Bệnh Gout: Tổng quan, Triệu chứng, Nguyên nhân, Điều trị và Phòng ngừa
Bệnh gout là một bệnh rối loạn chuyển hóa ảnh hưởng trực tiếp bởi chế độ ăn và sinh hoạt hàng ngày. Để phòng tránh bệnh này, cần tuân thủ các biện pháp phòng ngừa, rèn luyện cơ thể, ăn uống, sinh hoạt và tập thể dục thường xuyên. Tránh lạm dụng thuốc, hạn chế thực phẩm giàu đạm, chất béo, chất kích thích, và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Không nên chủ quan khi cơn đau đã được điều trị khỏi, vì bệnh có thể âm thầm tiến triển, gây tổn hại khớp và dẫn đến tàn phế.
Bệnh Gout là gì?
Bệnh Gout (hay còn gọi là Gút, trong tiếng Pháp là 'Goutte' có nghĩa là giọt nước), còn được gọi là bệnh thống phong. Đây là một bệnh viêm khớp gây ra các cơn đau và sưng khớp, đặc biệt thường gặp ở các ngón chân cái. Gout hình thành do rối loạn chuyển hóa purin liên quan đến sự gia tăng axit uric hoặc đào thải axit uric kém, dẫn đến ứ đọng các tinh thể muối urat tại các khớp gây viêm. Theo Viện viêm khớp và bệnh cơ xương khớp và da liễu quốc gia Hoa Kỳ (NIAMS), bệnh gout ảnh hưởng đến khoảng 3,9% dân số trưởng thành ở Hoa Kỳ [^1].
Các giai đoạn của bệnh Gout:
- Giai đoạn 1: Tăng axit uric trong cơ thể nhưng chưa có triệu chứng lâm sàng.
- Giai đoạn 2: Viêm khớp xảy ra, thường là ở ngón chân cái, với cơn đau xuất hiện trong vài ngày, kéo dài khoảng hai năm.
- Giai đoạn 3: Giai đoạn giữa các cơn đau, không có triệu chứng.
- Giai đoạn 4: Gout mãn tính, xảy ra sau 10 năm không điều trị, có thể gây tổn thương khớp nghiêm trọng và dẫn đến tàn phế.
Triệu chứng của bệnh Gout
Các triệu chứng của bệnh gout khác nhau tùy theo từng giai đoạn, được chia thành gout cấp tính và gout mãn tính.
- Gout cấp tính:
- Thường không có triệu chứng rõ ràng, có thể chỉ có nồng độ axit uric trong máu tăng cao. Tuy nhiên, trong khoảng 40% trường hợp, xét nghiệm axit uric có thể cho kết quả bình thường trong cơn gout cấp.
- Cơn đau xuất hiện tự phát hoặc sau các tác động vật lý, ăn nhiều thực phẩm giàu purin (tạng động vật, thịt đỏ), hoặc sau khi dùng một số loại thuốc (lợi tiểu, aspirin, thuốc chống lao).
- Triệu chứng đầu tiên là ngón cái sưng đỏ, đau nhức, sau đó lan ra các khớp khác như mắt cá, bàn chân, đầu gối, cổ tay, khuỷu tay và các khớp nhỏ của bàn tay. Viêm, đau, sưng đỏ, và cảm giác bỏng rát. Cơn đau thường giảm sau 2-7 ngày hoặc có thể kéo dài vài tuần.
- Gout mãn tính:
- Sau 10-20 năm với các đợt gout cấp không được điều trị, bệnh tiến triển thành gout mãn tính, xuất hiện các u, cục nhỏ gọi là hạt tô phi (tophi) do sự tích tụ của tinh thể muối urat trong mô liên kết ở nhiều nơi như vành tai, cạnh các khớp bị tổn thương.
- Biến chứng nguy hiểm: Hẹp khe khớp, tiêu xương, sỏi thận, suy thận mạn tính, tàn phế và thậm chí tử vong.
- Các triệu chứng đi kèm: Co cứng khớp, khó co duỗi. Nếu kéo dài, các khớp sẽ bị dị dạng, mất khả năng co giãn, dẫn đến tàn phế hoặc tổn thương thận nghiêm trọng.
Nguyên nhân mắc bệnh Gout
Nguyên nhân chính gây bệnh gout bao gồm:
- Tăng axit uric trong cơ thể.
- Thận không thể bài tiết đủ axit uric.
- Ăn quá nhiều thực phẩm giàu purin (gan, các loại đậu, cá cơm…), vì axit uric được sinh ra trong quá trình phân hủy purin.
- Yếu tố nguy cơ:
- Nam giới (tuổi 30-50) có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn phụ nữ, có thể do lối sống và chế độ ăn uống.
- Phụ nữ sau mãn kinh.
- Di truyền: Gia đình có người mắc bệnh.
- Béo phì, thừa cân.
- Uống nhiều rượu bia và chất kích thích.
- Ăn nhiều đạm.
- Bệnh liên quan đến enzym phân hủy purin.
- Tiếp xúc nhiều với chì.
- Phẫu thuật cấy ghép các bộ phận.
- Sử dụng các thuốc lợi tiểu, aspirin, cyclosporin, lecodopa, vitamin niacin.
Điều trị bệnh Gout
- Đông y: Sử dụng các bài thuốc đông y có thể giúp tăng cường thể trạng và giảm tác dụng phụ của thuốc tây.
- Thuốc Nam: Một số bài thuốc dân gian có ưu điểm lành tính, ít tác dụng phụ và chi phí thấp, nhưng cần nhiều thời gian và sự kiên trì để đạt hiệu quả. Các loại thảo dược thường dùng bao gồm đậu xanh, tía tô, lá và nụ vối tươi.
- Tây y:
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Điều trị viêm khớp do gout.
- Colchicin: Giảm đau và viêm trong cơn gout cấp.
- Corticoid: Ít được sử dụng do tác dụng phụ, chỉ dùng khi NSAIDs hoặc colchicin không hiệu quả.
Phòng ngừa bệnh Gout
- Điều trị dự phòng khi có dấu hiệu báo trước (đau đầu, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa…). Sử dụng các thuốc dự phòng như colchicin, allopurinol, thiopurinol, benemid, uricozym (theo chỉ định của bác sĩ).
- Chế độ ăn uống và sinh hoạt:
- Giảm cân nếu thừa cân, béo phì.
- Giảm lượng đạm, hạn chế thực phẩm giàu purin, thịt đỏ và hải sản.
- Kiêng rượu bia và chất kích thích.
- Uống đủ nước (nước lọc, nước ép hoa quả, sữa), đặc biệt là nước khoáng kiềm để tăng cường bài tiết axit uric qua nước tiểu.
- Ăn nhiều rau củ quả (xà lách, cà rốt, khoai tây, dưa gang, dưa chuột, cà chua, trứng, sữa và phomat trắng không lên men).
- Tập thể dục, sinh hoạt điều độ, tránh lao động quá sức, giảm căng thẳng.
- Tránh dùng các thuốc làm tăng axit uric (nếu không cần thiết).
Tài liệu tham khảo:
[^1]: National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS). Gout. https://www.niams.nih.gov/health-topics/gout
Lưu ý: Tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.