Bài viết cung cấp thông tin về chế độ ăn uống cho người bệnh tim, bao gồm các nguyên tắc xây dựng thực đơn như kiểm soát lượng thức ăn, ăn nhiều rau xanh và trái cây, chọn ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế chất béo không lành mạnh, giảm muối. Đồng thời, bài viết cũng cung cấp 2 thực đơn tham khảo để người bệnh có thể áp dụng.

Chế độ ăn cho người bệnh tim: Bí quyết sống khỏe

Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, thường được ví như 'kẻ sát nhân thầm lặng' vì diễn tiến âm thầm nhưng lại gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Một chế độ ăn uống không hợp lý có thể làm tình trạng bệnh tim trở nên tồi tệ hơn. Do đó, việc xây dựng một chế độ ăn khoa học, lành mạnh là vô cùng quan trọng đối với người bệnh tim.

1. Nguyên tắc xây dựng thực đơn cho người bệnh tim

1.1. Kiểm soát lượng thức ăn nạp vào

Việc kiểm soát lượng thức ăn nạp vào cơ thể cũng quan trọng không kém việc lựa chọn thực phẩm. Việc ăn quá nhiều, đặc biệt là khi bạn chất đầy thức ăn lên đĩa, có thể dẫn đến việc tiêu thụ quá nhiều calo so với nhu cầu thực tế của cơ thể. Điều này gây tăng cân, tạo áp lực lên tim mạch và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Theo khuyến cáo từ Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), duy trì cân nặng hợp lý là một trong những yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe tim mạch.

Để kiểm soát lượng thức ăn, bạn nên:

• Chia nhỏ khẩu phần ăn: Sử dụng đĩa, bát nhỏ hơn để đựng thức ăn. Điều này giúp bạn kiểm soát lượng thức ăn một cách trực quan hơn.
• Ưu tiên thực phẩm ít calo, giàu dinh dưỡng: Chia khẩu phần ăn sao cho phần lớn là các loại rau củ quả tươi, vì chúng chứa nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ và ít calo. Phần còn lại dành cho các loại thực phẩm giàu calo hơn như thịt, cá, hoặc ngũ cốc.
• Ăn chậm, nhai kỹ: Việc ăn chậm giúp bạn cảm nhận được hương vị của thức ăn và nhận biết khi nào no, từ đó tránh ăn quá nhiều.

1.2. Ăn nhiều rau và trái cây

Rau củ và trái cây là những thực phẩm vô cùng quan trọng đối với sức khỏe tim mạch. Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí của Trường Môn Tim mạch Hoa Kỳ (JACC), việc tăng cường tiêu thụ rau xanh và trái cây có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Lợi ích của rau và trái cây:

• Nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất dồi dào: Rau và trái cây chứa nhiều vitamin (như vitamin C, vitamin K, vitamin A) và khoáng chất (như kali, magie) cần thiết cho hoạt động của tim và hệ tuần hoàn.
• Giàu chất xơ: Chất xơ giúp giảm cholesterol trong máu, ổn định đường huyết và cải thiện chức năng tiêu hóa.
• Ít calo: Rau và trái cây có hàm lượng calo thấp, giúp kiểm soát cân nặng và ngăn ngừa béo phì, một yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch.

Lưu ý khi chọn và chế biến rau củ quả:

• Nên chọn:
  • Rau quả tươi hoặc đông lạnh.
  • Rau đóng gói hoặc chế biến sẵn ít muối.
  • Trái cây đóng hộp trong nước hoặc nước ép trái cây, không thêm đường.
• Nên hạn chế:
  • Rau trộn với nước sốt kem.
  • Rau xào hoặc tẩm bột chiên.
  • Trái cây đóng gói trong siro nhiều đường.
  • Trái cây đông lạnh có thêm đường.

1.3. Chọn ngũ cốc nguyên hạt

Ngũ cốc nguyên hạt là nguồn cung cấp chất xơ dồi dào và nhiều chất dinh dưỡng khác có lợi cho tim mạch. Chất xơ giúp giảm cholesterol xấu (LDL) trong máu, ổn định đường huyết và cải thiện sức khỏe tim mạch tổng thể. Theo khuyến cáo của AHA, nên tiêu thụ ít nhất 3 phần ngũ cốc nguyên hạt mỗi ngày.

Các loại ngũ cốc nên chọn:

• Bột mì nguyên cám.
• Bánh mì nguyên hạt (tốt nhất là nguyên cám 100%).
• Ngũ cốc chứa nhiều chất xơ (từ 5g trở lên/khẩu phần).
• Gạo lứt, lúa mạch, kiều mạch.
• Mì ống nguyên chất.
• Bột yến mạch.

Các loại ngũ cốc nên tránh hoặc hạn chế:

• Bột trắng đã qua tinh chế.
• Bánh mì trắng.
• Bánh muffins, bánh quế đông lạnh, bánh mì bắp (ngô), bánh rán, bánh quy, bánh mì lên men nhanh, bánh nướng.
• Sợi mì trứng.
• Bỏng ngô (nếu chế biến với nhiều bơ, đường, muối).

1.4. Hạn chế chất béo không lành mạnh

Việc hạn chế chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa là một bước quan trọng để giảm cholesterol trong máu và giảm nguy cơ mắc bệnh mạch vành. Theo hướng dẫn của Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ (NHLBI), nên hạn chế lượng chất béo bão hòa xuống dưới 6% tổng lượng calo hàng ngày.

Cách giảm chất béo bão hòa:

• Chọn thịt nạc (ít hơn 10% chất béo).
• Sử dụng ít bơ, bơ thực vật trong khi nấu ăn.
• Thay thế chất béo bằng các sản phẩm ít béo (ví dụ: sữa chua ít béo thay vì bơ).
• Sử dụng trái cây tươi thay cho bơ thực vật trên bánh mì.

Nên sử dụng chất béo không bão hòa:

• Chất béo không bão hòa đơn: Dầu oliu, dầu hạt cải, dầu bơ.
• Chất béo không bão hòa đa: Có trong cá (cá hồi, cá thu, cá trích), bơ, hạt (óc chó, hạnh nhân, hạt lanh).

Chất béo không bão hòa có thể giúp giảm tổng lượng cholesterol trong máu khi thay thế cho chất béo bão hòa, tuy nhiên, cần sử dụng điều độ vì tất cả các loại chất béo đều có lượng calo cao.

1.5. Chọn nguồn protein ít béo

Thịt nạc, thịt gia cầm, cá, trứng và các sản phẩm từ sữa ít béo là những nguồn protein ít béo tốt nhất. Tuy nhiên, cần lựa chọn cẩn thận để đảm bảo lượng chất béo trong chúng là thấp nhất. Ví dụ, chọn sữa tách kem thay vì sữa nguyên chất, chọn ức gà không da thay vì có da.

Lợi ích của cá:

Một số loại cá rất giàu axit béo omega-3, có thể làm giảm triglyceride (một chỉ số mỡ máu). Các loại cá sống ở nước lạnh như cá hồi, cá thu, cá trích chứa lượng axit béo omega-3 cao nhất. Ngoài ra, axit béo omega-3 còn có trong hạt lanh, quả óc chó, đậu nành, dầu hạt cải.

Lợi ích của các loại đậu:

Các loại đậu như đậu Hà Lan, đậu lăng là những thực phẩm giàu protein, ít chất béo và không có cholesterol. Việc thay thế protein động vật bằng protein thực vật giúp giảm lượng chất béo và cholesterol, đồng thời tăng cường chất xơ cho cơ thể, rất tốt cho người bệnh tim.

1.6. Giảm muối trong khẩu phần ăn

Ăn nhiều muối có thể góp phần gây tăng huyết áp, một yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch. Do đó, cắt giảm muối là một phần quan trọng trong chế độ ăn cho người bệnh tim. Theo AHA, giảm lượng natri có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.

Khuyến nghị về lượng muối:

• Người trưởng thành khỏe mạnh: Không quá 2.300mg muối mỗi ngày (tương đương 1 muỗng cà phê muối).
• Lý tưởng nhất: Dưới 1.500mg muối mỗi ngày.

Cách giảm lượng muối:

• Hạn chế thêm muối khi chế biến thức ăn.
• Ăn thực phẩm tươi, tự nấu ăn thay vì ăn đồ hộp hoặc chế biến sẵn.
• Chọn đồ hộp ít muối.
• Sử dụng gia vị thay thế muối (ví dụ: thảo mộc, gia vị tự nhiên).

1.7. Lên kế hoạch trước thực đơn hàng ngày

Sau khi đã nắm được những thực phẩm tốt và không tốt cho tim mạch, bạn có thể lên kế hoạch thực đơn hàng ngày. Khi chọn thực phẩm cho bữa ăn chính và phụ, hãy luôn chú trọng vào rau, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc, chất béo lành mạnh và hạn chế muối. Đảm bảo khẩu phần ăn cân đối về số lượng và chất lượng.

Đổi món để tránh nhàm chán:

Quá trình xây dựng thực đơn tốt cho tim mạch cũng cần chú ý đổi món, đổi cách chế biến để tăng cảm giác thèm ăn và tránh gây nhàm chán. Điều này cũng giúp đảm bảo cơ thể nhận được đầy đủ chất dinh dưỡng.

1.8. Thỉnh thoảng cho phép ăn ngoài thực đơn

Một thanh kẹo hoặc một ít khoai tây chiên sẽ không phá hỏng hiệu quả của chế độ ăn đã xây dựng. Tuy nhiên, chỉ nên ăn với một lượng nhỏ và không thường xuyên. Tránh để chúng trở thành cái cớ khiến bạn từ bỏ chế độ ăn lành mạnh hiện tại.

2. Tham khảo thực đơn cho người bệnh tim

Dưới đây là 2 thực đơn tham khảo cho người bệnh tim. Bạn có thể dựa vào chúng để ước lượng và xây dựng thực đơn trong cả tuần.

2.1. Thực đơn ngày 1

• Bữa sáng:
  • 1 chén bột yến mạch nấu chín, rắc thêm 1 muỗng canh hạt óc chó băm nhỏ và 1 muỗng cà phê bột quế.
  • 1 quả chuối.
  • 1 cốc sữa tách kem.
• Bữa trưa:
  • 1 cốc sữa chua trắng ít béo với 1 muỗng cà phê hạt lanh.
  • 1/2 cốc đào đóng hộp với nước ép đào.
  • 5 cái bánh quy nướng.
  • 1 chén súp lơ xanh và trắng (luộc, hấp hoặc ăn sống).
  • 2 muỗng canh kem phô mai ít béo.
  • 1 cốc nước có ga.
• Bữa tối:
  • 113g cá hồi.
  • 1/2 chén đậu xanh với 1 muỗng hạnh nhân nướng.
  • 2 chén salad rau xanh trộn.
  • 2 muỗng canh nước sốt salad ít béo.
  • 1 muỗng hạt hướng dương.
  • 1 cốc sữa tách kem.
  • 1 quả cam nhỏ.
• Bữa ăn nhẹ:
  • 1 cốc sữa tách kem.
  • 9 cái bánh quy.

2.2. Thực đơn ngày 2

• Bữa sáng:
  • 1 cốc sữa chua nguyên chất, ít béo, phủ một lớp quả việt quất.
  • 3/4 cốc nước cam.
• Bữa trưa:
  • 1 bánh mì tròn từ ngũ cốc nguyên cám, kẹp với 1 chén rau diếp xắt nhỏ, 1/2 chén cà chua thái lát, 1/4 chén dưa chuột thái lát, 1 muỗng canh phô mai vụn, 1 muỗng canh sốt kem ít béo.
  • 1 quả kiwi.
  • 1 cốc sữa tách kem.
• Bữa tối:
  • 85g thịt gà xào với 1 chén cà tím và húng quế.
  • 1 chén gạo lứt với 1 muỗng canh quả mơ khô.
  • 1 chén súp lơ xanh hấp.
  • 113g rượu vang đỏ hoặc nước nho.
• Bữa ăn nhẹ:
  • 2 muỗng canh hỗn hợp các loại hạt không ướp muối.
  • 1 cốc sữa chua lạnh không chất béo.

Nguồn tham khảo: healthline.com; mayoclinic.org

Lưu ý: Nếu bạn có bất kỳ băn khoăn nào về chế độ dinh dưỡng khi bị bệnh tim, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể và phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.