
- Nhân viên y tế cần tiếp cận thiết bị khử rung và đào tạo cấp cứu ngừng tuần hoàn cơ bản: Tất cả các nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân nghi ngờ nhồi máu cơ tim cần được tiếp cận với thiết bị khử rung và đào tạo về cấp cứu ngừng tuần hoàn cơ bản.
- Chụp động mạch vành cấp cứu (và can thiệp nếu cần) cho bệnh nhân ngừng tim cứu sống không có ST chênh lên nhưng nguy cơ thiếu máu cơ tim cao: Chụp động mạch vành cấp cứu (và chụp mạch vành can thiệp nếu có chỉ định) cho những bệnh nhân ngừng tim được cứu sống mà điện tâm đồ không có nhồi máu cơ tim có ST chênh lên nhưng có nguy cơ cao dẫn đến tình trạng thiếu máu cơ tim.
- Không khuyến cáo truyền nhanh dung dịch lạnh sau tái lập tuần hoàn tự nhiên: Truyền tĩnh mạch một lượng lớn và nhanh dung dịch lạnh không được khuyến cáo ở bệnh nhân sau tái lập được tuần hoàn tự nhiên.