Nhồi Máu Cơ Tim: Hiểm Họa Tiềm Ẩn và Những Điều Cần Biết
Nhồi máu cơ tim là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các bệnh lý nói chung, đặc biệt là bệnh tim mạch. Đây là một bệnh lý nguy hiểm với nhiều yếu tố rủi ro tiềm ẩn, nhưng chưa được quan tâm và phòng ngừa đúng mức.
1. Tổng Quan Về Nhồi Máu Cơ Tim
1.1. Nhồi Máu Cơ Tim Là Gì?
- Định nghĩa: Nhồi máu cơ tim là tình trạng bệnh lý nghiêm trọng xảy ra khi một hoặc nhiều nhánh động mạch vành bị tắc nghẽn, làm gián đoạn quá trình cung cấp máu nuôi dưỡng cơ tim. Hậu quả là cơ tim bị thiếu máu cục bộ và dần hoại tử. Theo ACC (American College of Cardiology), thời gian thiếu máu cơ tim càng kéo dài, mức độ tổn thương càng lớn [^1].
- Hậu quả: Người bệnh thường trải qua những cơn đau thắt ngực dữ dội. Nếu không được can thiệp kịp thời, phần cơ tim bị hoại tử sẽ hình thành sẹo sau vài tuần, làm tăng nguy cơ suy tim và các biến chứng tim mạch khác. Theo nghiên cứu trên tạp chí Circulation, việc tái tưới máu cơ tim sớm giúp giảm thiểu tổn thương và cải thiện tiên lượng cho bệnh nhân [^2].
1.2. Nguyên Nhân Gây Nhồi Máu Cơ Tim
- Nguyên nhân chính: Xơ vữa động mạch vành chiếm đến 90% các trường hợp nhồi máu cơ tim. Theo AHA (American Heart Association), xơ vữa động mạch là quá trình tích tụ mảng bám (cholesterol, chất béo, canxi và các chất khác) trên thành động mạch, làm hẹp lòng mạch và giảm lưu lượng máu [^3].
- Cơ chế: Quá trình xơ vữa động mạch bắt đầu khi cholesterol và các thành phần mỡ máu khác lắng đọng trên thành mạch vành, tạo thành các mảng xơ vữa. Khi các mảng xơ vữa này bị nứt vỡ hoặc bong ra, chúng có thể kích hoạt quá trình đông máu, hình thành cục máu đông. Cục máu đông này gây tắc nghẽn mạch vành, ngăn chặn dòng máu đến nuôi dưỡng cơ tim, dẫn đến nhồi máu cơ tim.
1.3. Ai Có Thể Bị Nhồi Máu Cơ Tim?
- Đối tượng nguy cơ cao:
- Người cao tuổi: Tuổi tác cao làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và các bệnh lý tim mạch khác.
- Người hút thuốc lá: Hút thuốc lá gây tổn thương thành mạch máu, làm tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa và cục máu đông.
- Người thừa cân, béo phì: Béo phì thường đi kèm với các rối loạn chuyển hóa khác, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Người mắc các rối loạn chuyển hóa:
- Tăng huyết áp: Huyết áp cao gây áp lực lên thành động mạch, làm tổn thương và thúc đẩy quá trình xơ vữa.
- Đái tháo đường: Đường huyết cao gây tổn thương mạch máu và làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
- Rối loạn lipid máu: Cholesterol cao làm tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa.
- Người có tiền sử gia đình có bệnh tim mạch sớm: Nếu có người thân (nam dưới 55 tuổi, nữ dưới 65 tuổi) mắc bệnh tim mạch, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn.
- Mức độ nguy cơ: Nguy cơ mắc nhồi máu cơ tim tăng lên theo số lượng yếu tố nguy cơ mà bạn có. Càng có nhiều yếu tố nguy cơ, khả năng mắc bệnh càng cao.
1.4. Nhồi Máu Cơ Tim Có Nguy Hiểm Không?
- Mức độ nguy hiểm: Nhồi máu cơ tim là một bệnh lý phức tạp và nguy hiểm, đòi hỏi sự can thiệp y tế kịp thời và chính xác. Theo thống kê, có đến 30% bệnh nhân tử vong trước khi nhập viện do nhồi máu cơ tim. Theo NEJM (The New England Journal of Medicine), thời gian là yếu tố sống còn trong điều trị nhồi máu cơ tim; việc can thiệp sớm giúp giảm thiểu tổn thương cơ tim và cải thiện tiên lượng [^4].
- Tầm quan trọng của thời gian: Khi bệnh nhân lên cơn nhồi máu cơ tim, các bác sĩ cần phải chạy đua với thời gian để tái thông mạch máu bị tắc nghẽn, cứu sống phần cơ tim đang bị thiếu máu. Việc chẩn đoán và điều trị cần được thực hiện nhanh chóng và chính xác để đạt hiệu quả tốt nhất.
- Tình hình tại Việt Nam: Tỷ lệ người mắc nhồi máu cơ tim ở Việt Nam đang có xu hướng tăng lên trong những năm gần đây, với mức tăng trung bình 15-20% mỗi năm. Ở người trẻ tuổi, tỷ lệ nhồi máu cơ tim ở nam giới cao gấp 3 lần so với nữ giới. Tuy nhiên, sau độ tuổi mãn kinh, do sự suy giảm hormone sinh dục nữ, tỷ lệ mắc bệnh giữa nam và nữ trở nên tương đương.
2. Các Dấu Hiệu Nhồi Máu Cơ Tim Điển Hình
- Triệu chứng chính: Đau thắt ngực là triệu chứng điển hình của nhồi máu cơ tim. Cơn đau thường xuất hiện ở vùng sau xương ức, ngực trái hoặc thượng vị, với cảm giác đau tức, đè nặng, bóp nghẹt. Cơn đau có thể lan lên cổ, cằm (vùng hàm), vai và tay. Theo khuyến cáo của ESC (European Society of Cardiology), bất kỳ cơn đau thắt ngực nào kéo dài trên 20 phút cần được xem xét là dấu hiệu cảnh báo nhồi máu cơ tim [^5].
- Triệu chứng khác: Ngoài đau thắt ngực, bệnh nhân có thể gặp các triệu chứng khác như vã mồ hôi, tim đập nhanh, hồi hộp, buồn nôn, khó thở, chóng mặt và bất tỉnh.
- Lưu ý: Các triệu chứng của nhồi máu cơ tim có thể khác nhau tùy thuộc vào tuổi, giới tính, vùng cơ tim bị tổn thương và các bệnh lý đi kèm. Đặc biệt, ở bệnh nhân đái tháo đường và người cao tuổi, nhồi máu cơ tim có thể diễn biến thầm lặng, không có triệu chứng rõ ràng mà chỉ biểu hiện bằng mệt mỏi, kiệt sức không rõ nguyên nhân. Do đó, cần chú ý theo dõi và tầm soát bệnh khi cần thiết.
- Khi nào cần đi khám: Khi có bất kỳ triệu chứng cảnh báo nào của nhồi máu cơ tim, đặc biệt là ở những người có các yếu tố nguy cơ tim mạch, cần nhanh chóng đến các bệnh viện có khoa/đơn vị can thiệp tim mạch để được thăm khám và thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán cần thiết như điện tâm đồ (ECG), siêu âm tim, xét nghiệm men tim (Troponin).
- Điều trị: Bệnh nhân được chẩn đoán nhồi máu cơ tim cần được điều trị chuyên sâu tại các đơn vị cấp cứu chuyên khoa tim mạch. Yếu tố then chốt trong điều trị nhồi máu cơ tim là phải tái thông mạch máu bị tắc nghẽn càng sớm càng tốt, bằng cách sử dụng thuốc tiêu sợi huyết hoặc can thiệp mạch vành qua da (PCI). Bên cạnh đó, bệnh nhân cần được thăm khám và điều trị nội khoa thường xuyên theo chỉ định của bác sĩ để giảm thiểu nguy cơ tái phát và các biến chứng về sau.
Tài liệu tham khảo:
[^1]: ACC - American College of Cardiology: https://www.acc.org/ [^2]: Circulation: https://www.ahajournals.org/journal/circ [^3]: AHA - American Heart Association: https://www.heart.org/ [^4]: NEJM - The New England Journal of Medicine: https://www.nejm.org/ [^5]: ESC - European Society of Cardiology: https://www.escardio.org/